Subscribe to continue reading
Subscribe to get access to the rest of this post and other subscriber-only content.
Το σεμινάριο ΑΦΗΓΗΣΗ ΖΩΗΣ σε τρεις παρουσιάσεις βιβλίων
Author Archives: Crystalia
Η ηχογραφημένη εκπομπή του Χαράλαμπου Πουλόπουλου στο Beton Art RAdio με καλεσμένη την Κρυσταλία Πατούλη
«Αφηγούμαι σημαίνει αντιστέκομαι» (Λουίς Σεπούλβεδα)
Η ηχογραφημένη εκπομπή του Δρ. Χαράλαμπου Πουλόπουλου στο Beton Art Radio, την Δευτέρα 24/10/22, με καλεσμένη την δημοσιογράφο/σύμβουλο Ψ.Υ, Κρυσταλία Πατούλη, γιατί «τα πάντα είναι αφήγηση» (Ντεριντά):
https://www.beton7artradio.gr/podcast/mathimata-anapnois-me-ton-charalampo-poylopoylo-14/?fbclid=IwAR0KxDzr_zViizs-sEhajHCOIJ1pHCSXeV5_K0VU4-ohuVMYtP1vNLlPFxA
Η γυναικοκτονία στην παγκόσμια λογοτεχνία και τέχνη: Όλα τα μαγνητοσκοπημένα δωρεάν σεμινάρια ελεύθερα για παρακολούθηση… Από τον Θανάση Τριαρίδη
Θανάσης Τριαρίδης:
Η ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ * Όλα τα μαγνητοσκοπημένα δωρεάν σεμινάρια ελεύθερα για παρακολούθηση…
Για τέσσερις διαδοχικές Τρίτες (09-16-23-30) του Αυγούστου του 2022 έγιναν στην Διαδικτυακή Ακαδημία των ~μελένιων λεμονιών~ μια ακολουθία τεσσάρων δωρεάν σεμιναρίων για το πολιτισμικό αποτύπωμα των γυναικοκτονιών στην παγκόσμια λογοτεχνία και τέχνη. Κεντρικός ομιλητής ήμουν εγώ –με μεγάλη συμμετοχή και συζήτηση όλων των συμμετεχόντων.
Τα σεμινάρια αυτά μέχρι στιγμής τα έχουν παρακολουθήσει περισσότεροι από 2000 άνθρωποι – και καθώς είναι μαγνητοσκοπημένα από την πλατφόρμα του Zoom μπορεί πλέον να τα παρακολουθήσει κανείς ασύγχρονα.
Μαζί με την ιστορία της πολιτισμικής απεικόνισης των γυναικών ο θεατής μπορεί να παρακολουθήσει και την ιστορία της γυναικείας καταπίεσης – την πιο βάναυση και εξακολουθητική (και υπερ-ιστορική) προσβολή της έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα στην Ιστορία.
Γιατί τον ανθρώπινο πολιτισμό τον δόμησε στα μέτρα της η πατριαρχία – και απαιτεί ακόμη και ο αναστοχασμός ετούτου του πολιτισμού να γίνεται από το δικό της πρίσμα.
Και γιατί αν θέλουμε να συγκρουστούμε με την πατριαρχία πρέπει με συγκρουστούμε με ολόκληρο το πολιτισμικό οικοδόμημα του ανθρώπου – αλλά και με τον πιο βαθύ μας εαυτό.
Θανάσης Τριαρίδης – 31 Αυγούστου 2022
[Ακολουθούν οι μαγνητοσκοπήσεις. Μια συμβουλή: Όσοι ενδιαφέρεστε, κατεβάστε τα στον υπολογιστή σας – δεν είμαι βέβαιος πόσο καιρό θα βρίσκονται στην πλατφόρμα του Zoom.]
~~~
1. Η ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ * ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ.
Μια πρώτη προσέγγιση.Σε μια πρώτη ενδεικτική περιδιάβαση, περιγράφουμε τις πολιτιστικές αναπαραστάσεις της γυναικοκτονίας σε ολόκληρο τον ανθρώπινο πολιτισμό: Από την αρχαία τραγωδία μέχρι το δημοτικό τραγούδι, από το αρχαίο έπος μέχρι τα ρεμπέτικα τραγούδια, από τα Ιερά Βιβλία των θρησκειών μέχρι το Malleus Maleficarum, από τον Σαίξπηρ μέχρι τον Όσκαρ Ουάιλντ, από τα αναγεννησιακά παραμύθια μέχρι τον Χίτσκοκ και τον Λαρς Φον Τρίερ. Για να διαπιστώσουμε πως πάντοτε, μέσα στους τρομερούς αιώνες του ανθρώπου, οι γυναίκες δολοφονούνται εξακολουθητικά ως πολύπλευρα ένοχες για την ίδια τους τη φύση – για την θηλυκή τους υπόσταση.
Μαγνητοσκόπηση σεμιναρίου Τρίτης 09-8-2022:
Passcode: 3ez^$E58
~~~
2. Η ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ * ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ.
Ο άντρας-αφέντης και η γυναίκα-δαίμονας: Η κυριαρχία του άντρα και η δαιμονοποίηση των γυναικών.Μέσα στους αιώνες της χριστιανικής κυριαρχίας αναδύθηκε η κατεξοχήν δαιμονοποίηση του γυναικείου φύλου: η σύνδεση της γυναίκας με τον διάβολο. Από τα γραπτά του Παύλου και των «Πατέρων της Εκκλησίας» μέχρι το φρικαλέο Malleus Maleficarum και τις φωτιές της Ιερής Εξέτασης οι γυναίκες συκοφαντήθηκαν, ενοχοποιήθηκαν, δαιμονοποιήθηκαν, βασανίστηκαν και εξοντώθηκαν. Στο σεμινάριο κάνουμε μια διαδρομή μέσα από σε κείμενα και ταινίες που ακολούθησαν αυτή την ολέθρια γραμμή δαιμονοποίησης – προκρίνοντας την κυριαρχία του άντρα αφέντη που έχει το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, της ζωής και του θανάτου επί των γυναικών.
Μαγνητοσκόπηση Τρίτης 16-8-2022:
Passcode: q%U0!LhZ
~~~
3. Η ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ * ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ.
Η εθιμική γυναικοκτονία: Ο άντρας-αφέντης και η γυναίκα αντικείμενο.
Η δολοφονία των γυναικών ως πολιτισμικό ήθος της πατριαρχίας.Το θεολογικό στερεότυπο της «γυναίκας – παραπλήρωμα του άντρα» οδήγησε στην δημιουργία μιας καθολικής στρέβλωσης της πατριαρχίας: Ότι η γυναίκα είναι ένα αντικείμενο (σεξουαλικό, αναπαραγωγικό, οικοκυρικό) του οποίου την νομή και την χρήση έχει αποκλειστικο άντρας-αφέντης/κτήτορας. Με άξονα την Ιφιγένεια Εν Αυλίδι, το λαϊκό στερεότυπο του γεφυριού της Άρτας και τον μύθο του Κυανοπόγωνα και ταξιδεύοντας μέσα στους αιώνες της πολιτισμικής δημιουργίας μέχρι την δολοφονία της χήρας στον Ζορμπά του Καζαντζάκη και τον πυρηνικό μισογυνισμό της trap μουσικής, ερευνούμε το μοτίβο της εθιμικής γυναικοκτονίας στην ελληνική και την παγκόσμια λογοτεχνία.
Μαγνητοσκόπηση Τρίτης 23-8-2022:
Passcode: 8tu$Xkw&
~~~
4. Η ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ * ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ.
Ο ερωτικός φόνος μέσα στην πατριαρχία: Όπου η πολυερωτική γυναίκα πρέπει να πεθάνει.Μέσα από τις αφηγήσεις των πολυερωτικών γυναικών που πλήρωσαν με θάνατο την επιλογή και την στάση του βίου τους, ολοκληρώνεται αυτή η ακολουθία των τεσσάρων δωρεάν σεμιναρίων του συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη για τις πολιτιστικές απεικονίσεις της γυναικοκτονίας στην λογοτεχνια και την τέχνη. Μέσα από την ιστορία της Κληταιμνήστρας, της Δεισδαιμόνας, της Κάρμεν, της Τζούλιας, της Μπλάνς, της Στέλλας, μέσα από τις ιστορίες των δημοτικών και των λαϊκών τραγουδιών, θα δούμε πτυχές μιας εξακολουθητικής και ευρύτατης ενοχοποίησης του γυναικείου φύλου. Είναι ο δημιουργία του κόσμου όπου η πολυερωτική γυναίκα πρέπει να πεθάνει – επειδή η πατριαρχία την λογαριάζει (και θα την λογαριάζει) ως «παντοτινά ένοχη».
Μαγνητοσκόπηση Τρίτης 30-8-2022:
Passcode: cDZ$qJ1Y
—
Via: https://www.facebook.com/photo/?fbid=492885496179688&set=a.124163466385228
Η οργή της κοινής γνώμης για τα τρία παιδιά στην Πάτρα
Η οργή της κοινής γνώμης δεν έχει προκληθεί μόνο από τα -προς διερεύνηση- ειδεχθή εγκλήματα. Κυρίως έχει προκληθεί διότι υπάρχει η έντονη αίσθηση πως δεν υπάρχει κράτος προστασίας για τα παιδιά, αλλά ένα άκρως καθυστερημένο κράτος διεκπεραίωσης μονίμως εκ των υστέρων. Το τραγικό θέμα είναι κυρίως και άκρως πολιτικό.
Το κράτος στον 21ο αιώνα αντιμετωπίζει ακόμα τα παιδιά ως αντικείμενα και δεν τους παρέχει καμία προστασία;
Για να πάρεις έστω και ένα αυτοκίνητο χρειάζεται να περάσεις από εξετάσεις. Για να γίνεις γονιός η πολιτεία δεν απαιτεί τίποτα, εκτός βέβαια από τη φορολογική σου δήλωση.
Κατόπιν εορτής και κατόπιν τραγωδιών, η κρατική μηχανή πέφτει επάνω σε υποθέσεις μόνο για την εξιχνίασή τους, αλλά όχι πάνω σε αυτόν που προετοίμασε το κάθε έγκλημα και το άφησε εύκολα να συμβεί, δηλαδή τον ίδιο τον εαυτό της.
Ενδοοικογενειακή βία, γυναικοκτονίες, κακοποίηση παιδιών μέσα στις οικογένειές τους, μπούλινγκ στα σχολεία, βία ανηλίκων, αλλά απουσία πρόληψης και υποστήριξης σε οικογένειες, σε γονείς, σε εκπαιδευτικούς και δομές, εκ των προτέρων.
Δεν υπάρχει ούτε ένα σποτ για την πρόληψη της ψυχικής υγείας, για τη βοήθεια και την υποστήριξη του κάθε ανθρώπου (και κυρίως γονιού) ώστε να ενδυναμωθεί και να αποκτήσει εφόδια για να αντιμετωπίσει τις ευθύνες της ζωής του.
Δεν υπάρχει καμία ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ, όπου δύο γονείς όταν αποφασίζουν να κάνουν παιδιά και οικογένεια να θωρακίζονται με γνώσεις και εμπειρίες, να υποστηρίζονται, για να προλαμβάνονται –όσο μπορεί να συμβεί- κάθε είδους τραγωδίες.
Δεν υπάρχουν σε όλες τις δομές που φιλοξενούνται παιδιά, είτε είναι σχολεία, είτε παιδικοί σταθμοί, είτε οτιδήποτε, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί, υποχρεωτικά.
Δεν υπάρχει ακόμα στον αιώνα μας, πρόληψη της βίας και της κακοποίησης, μέσα στον πυρήνα της κοινωνίας που είναι η οικογένεια.
Η απαξίωση αντιμετώπισης ακόμα και σήμερα, της απουσίας ορίων και αξιακών συστημάτων, π.χ. της απουσίας του πατέρα από την οικογενειακή εστία, και η εστίαση της συνεπιμέλειας μόνο μετά τον χωρισμό, δηλαδή ξανά κατόπιν εορτής, είναι επίσης απορίας άξιο.
Η απριόρι πεποίθηση ότι μια γυναίκα που επειδή γεννάει ένα παιδί είναι και ο παντοτινός πανταχού παρών φύλακας άγγελός του, ενώ ο πατέρας του μπορεί να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται όπως λάχει, και το στερεότυπο ότι όποιος κάνει οικογένεια μεταμορφώνεται άρδην ως άλλος ένας αθώος κυρ Παντελής, είναι πολύ βολικά για ένα κράτος που το μόνο που το νοιάζει κυρίως είναι να αισχροκερδεί ακόμα και από το νερό που πίνουν τα παιδιά του ή το ρεύμα για το φαί του καθημερινού τραπεζιού.
Η οργή της κοινωνίας δεν είναι λοιπόν μόνο για τα εγκλήματα που στέλνουν αθώες ψυχές στον τάφο.
Η οργή της κοινωνίας είναι κυρίως γιατί ζούμε σε ένα εχθρικό κράτος απέναντι στο παρόν και κυρίως ΜΕΛΛΟΝ, που είναι τα ίδια τα παιδιά, που τα θυμάται μόνο για να εισπράξει χρήμα με κάθε τρόπο. Ένα κράτος που αφήνει αθώες ψυχές στο έλεος του κάθε ανεπαρκή, ανώριμου, ή και διαταραγμένου γονιού, που πιθανότατα ήταν παιδί επίσης ανεπαρκών, ανώριμων ή και διαταραγμένων μανάδων και πατεράδων, που η πολιτεία τούς άφησε να γεννοβολάνε μόνο για να λύσουν το δημογραφικό του πρόβλημα, αδιαφορώντας για τα προβλήματά τους και τις συνθήκες της διαβίωσής τους.
Η τραγική αυτή ιστορία των τριών πεθαμένων παιδιών, μας φέρνει απέναντι στις μαύρες τρύπες του πολιτικού, κοινωνικού και κρατικού μας οικοδομήματος, καθρεφτίζοντας τις αναπηρίες του.
Η τραγική ιστορία των τριών παιδιών, άνοιξε -ας ευχόμαστε- μια ρωγμή στον τσιμενταρισμένο τοίχο που βρίσκονται τα κακώς κείμενα ενός κράτους που μπορεί να μπήκε τσάτρα πάτρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά δεν είχε τον απαιτούμενο πολιτισμό, για να λέγεται Ευρωπαϊκό.
Τα προβληματικά θέματα πολλά, τα αγκάθια άλλα τόσα, και τα πολιτικά ζητούμενα άπειρα, για να ζήσουμε κάποτε σε ένα φιλικό κράτος πρόνοιας που θα σέβεται τη ΖΩΗ. Που θα υποστηρίζει ουσιαστικά -και εκ των προτέρων- όσους θέλουν να την σεβαστούν, να την τιμήσουν και να την αναπαράγουν, προλαμβάνοντας κάθε είδους εγκλήματα.
Γι’ αυτό τα τρία αδικοχαμένα παιδιά δεν είναι τυχαία πρώτο θέμα στις ειδήσεις, των ελληνικών ΜΜΕ και παγκοσμίως. Γιατί αν δεν μπορούμε να προλάβουμε το κακό, αν δεν μπορούμε να το ανατρέψουμε, αν δεν μπορούμε να το θεραπεύσουμε, αν ΔΕΝ μπορούμε να ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΟΥΜΕ το ΚΑΘΕ ΠΑΙΔΙ, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΛΠΙΔΑ, που λέει και το τραγούδι…
—
Δημοσιεύτηκε στο https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/i-orgi-tis-koinis-gnomis-gia-ta-tria-paidia-stin-patra
ΑΔΕΣΠΟΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ
To τραγούδι που εμπνεύστηκε από τη δημοσίευση ενός βιβλίου
Μόλις κυκλοφόρησε το νέο τραγούδι του Ευγένιου Δερμιτάσογλου «Αδέσποτες λέξεις», που ερμηνεύει στα ελληνικά και αγγλικά με τον Ηλία Ζάικο των Blues Wire, σε μετάφραση του Joseph Powell των Youth Valley. Πίσω από τους στίχους του που ενέπνευσαν τον δημιουργό, κρύβεται το βιβλίο «Αδέσποτα», και η πρώτη δημοσίευση για την παρουσίασή του.
Στο τέλος Ιουνίου του 2019, θα παρουσιαζόταν τότε το συλλογικό βιβλίο «Αδέσποτα», στον Πολυχώρο Τέχνης Αλεξάνδρεια, από τις Εκδόσεις Ταξιδευτής, για τα 10 χρόνια του σεμιναρίου «Αφήγηση ζωής».
Όταν ήρθε η στιγμή να σταλλεί η πρόσκληση με ένα ενημερωτικό κείμενο – σαν Δελτίο Τύπου), μου «βγήκε» αυθόρμητα ένας πρόλογος κάπως «ποιητικός», που ξένισε κι εμένα την ίδια, γι’ αυτό τηλεφώνησα στην συγγραφέα Ειρήνη Δερμιτζάκη (η οποία συμμετείχε και στο βιβλίο με έναν πρόλογο αλλά και ένα αυτοβιογραφικό της κείμενο), για να μου πει τη γνώμη της: «Να το αλλάξω; Μήπως γίνω ρεζίλι;». Εκείνη μου είπε να το αφήσω, οπότε παίρνοντας -ας πούμε- κουράγιο, το έστειλα στο Tvxs με την παράκληση για δημοσίευση, όπου στην αρχή του έλεγε:
«Όταν μετά από χρόνια η αλήθεια βρει τις λέξεις για να αποτυπωθεί στο χαρτί, τότε μπορεί να χαράξει σαν γέλιο ή να βγει σαν καρφί, να τρομάξει σαν τυφώνας, να ζωντανέψει σαν βροχή, να ανοίξει δρόμους σαν απόφαση, να ταρακουνήσει σαν εφιάλτης, να ευωδιάσει σαν λουλούδι, να αγανακτήσει σαν δούλος, να κοκκινίσει σαν απορία, να κατακεραυνώσει σαν έκπληξη, να καθηλώσει σαν σιωπή, να χαριστεί σαν αγάπη, να παρηγορήσει σαν ελπίδα.
Μετά από 10 χρόνια στο σεμινάριο Αφήγηση Ζωής, 45 αφηγήματα –επιλεγμένα ανάμεσα από εκατοντάδες άλλα– βρήκαν τις λέξεις για την αλήθεια τους, και εκδόθηκαν σε ένα βιβλίο… Τα κείμενα είναι, είτε αυτοβιογραφικά, είτε βασισμένα σε πραγματικές ιστορίες, εστιασμένα κυρίως στην παιδική και στην εφηβική ηλικία, μία θεματική που λείπει σε μεγάλο βαθμό από την παγκόσμια βιβλιογραφία»
Μετά από έξι μήνες, έλαβα ένα μήνυμα, από το βορά της χώρας, και τον τραγουδοποιό Ευγένιο Δερμιτάσογλου:
«Γεια σου Κρυσταλία, σου είχα στείλει μήνυμα για το υπέροχο (μετά που τo απέκτησα) βιβλίο «ΑΔΕΣΠΟΤΑ». Είναι, απλά, πάρα πολύ ωραίο αυτό που κατάφερες. Το Δελτίο Tύπου μ’ έχει εμπνεύσει να γράψω κάτι. Το ‘χω πειράξει λίγο, αλλά έχω στηριχτεί πάνω του στιχουργικά. Προς το παρόν το έκανα πρόβα με τους “Blues Wire”, ένα γκρουπ της Θεσσαλονίκης».
Το μήνυμα συνοδευόταν και από ένα βιντεάκι με το μελοποιημένο τραγούδι του από την πρόβα… Ενθουσιάστηκα και συγκινήθηκα, όπως θα ένιωθε οποιοσδήποτε στη θέση μου. Γιατί, εκτός των άλλων, όλα αυτά τα «αδέσποτα» παιδιά, που ενήλικες πια, μετά από πολλά χρόνια, απέκτησαν φωνή μέσα από τα κείμενα αυτού του βιβλίου, τώρα θα αποκτούσαν και το δικό τους τραγούδι!
Ένας αυθεντικός καλλιτέχνης, που δεν έχει προδώσει το «αδέσποτο» παιδί μέσα του, με την ποιότητα του Ευγένιου, είχε εμπνευστεί από τις ιστορίες τους, από τις αδέσποτες λέξεις τους.
Τι πιο παρηγορητικό, όπως είναι άλλωστε και η ίδια η Τέχνη για όλους μας, να αγγίζει την ψυχή σου κάποιος με τις νότες του, και μετά να παίρνουν τη σκυτάλη συνεργασίας οι Blues Wire, το συγκρότημα που είναι σαν να έχει προσγειωθεί από άλλη χώρα -για να μην πούμε πλανήτη, με τον τρόπο που προσεγγίζει τη μουσική για τα ελληνικά δεδομένα;
Και τι πιο θαυμαστό, να ενώνονται μέσα από ένα τραγούδι, που ξεκίνησε από μια δημοσίευση για ένα βιβλίο, τόσοι διαφορετικοί άνθρωποι:
O πατέρας δημιουργός του, Ευγένιος Δερμιτάσογλου, ο Ηλίας Ζάικος, η ψυχή των απίθανων Blues Wire, ο Joseph Powell, τραγουδοποιός και ο ίδιος στους Youth Valley, που έκανε την ποιητική μετάφραση στα αγγλικά, για τα «Αδέσποτα», και μακάρι το κάθε «αδέσποτο» παιδί που ο καθένας έχει μέσα του, αλλά κι όλα κάπου εκεί έξω…
Εύχομαι, όταν θα ακουστεί το τραγούδι «Αδέσποτες λέξεις», να νιώσουν όσοι το ακούσουν, κάτι σαν αυτό που είπε η κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια Ελένη Νίνα, στον πρόλογο του βιβλίου:
«Διαβάζοντας τις ιστορίες των Αδέσποτων, ακούω από παντού τον ψίθυρο «Μπορώ», και είναι σαν να ανάβουν μικρά φανάρια, που με οδηγούν να βρω τον δρόμο για μια αυθεντική και στοργική συνεύρεση με άγνωστους ανθρώπους και με το αδέσποτο παιδί μέσα μου»
Ή σαν αυτό που έγραψε ο συγγραφέας – δημοσιογράφος Κώστας Στοφόρος: «Συγκινήθηκα, γέλασα, ένιωσα μερικές φορές έναν κόμπο στον λαιμό. Σκέφτηκα πολλά πράγματα για τον εαυτό μου. Για όσα κρύβουμε πολλές φορές «κάτω από το χαλί»»…
Όμως, κάτι που γίνεται κάποτε τραγούδι, είναι πολλά παραπάνω από ότι μπορεί να φανταστεί κανείς.
«Αδέσποτες λέξεις»
Στοιχεία για το τραγούδι και το video clip
Μουσική: Ευγένιος Δερμιτάσογλου
Στίχοι: Κρυσταλία Πατούλη & Ευγένιος Δερμιτάσογλου
Παίζει και τραγουδά: Ηλίας Ζάικος (Blues Wire)
Ποιητική μετάφραση: Joseph Powell (Youth Valley)
Ηχογράφιση, μίξη, Mastering: Χρήστος Μέγας
Βίντεο: Παντελής Ασίκογλου
Ευχαριστούμε τον Αποστόλη Σταύρο για τις κάμερες,
και τον Πασχάλη Μπόζε για το τροχόσπιτο!
Οι στίχοι (ελληνικά και αγγλικά) του τραγουδιού:
Αδέσποτες λέξεις / Stray words
Όταν μετά από χρόνια η αλήθεια βρει
Τις λέξεις ν’ αποτυπωθεί στο χαρτί
Θα χαράξει σα γέλιο
ή θα βγει σαν καρφί
Θα τρομάξει σαν τυφώνας
Θα ζωντανέψει σαν βροχή
Θ’ ανοίξει δρόμους σαν απόφαση
Θα κουνήσει τη γη…
Όταν μετά από χρόνια η αλήθεια βρει
Τις λέξεις ώσπου στα χείλη να βγει
Θα ευωδιάσει σα λουλούδι
Θα ουρλιάξει σαν πληγή
Θα κοκκινήσει σαν απορία
Θα καθηλώσει σαν σιωπή
Θα χαριστεί σαν αγάπη
Που θα φανεί την αυγή
(*το αγόρι κοίταξε τον γέροντα
Τα μάτια του ήταν ορθάνοιχτα σαν να γνώριζε το τέλος
Η απάντηση στου παππού τον γρίφο
ήταν μια λέξη που δεν φοβάται μήτε ζωντανό μήτε νεκρό
Σκληρή σαν αρχαίου πολεμιστή ασπίδα
Ακονισμένη πιο πολύ από κάθε λεπίδα
Δυνατή σαν 100.000 άνδρες
Η Αλήθεια! Το αγόρι απαντά
Ο γέρων γελά
Η ιστορία τελειώνει)
Stray words / Αδέσποτες λέξεις
After the passing of the ages
It sometimes finds a way of breaking through the ink
And it shines like a young girl’s laughter
And it carves like bayonets
Terrifying like a storm cloud
Giving life like holy rain
Opens eyes like a decision
Shakes the very grounds of earth
And when the years have met each other
When honest words have found their way into the mouth
It will bloom like snowy flowers
It will scream like burning wounds
It will blush like yearning question
It will captivate like silence
It will be offered like a selfless love
that appears with the dawn
*The young boy looked straight at the old man
his eyes were open wide as if he knew the end
The answer to the old man’s riddle
Would be a word that fears no living man or dead
Hardened more than shields of warriors
Sharpened more than any blade
Strong as hundred thousand men’s force
“The TRUTH” he shouts
The old man smiles
The story ends
- «Oι τελευταίοι στίχοι είναι μια έξτρα πρόταση που αφορούν στην αγγλική έκδοση του τραγουδιού. Ο λόγος γι΄αυτό είναι το ότι προσέγγισα την αγγλική έκδοση πιο πολύ σαν μια ιστορία όπου ένας παππούς δίνει ένα αίνιγμα/ γρίφο σε έναν πιτσιρικά (όπως π.χ. η σφίγγα στον Οιδίποδα αλλά σε πιο ελαφριά εκδοχή) και το παιδί καλείται να του απαντήσει στο τελευταίο μέρος και βρίσκει τελικά την απάντηση, δηλαδή (“the Truth” he shouts …) την «Αλήθεια». Ποιητική μετάφραση: Joseph Powell (τραγουδοποιός στους Youth Valley)
Το βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=E4Er_i2QT4o
Πρώτη Δημοσίευση στο TVXS : https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/adespotes-lekseis-i-dimosieysi-toy-tvxs-poy-enepneyse-ena-tragoydi
Πως οι Γάλλοι αποχαιρέτησαν έναν ηθοποιό τους, και πως εμείς τον Μίκη Θεοδωράκη
Δείτε εδώ το βίντεο της τελετής αποχαιρετισμού των Γάλλων στον Μπελμοντό.
Βάλτε τώρα και τα βίντεο που κυκλοφορούν παντού στο youtube, για το πως αποχαιρέτησε η Ελλάδα τον Μίκη (και δεν μιλάω για τον ελληνικό λαό απ’ άκρη σ’ άκρη και την Κρήτη που έκανε τα πάντα), για να σας ανέβει το αίμα στο κεφάλι!
Εμείς δεν είχαμε έστω μια μπάντα στο ύψος του νεκρού μας; Δεν είχαμε ένα τυπογραφείο; Δεν είχαμε ένα μεγάφωνο; Δεν είχαμε μια ΙΔΕΑ, εδώ στην Αθήνα;
Δεν έπρεπε να περάσει από όλη την πρωτεύουσα η σορός του με τιμές; Πόσο φτώχεια πια μυαλού και ψυχής; Πόσο μιζέρια; Μόνο για τους μεγάλους περιπάτους υπάρχουν «ιδέες» και λεφτά, και για το Ράλι Ακρόπολις; Ευτυχώς που υπήρχε και ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος με την πανκαλλιτεχνική κινητοποίηση, που βγήκε στους δρόμους και έστειλε ένα ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΕΣ «αντίο» όπως του έπρεπε του παγκόσμιου γίγαντα, Μίκη Θεοδωράκη, όπως και ο επικήδειος του Κουτσούμπα, ο ελληνικός λαός και οι Κρητικοί. Τίποτα άλλο. Θλίψη μόνο.-
Δημοσιεύτηκε στο Tvxs.gr
Ενότητα, η πολύπαθη
Μιλάνε τύποις για ΕΝΟΤΗΤΑ αλλά σήμερα αποδείχτηκε (ξανά) ότι δεν γνωρίζουν τι σημαίνει η λέξη. Άλλωστε δεν την έχουν βιώσει για να την ξέρουν.
Ο καθένας την πάρτη του και το σπιτάκι του (επαγγελματικό ή οικογενειακό) – η ιδεολογία τους. Οπωσδήποτε δεν την έχουν νιώσει για να την κάνουν και κτήμα τους. Μιλάνε υποκριτικά – συμφεροντολογικά, με γνώμονα την εκάστοτε πολιτική επικοινωνία, που αυτήν ακριβώς έχουν κάνει κτήμα τους.
Και τα φερέφωνά τους, με το μικρόφωνο προσεκτικά σε έναν-έναν «σελέμπριτι» να πει δυο λέξεις, και σε έναν-έναν πολίτη, μακριά από το ΕΝΩΜΕΝΟ πλήθος (όσο μπορούσε να είναι και ενωμένο λόγω covid) που τραγουδάει και θυμάται φράσεις – συνθήματα που χαρακτηρίζουν τη ζωή του «μουσικού και επαναστάτη» όπως ήθελε να τον θυμόμαστε. Μακριά κι αλάργα και από τον Πανελλήνιο Σύλλογο των Μουσικών, που ΕΝΩΣΕ σήμερα με την πρωτοβουλία του, μαζί με άλλους Πολιτιστικούς Συλλόγους, σε μια πανκαλλιτεχνική κινητοποίηση, όλο τον κόσμο από τα Προπύλαια μέχρι την Μητρόπολη, και κανένα κανάλι -δήθεν- δεν τους πήρε είδηση. Εκείνη την ώρα ίσως βλέπαμε την κυρία Βαρδινογιάννη να βγαίνει από τη λιμουζίνα. Μαθημένοι στην κονσέρβα και τα βίντεο, που οι δημοσιογράφοι μιλάνε πάντα γρήγορα κόβοντας τις λέξεις, φτύνοντάς τες, λες και τις σιχαίνονται. Μαθημένοι στην «εικόνα» που δεν θα τους χαλάσει την πατρίς/θρησκεία/οικογενειακή μανέστρα. Τον Λιβανελί ούτε που τον ξέρανε, έπρεπε να τον σύρει σε ένα μικρόφωνο ο Παπανδρέου, για να μη γίνει ίσως κι εκείνος -αργότερα- ρεζίλι. Σωπάστε κύριοι, που δεν καταλάβατε ούτε μια τρίχα από τον Θεοδωράκη, δεν πήρατε είδηση για τους αγώνες του, τον διωγμό του, τους βασανισμούς και το μεγαλείο του, για το συμπορευόμενο βήμα του πάντα με τον λαό που σιχαίνεστε, όπως δείξατε σε όλες τις ειδήσεις σας, με τα δακρύβρεχτα σχόλιά σας, που δεν μας άφηναν να ακούσουμε όλους αυτούς, νέους και γέρους, που ΕΝΩΜΕΝΟΙ τραγουδούσαν και ξεροστάλιαζαν επί ώρες, ακόμα και με βροχή. Κάντε υπομονή άλλη μια μέρα για την κηδεία του. Συνεχίστε τα κλισέ, βάλτε πάλι και μια «ενότητα» (την πολύπαθη) στη συνταγή για να δέσει η κρύα σούπα σας. Κι αφήστε τον μετά στην ησυχία του, όπως τον είχατε.
Ο Θεοδωράκης είναι και ανήκει σε κάτι που δεν έχετε πάρει χαμπάρι τι εστί, και δυστυχώς όλα δείχνουν πως ούτε πρόκειται. Μακάρι κάποιοι να νιώσετε το λαό κάποτε, και τι σημαίνει να ενώνεσαι μαζί του. Προς το παρόν είστε μικροί, δεν χωράτε τον αναστεναγμό του, όπως είπε κι ο ποιητής. Ας ελπίσουμε. Η ελπίδα, άλλωστε, όπως είπε κάποιος, θα μάς θάψει -ούτως ή άλλως- όλους.
Όμως, «Έχουμε τις αρετές επειδή τις έχουμε ήδη εφαρμόσει στην πράξη, όπως γίνεται με όλες τις τέχνες. Γιατί αυτά που πρέπει να τα μάθεις για να τα κάνεις, τα μαθαίνεις κάνοντάς τα, όπως π.χ. γίνεσαι οικοδόμος χτίζοντας οικοδομές και κιθαριστής παίζοντας κιθάρα. Με τον ίδιο τρόπο γινόμαστε δίκαιοι κάνοντας δίκαιες πράξεις, σώφρονες κάνοντας σώφρονες πράξεις και γενναίοι κάνοντας γενναίες πράξεις» Αριστοτέλης.-
υγ. Μπράβο στην ΑΝΕΚ LINES -BLUE STAR FERRIES που χάρισε τα εισητήρια (με επιστροφή) στους επιβάτες που θα ταξιδέψουν για την κηδεία του Μίκη Θεοδωράκη, την Τετάρτη 8 Σεπτεμβρίου 2021, με προορισμό τα Χανιά, σε μία συμβολική κίνηση, τιμής ένεκεν, στον μεγάλο εκλιπόντα. Κάποιος εκεί μέσα, κάτι έχει πάρει χαμπάρι.
Δημοσιεύτηκε στο Tvxs.gr
Για τον χαιρετισμό του Τεντόγλου
Αν αναρωτιέστε για τον χαιρετισμό του Μίλτου Τεντόγλου σήμερα (που μόνο μια δημοσιογράφος -συνεργασία του SPORT24 με το Sportsfeed.gr– σκέφτηκε να τον ρωτήσει),
και πώς μπορεί ένα παραμύθι να επηρεάσει / συγκινήσει έναν Ολυμπιονίκη,
να μία πιθανή απάντηση:
«Ο Monkey D. Luffy (ελληνικά: Μόνκυ Ντι Λούφυ) είναι ο κεντρικός χαρακτήρας στο anime manga «One Piece». Είναι καπετάνιος των Straw-Hat Pirates και διακρίνεται για την χρυσή του καρδιά. Όνειρό του είναι να γίνει ο βασιλιάς των πειρατών, βρίσκοντας τον θησαυρό του Gol D. Roger. Πιστεύει ότι το να είσαι ο βασιλιάς των πειρατών σημαίνει να έχεις τη μεγαλύτερη ελευθερία στον κόσμο. Είναι 19 ετών.
O Luffy μάχεται χρησιμοποιώντας τις δυνάμεις που απέκτησε τρώγοντας -κατά λάθος- ένα φρούτο («Gomu Gomu no Mi» που σημαίνει «Λαστιχένιο Φρούτο»), που έκανε το σώμα του λαστιχένιο. Η ικανότητά του να τεντώνει το σώμα του, τού δίνει τη δυνατότητα να εξαπολύει ισχυρές επιθέσεις και να χτυπάει στόχους πολύ μακρύτερα. Μπορεί να χρησιμοποιήσει το σώμα του σαν όπλο με πολλούς διαφορετικούς και πρωτότυπους τρόπους.»
Περισσότερα: εδώ: https://el.wikipedia.org/wiki/Monkey_D._Luffy και εδώ: https://onepiece.fandom.com/wiki/Monkey_D._Luffy
—
«Το αγαπημένο μου τραγούδι, επίσης, είναι γιαπωνέζικο. Καταλαβαίνω και τη γλώσσα. Μπορώ να μιλήσω, αλλά όχι τόσο καλά. Καταλαβαίνω όμως πολλά. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι στο Τόκιο θα αισθάνομαι σαν να είμαι στο σπίτι μου”.
“Από όταν ήμουν μικρός, μου άρεσε να τρέχω και να πηδάω. Ήμουν αθλητικός, αλλά δεν είχα ασχοληθεί με κάποιο άθλημα. Δεν έπαιζα καν ποδόσφαιρο ή μπάσκετ, όπως οι συνομήλικοί μου. Με την παρέα μου κάναμε παρκούρ. Ένα από τα μέρη που πηγαίναμε για το χόμπι μας ήταν στο Δημοτικό Στάδιο. Μάλιστα, υπήρχαν φορές που οι φύλακες μάς έδιωχναν, επειδή φοβούνταν μη χτυπήσουμε. Σε μια από τις επισκέψεις μας, με είδε ο πρώην προπονητής μου, Βαγγέλης Παπανίκος. Μου πρότεινε να δοκιμάσω το άλμα εις ύψος. Πήγα στον στίβο και είδα να κάνει προπόνηση η Ιωάννα Ζάκκα. Έβαλα τον πήχη στο 1,60 μ. Τον πέρασα με την πρώτη προσπάθεια. Τότε, ο κ. Παπανίκος με ρώτησε: “Γιατί δεν ασχολείσαι με το μήκος;” Έτσι ξεκίνησα”
Διαβάστε περισσότερα: Μίλτος Τεντόγλου: Ποιος είναι ο χρυσός Ολυμπιονίκης που μιλάει γιαπωνέζικα και ξεχνάει να πληρωθεί: https://www.sport24.gr/stivos/miltos-tentogloy-poios-einai-o-chrysos-olympionikis-poy-milaei-giaponezika-kai-xechnaei-na-plirothei.9312879.html
—
Και βίντεο από το «χαιρετισμό» του (που νομίζω χαιρέτησε μ’ αυτόν τον τρόπο -πέραν όλων των άλλων- και τιμητικά για την Ιαπωνία, που είναι ο φετινός διοργανωτής των Ολυμπιακών Αγώνων), στο λινκ:
—
*3/8/21 – Ανέφεραν στα σχόλια ότι υπήρξε ένας Έλληνας δημοσιογράφος που τον ρώτησε.
#Τεντόγλου
Για τον χαιρετισμό του Μίλτου Τεντόγλου
—
Κι ένα από τα αγαπημένα του τραγούδια, το «Εκείνο το Τίποτα» του Anser:
«Και αν δεν ήταν αυτά τα βουνά τότε πες μου το που θα περπάταγα;
κι αν δεν μίλαγα με τα πουλιά ελευθερία από ποιον τι σημαίνει θα ‘μάθαινα;
Αν δεν ζούσα σ’ αυτά τα κατσάβραχα
σ’ αυτά τα μέρη τα απόμερα που τόσο αγάπησα,
πώς θα ‘χα μάθει να γίνομαι βράχος στα δύσκολα
και να εκδικούμαι σα θάλασσα;
Και αν δεν είχα στα χέρια μου πέτρες και λάσπες
και χιόνια και αγκάθια και χώματα,
αν δεν τα ‘βαζα όλα στο μαύρο ή στο κόκκινο
πώς θα εκτιμούσα τα χρώματα;
Κι αν είχα αυτιά για ν’ακούσω τα σάλια
που φτύνουν του κόσμου τα στόματα,
ένας ακόμα θα ήμουν γεμάτος με φόβους
και με ανεκπλήρωτα όνειρα.
Κι άμα δεν γέμιζα θλίψη και απόγνωση
τότε μπροστά στα χαλάσματα,
αν δεν μου μίλαγες που θα ‘χα βρει θάρρος
απ’ το μηδέν να ξανάρχιζα;
Και αν δεν γεμούσες με θράσος και πείσμα
και σθένος μπροστά στην επάρατο,
πώς θα ‘χα μάθει για ανθρώπους
που στέκονται όρθιοι και περιγελάνε το θάνατο; […]
Πως μπορούμε να προλάβουμε μια τραγωδία σαν αυτή των Γλυκών Νερών
Πώς μπορούμε να προλάβουμε μία τραγωδία σαν αυτή που εκτυλίχθηκε στα Γλυκά Νερά;
Αυτό θα έπρεπε να μάς απασχολεί. Τι θα μπορούσαμε να είχαμε προβλέψει ως κοινωνία;
Πώς αφήνουμε π.χ. ένα 15χρονο παιδί να αποφασίσει για όλη τη ζωή του, με τον πρώτο παιδεραστή που αφήνουμε να κάνει σχέση; Αλλά ακόμα κι αν ήταν στην ίδια ηλικία θα τους αφήναμε να παντρευτούν από τα 18τους αν πρώτα δεν τους δίναμε κάποια εφόδια αυτογνωσίας και γνώσης για τον εαυτό τους, για το τι είναι σχέση, για το τι ευθύνες έχει μια οικογένεια;
Όσο μπορώ να θυμάμαι, σε τρεις φόνους π.χ. που έγιναν τους τελευταίους μήνες, οι δράστες ισχυρίστηκαν πως οι γυναίκες τους (πρώην ή νυν) τους είχαν απειλήσει με λόγια ή με πράξεις, πως δεν θα ξαναδούν τα παιδιά τους, ή πως θα τα πάρουν και θα φύγουν, ή πως θα προσβάλουν τη σχέση μεταξύ τους.
Φυσικά σε έναν π.χ. παρανοϊκό -που δεν ξέρεις πως είναι παρανοϊκός- δεν μπορείς να γνωρίζεις και τι μπορεί να εκλάβει ως απειλή. Μπορεί μέσα στο κεφάλι του να υπάρχει η απειλή, ακόμα κι αν δεν ειπωθεί, ακόμα κι αν δεν υπάρχει κάποιο λογικό σημάδι πως θα πραγματοποιηθεί, αν τυχόν ειπωθεί μέσα σε έναν καβγά.
Θα μπορούσαμε όμως πριν γίνει ένας γάμος να δώσουμε κάποια εφόδια γνώσης, επίγνωσης, και αυτογνωσίας στα δύο πρόσωπα που θέλουν να ενώσουν τις ζωές τους, σε μια ηλικία πριν τα 21 χρόνια, αλλά και σε όποια ηλικία μπορεί να είναι; Ναι, θα μπορούσαμε.
Ακόμα κι αν δεν μπορούμε να τα προβλέψουμε όλα, θα μπορούσαμε να προλάβουμε κάποιες από αυτές τις τραγωδίες.
Μέσα από την αυτογνωσία και την ενσυναίσθηση, γνωρίζοντας ο καθένας τον εαυτό του, τις πεποιθήσεις, τη νοοτροπία, τον χαρακτήρα, τις προσδοκίες, και όλα αυτά που άθελά του κουβαλά από το οικογενειακό και το κοινωνικό του περιβάλλον, και γνωρίζοντας τά ανάλογα για τον μελλοντικό του σύντροφο, θα μπορούσε ο καθένας να προβλέψει κάποια πράγματα.
Θα μπορούσε ακόμα και να διορθώσει εκ των προτέρων κάποια πράγματα. Θα μπορούσε π.χ. να κάνει σαφή κάποια πράγματα, όπως για παράδειγμα ότι τα παιδιά δεν μάς ανήκουν, δεν ανήκουν ούτε στη μάνα ούτε στον πατέρα τους, όπως δεν ανήκει και η γυναίκα στον άντρα και το αντίστροφο. Θα μπορούσε να γίνει σαφές και πως δεν προσπαθούμε να ελέγξουμε τον άλλον μέσα από τα παιδιά μας. θα μπορούσαν να γίνουν και πιο σαφή τα όριά μας, σε εμάς και στον άλλον.
Θα μπορούσε π.χ. να γίνει σαφές και πως όταν κακοποιούμαστε σε μία σχέση το καταγγέλλουμε, δεν το ανεχόμαστε, ρωτάμε έγκυρους ειδικούς -και όχι τσαρλατάνους- για το πως θα κινηθούμε για την προστασία τη δική μας και των παιδιών μας.
Θα μπορούσαμε πολλά να προλάβουμε με σχολές γονέων, πριν κάποιοι δεθούν με τα δεσμά του γάμου.
Θα χαλούσαμε ίσως λίγο από τη μαγεία του έρωτα, αλλά θα προλαβαίναμε τραγωδίες, για τους ίδιους και για τα παιδιά τους.
Μπορεί να μην τις προλαβαίναμε όλες, αλλά πολλές από αυτές θα τις προλαβαίναμε.
Αυτό θα πρέπει να σκεφτόμαστε, πως θα προλάβουμε το κακό, όχι πως θα το διορθώσουμε (γιατί είναι μη αναστρέψιμο τις περισσότερες φορές), ή θα το αντιμετωπίσουμε εκ των υστέρων.
Αυτό, το να κλαίμε ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ πάνω από το χυμένο γάλα, πάνω από το αίμα και την τραγωδία, θα πρέπει κάποτε να σταματήσει.
Αυτό το «δεν ξέραμε», «ήταν καλό παιδί», «δεν το είχαμε φανταστεί», κλπ. θα πρέπει να σταματήσει.
Στον 21ο αιώνα δεν έχουμε δικαιολογίες να μην ασχολούμαστε με την πρόληψη.
Με την πρόληψη για όλα.
Κρυσταλία Πατούλη
ΥΓ. Επιπλέον για την πρόληψη, κάποτε σε αυτή τη χώρα θα πρέπει να μιλήσουμε σοβαρά, για την πατριαρχία, τη γυναικοκτονία, την παιδεραστία, τις σχολές γονέων, τον ρατσισμό όπως και τα στερεότυπα. Και τα 6 -και πολλά άλλα- αφορούν την τραγική αυτή υπόθεση.
#Γλυκα_Νερα
Δημοσιεύτηκε στο https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/pos-mporoyme-na-prolaboyme-mia-tragodia-san-ayti-poy-ektylixthike-sta-glyka-nera
Κανένα παιδί απροστάτευτο από οικογένεια και πολιτεία
Όταν υπάρχει ενδοοικογενειακή βία, τα παιδιά δεν είναι δυνατόν να γίνονται μάρτυρες και ενδιάμεσοι κρίκοι της βίας και της τρέλας.
Ούτε το υποχρεωτικά φιλοθεάμον κοινό της παθολογίας των γονιών τους. Ούτε τα δίχτυα προστασίας ή τα δεκανίκια για να στηρίζονται οι γονείς τους. Τα παιδιά δεν είναι δυνατόν να γίνονται οι γονείς των γονιών τους ή ακόμα χειρότερα οι θεραπευτές των γονιών τους, πριν ακόμα καταλάβουν τι είναι η ζωή, θυσιάζοντας τον εαυτό τους και την παιδική τους ηλικία (ψυχικά, ή ακόμα τραγικότερα, και φυσικά).
Τα παιδιά δεν είναι αντικείμενα προς κατανάλωση του οικογενειακού συστήματος, και κάθε συστήματος. Ούτε φίλοι των γονιών τους επιτρέπεται να είναι, ούτε αδελφοί των γονιών τους, ούτε και γονείς των αδελφών τους, ούτε τίποτε άλλο εκτός από παιδιά. Όποιος γονιός υποβάλλει το παιδί του να γίνεται μάρτυρας (πρώτα και κύρια)στη βία που ασκεί ο ίδιος, είτε ακόμα και στη βία που εισπράττει ο ίδιος, θα έπρεπε να του αφαιρείται η επιμέλεια.
Έξω τα παιδιά από τα σπίτια/κολαστήρια που φιλοξενείται η βία. Μέχρι να διαμορφωθεί ανθρώπινο περιβάλλον γι’ αυτά, που θα σέβεται την υπόστασή τους, την ηλικία τους, και τα δικαιώματά τους, που θα τους παρέχει σεβασμό, φροντίδα, προστασία, ασφάλεια, αγάπη, χαρά, υγεία. Αυτή δεν είναι κοινωνία που ζούμε. Όταν βρίσκεται νεκρό ένα παιδί, που πέφτει στο γκρεμό γιατί δεν μπορεί να ελέγξει τη ζωή του, και δεν περιμένει από πουθενά βοήθεια, αντίθετα του ζητούν τη βοήθειά και την προστασία του – από ένα 11χρονο!
Στο χάλι που σέρνουμε τόσους αιώνες, να διαμορφωθούν επιτέλους σχολές γονέων, που θα λαμβάνουν το μίνιμουμ αυτογνωσίας, γνώσης και εκπαίδευσης, βασικών οικογενειακών κανόνων πρόληψης ψυχικής υγείας, πριν γίνουν οποιοιδήποτε γονείς. Μέχρι τότε το κράτος πρόνοιας που βρίσκεται;
Έλεος με τα παιδιά που βασανίζονται και υποφέρουν, κουβαλώντας βάρη που δεν τους αναλογούν, και καταλήγουν νεκρά ή με κατεστραμμένη ζωή.
Τα παιδιά δεν τα κάνουμε για να είμαστε εμείς καλύτερα μέσα στα χάλια μας, αλλά για να είναι εκείνα καλά, και σίγουρα καλύτερα από εμάς, ώστε να εξελιχθεί το ανθρώπινο είδος, η κοινωνία και ο πολιτισμός, κι όχι να γυρίσουμε στις σπηλιές.
Κανένα παιδί απροστάτευτο από οικογένεια και πολιτεία.
Δημοσίευση στο Tvxs: https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/kanena-paidi-aprostateyto-apo-oikogeneia-kai-politeia
Robert McCabe: The photographer of Greek purity
The photographer Robert McCabe (mccabephotos.com) visited Mykonos for the first time in 1955, and from that time on he was meant to capture in his own unique way many places in Greece before the arrival of millions of tourists.
/ Ο φωτογράφος Robert McCabe επισκέφτηκε πρώτη φορά τη Μύκονο το 1955, κι από τότε έμελλε να απαθανατίσει με τον δικό του μοναδικό τρόπο πολλά μέρη της Ελλάδας, πριν την άφιξη εκατομμύριων τουριστών.
By Crystalia Patouli / 2Board 2019
How was your childhood in Chicago? / Πως ήταν τα παιδικά σας χρόνια στο Σικάγο;
I was born in Chicago. My dad was working with the United Press at the time. When I was two years old he was named head of the Rocky Mountain News. And when I was three he was asked by Hearst to lead the New York Mirror, which was a picture newspaper and had the second largest circulation in the United States. Chicago and Denver are a blur to me. But the New York suburb of Rye is very strong in my memory. We lived there until I was 20.
/ Γεννήθηκα στο Σικάγο. Ο πατέρας μου συνεργαζόταν τότε με το United Press. Όταν ήμουν δύο χρονών έγινε επικεφαλής των Rocky Mountain News. Και όταν πήγα στα τρία, ο Hearst του ζήτησε να ηγηθεί της New York Mirror, που ήταν εφημερίδα με φωτογραφίες και είχε τη δεύτερη μεγαλύτερη κυκλοφορία στις ΗΠΑ. Από το Σικάγο και το Ντένβερ έχω θολές αναμνήσεις, αλλά το προάστιο του Ράι της Νέας Υόρκης είναι πολύ ζωντανό στη μνήμη μου. Ζούσαμε εκεί μέχρι που έφτασα είκοσι χρονών.
What was the subject of your studies? When and how did your occupation with photography start? / Ποιο ήταν το αντικείμενο των σπουδών σας; Πότε και πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με τη φωτογραφία;
At Princeton I majored in English. At the end of my second year in the summer of 1954 I made my first trip to Greece. When I got back to Princeton I immediately tried to switch to the Classics Department. But they wouldn’t have me because I knew only Latin and not Greek. I got my “revenge” by writing my thesis on Lord Byron and Greece, illustrated with a view of Sounion. I was given a camera by my father when I was 5 years old. Of course my first interest was in finding newsworthy subjects so that I could have a photograph published in the Mirror.
/ Στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον ειδικεύτηκα στα αγγλικά. Στο τέλος του δεύτερου έτους, το καλοκαίρι του 1954, έκανα το πρώτο μου ταξίδι στην Ελλάδα. Όταν επέστρεψα στο Πρίνστον προσπάθησα αμέσως να στραφώ στο Τμήμα Κλασικών Σπουδών. Αλλά δεν με δέχτηκαν επειδή ήξερα μόνο λατινικά και όχι ελληνικά. Πήρα την «εκδίκηση» μου γράφοντας τη διατριβή μου για τον Λόρδο Βύρωνα και την Ελλάδα, που εικονογράφησα με τη θέα του Σουνίου. Ο πατέρας μου μού έκανε δώρο μια φωτογραφική μηχανή όταν ήμουν 5 χρονών. Φυσικά το πρώτο ενδιαφέρον μου ήταν να βρω αξιόλογα θέματα, ώστε να μπορέσω να δω μια φωτογραφία μου δημοσιευμένη στη Mirror.
Which was your first photographic subject and which is the one you finally settled down for? What do you think defines your point of view as a photographer? / Από ποιο είδος φωτογραφίας ξεκινήσατε και σε ποιο έχετε κατασταλάξει; Τι είδους ματιά θα λέγατε ότι έχετε ως φωτογράφος;
My first subjects were family and calamity. I photographed my brothers and neighbors, and at every opportunity I sought newsworthy subjects. I photographed a man hit by a train, victims of auto accidents, and drowning victims. When I went away to school in rural Massachusetts I got interested in landscapes, still lifes, and people doing things.
I regard photography as an extraordinary medium for communication and for education. The medium is fundamentally all about presenting truth and facts. This can be corrupted quite easily today and that ability to corrupt has led to a new high bred art form that is neither painting nor photography. The extraordinary thing about photography is its ability to create strong, memorable art works through a creative approach which gives power to an image. Costa Manos calls it the element of surprise. Brassai called it the force of the image.
/ Τα πρώτα μου θέματα ήταν η οικογένεια και η συμφορά. Φωτογράφιζα τους αδελφούς μου και τους γείτονές και με κάθε ευκαιρία έψαχνα νέα θέματα. Φωτογράφιζα για παράδειγμα, κάποιον που χτυπήθηκε από ένα τρένο, ή θύματα αυτοκινητικών ατυχημάτων ή πνιγμών. Όταν πήγα στο σχολείο στην αγροτική Μασαχουσέτη, με ενδιέφεραν τα τοπία, οι νεκρές φύσεις και οι άνθρωποι που έκαναν διάφορα πράγματα.
Θεωρώ τη φωτογραφία ένα εξαιρετικό μέσο επικοινωνίας και εκπαίδευσης. Το μέσο αυτό γίνεται ουσιαστικά η βάση για την παρουσίαση της αλήθειας και των γεγονότων. Αυτό μπορεί να διαστρεβλωθεί αρκετά εύκολα σήμερα και η ικανότητα διαστρέβλωσής του οδήγησε σε μια νέα μορφή τέχνης που δεν είναι ούτε ζωγραφική ούτε φωτογραφία. Το εξαιρετικό για τη φωτογραφία είναι η ικανότητά της να δημιουργεί ισχυρά, αξέχαστα έργα τέχνης μέσω μιας δημιουργικής προσέγγισης που δίνει δύναμη σε μια εικόνα. Ο Κώστας Μάνος το ονομάζει στοιχείο της έκπληξης. Ο Μπρασάι το ονόμασε δύναμη της εικόνας.
In the summer of 1955 you visited Mykonos on your vacation with your brother. What was it that you were more interested in capturing in your photo selection, that has been published by Patakis Εditions? / Το καλοκαίρι του 1954 επισκεφθήκατε τη Μύκονο σε διακοπές με τον αδερφό σας. Τι ήταν αυτό που σας ενδιέφερε περισσότερο να απαθανατίσετε στη φωτογραφική συλλογή σας, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Πατάκη;
When I arrived in Mykonos in July 1955 there were probably 15 other visitors on the island. And that was a lot in comparison with other Aegean islands, which often had no visitors. I was struck by the beauty of the place—a chora right on the sea. I sent a letter to my parents telling them I had found a place of extraordinary beauty. I said that even if they came to Mykonos on a boat with closed curtains and saw nothing else the trip would be worthwhile. Little did I know what was about to happen—development and visitors beyond one’s wildest imagination.
/ Όταν έφτασα στη Μύκονο τον Ιούλιο του 1955, πιθανά να υπήρχαν μόνο άλλοι δεκαπέντε τουρίστες στο νησί. Και αυτός ο αριθμός ήταν μεγάλος σε σύγκριση με άλλα νησιά του Αιγαίου, τα οποία συχνά δεν είχαν καθόλου επισκέπτες. Με εντυπωσίασε η ομορφιά του τόπου – μια χώρα ακριβώς πάνω στη θάλασσα. Έστειλα μια επιστολή στους γονείς μου λέγοντάς τους ότι βρήκα ένα μέρος εξαίσιας ομορφιάς. Είπα ότι ακόμα κι αν έφταναν στη Μύκονο σε μια βάρκα με κλειστές κουρτίνες και δεν θα είχαν δει τίποτε άλλο, το ταξίδι θα ήταν πολύτιμο. Λίγο ήξερα για το τι θα συμβεί στο μέλλον – ανάπτυξη και επισκέπτες πέρα και από την πιο τρελή φαντασία.
Which places have you photographed in Greece? / Ποια μέρη της Ελλάδας έχετε φωτογραφίσει;
It’s a very long list: most of the islands and many places on the mainland. But the places I have photographed intensively represent a much shorter list. These include Athens, Delphi, Mykonos, Kassos, Patmos, Santorini, Mycenae, and Strofades.
/ Είναι πολύ μεγάλη η λίστα: τα περισσότερα νησιά και πολλά μέρη της ηπειρωτικής χώρας. Αλλά τα μέρη που έχω φωτογραφίσει εντατικά αντιπροσωπεύουν μια μικρότερη λίστα, που περιλαμβάνει την Αθήνα, τους Δελφούς, τη Μύκονο, την Κάσο, την Πάτμο, τη Σαντορίνη, τις Μυκήνες και τους Στροφάδες.
How many books have you published in Greece, which Greece’s places they depict and which ones have been released abroad? / Πόσα βιβλία σας έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα, ποιες ελληνικές περιοχές απεικονίζουν και ποια από αυτά έχουν κυκλοφορήσει στο εξωτερικό;
My books on Greece include: China Greece: Ancient People Changing Worlds (Exhibition Museum of Asian Art); On the Road with a Rollei in the ‘50s (Exhibition Monodendri); Greece 1954-1965: Images of an Enchanted Land; Mycenae: From Myth to History; Mykonos: Portrait of a Vanished Era; Patmos: Pathways of Memory (Exhibition at Old School in Chora); Chronography (Exhibition Archaeological Society through year end 2019), The Last Monk of the Strofades (with Katerina Lymperopoulou); Wooden Boats of the Aegean (Exhibition at Citronne Gallery). Most of these are bilingual or have separate editions for each language.
/ Τα βιβλία μου για την Ελλάδα είναι τα εξής: Τρεις μέρες στην Αβάνα, Εκδ. Πατάκη – 2006, Στο δρόμο για την Ελλάδα, Εκδ. Πατάκη – 2007, Ελλάδα, τα χρόνια της αθωότητας (1954-1965), Εκδ. Πατάκη 2008, Ελλάδα – Κίνα, Εκδ. Πατάκη – 2012, Μυκήνες 1954, Εκδ. Πατάκη – 2014, Chronography (Έκθεση για τα 180 χρόνια της Αρχαιολογικής Εταιρείας), Εκδ. Καπόν – 2017; Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων (που συνεργάστηκα και με την Κατερίνα Λυμπεροπούλου), εκδ. Πατάκη- 2018, Μύκονος 1955-1957, Εκδ. Πατάκη – 2018, Wooden Boats of the Aegean (Έκθεση στη Citronne Gallery), On the Road with a Rollei in the ‘50s (Έκθεση Μονοδένδρι), Patmos: Pathways of Memory (Έκθεση στο Παλιό Σχολείο της Χώρας). Τα περισσότερα από αυτά τα βιβλία είναι δίγλωσσα (ελληνικά και αγγλικά) ή υπάρχει ξεχωριστή έκδοση για κάθε γλώσσα.
What is your relationship with Greece and the Greeks? Which of the country’s places do you love the most and why? / Ποια είναι η σχέση σας με την Ελλάδα και τους Έλληνες; Ποια μέρη της χώρας αγαπάτε περισσότερο και γιατί;
Greece and the Greeks have been very welcoming to me over the years. Very happy relationship. I love most those islands and villages that have not been overrun with development and tourism—those that still retain some of the ancient traditions and culture.
/ Η Ελλάδα και οι Έλληνες ήταν πολύ φιλόξενοι για μένα όλα αυτά τα χρόνια. Πολύ χαρούμενη σχέση. Αγαπώ τα περισσότερα νησιά και χωριά που δεν έχουν προχωρήσει σε ανάπτυξη και τουρισμό – εκείνα, δηλαδή, που διατηρούν ακόμα μερικές από τις παραδόσεις τους και τον πολιτισμό τους.
Which are the strongest memories you have from Greece? / Ποιες είναι οι πιο δυνατές αναμνήσεις σας από την Ελλάδα;
There are many strong memories from Greece. There is beauty around every corner sailing or driving in the islands or mainland. But the strongest memories are from when as a family with two very young children we decided to spend summers on a farm in a remote part of a remote island. The old farm house was a 40 minute walk from the nearest road. It had no electricity, no telephone, no running water. But the land was good for farming and had wells. We grew hay for the animals and vegetables for ourselves. There were goats and a shepherd nearby who made cheese. The sea offered fish and octopus. We felt like pioneers there, settling new territories. At first we got our water from the well with buckets, and our light came from kerosene. We installed what I believe was Greece’s first solar power system. At least that’s what the customs said when they charged a huge tax on the panels. We got light and running water thanks to those panels. And we were able even to find a Japanese radio telephone system that connected us to OTE with a 5 mile radio link to a special antenna I put up in Chora. We bought an old caique to go to town. The whole family became proficient in caique handling and came to appreciate the traditional life of the Greek islanders.
/ Υπάρχουν πολλές έντονες αναμνήσεις από την Ελλάδα. Υπάρχει ομορφιά γύρω από κάθε στιγμή, ιστιοπλοΐας ή οδήγησης στα νησιά ή στην ηπειρωτική χώρα. Αλλά οι ισχυρότερες αναμνήσεις είναι από τότε που ως οικογένεια με δύο πολύ μικρά παιδιά αποφασίσαμε να περάσουμε τα καλοκαίρια μας σε ένα αγρόκτημα σε ένα μακρινό σημείο ενός απομακρυσμένου νησιού. Το παλιό αγρόκτημα ήταν 40 λεπτά με τα πόδια από τον πλησιέστερο δρόμο. Δεν είχε ηλεκτρικό ρεύμα, τηλέφωνο, ή τρεχούμενο νερό. Αλλά η γη ήταν πρόσφορη για καλλιέργεια και είχε πηγάδια. Είχαμε σανό για τα ζώα και λαχανικά για τον εαυτό μας. Υπήρχαν κατσίκες και ένας βοσκός εκεί κοντά που έφτιαχνε τυρί. Η θάλασσα προσέφερε τα ψάρια και τα χταπόδια. Νιώσαμε σαν πρωτοπόροι εκεί, καλλιεργώντας νέα εδάφη. Αρχικά παίρναμε το νερό από το πηγάδι με κουβάδες, και φως από την κηροζίνη. Μετά, εγκαταστήσαμε, αυτό που πιστεύω ότι ήταν το πρώτο ηλιακό σύστημα της Ελλάδας. Τουλάχιστον αυτό δήλωσαν στο τελωνείο όταν μάς χρέωσαν έναν αναλογικά τεράστιο φόρο για τα πάνελ. Είχαμε πλέον φως και τρεχούμενο νερό χάρη σε αυτά τα ειδικά πάνελ. Και ήμασταν σε θέση να βρούμε ακόμη κι ένα ιαπωνικό ραδιοφωνικό σύστημα που μας συνέδεε με τον ΟΤΕ με ραδιοζεύκτη 5 μιλίων, με μια ειδική κεραία που έβαλα στη Χώρα. Τέλος, αγοράσαμε ένα παλιό καΐκι για να πηγαίνουμε στην πόλη. Όλη η οικογένεια έμαθε να οδηγεί το καΐκι και έμαθε να εκτιμά την παραδοσιακή ζωή των Ελλήνων νησιωτών.
Robert A. McCabe
Μύκονος 1955-1957: Portrait of a vanished era / Εκδόσεις Πατάκη
This gorgeously photographed compilation offers a window into how the Greek island of Mykonos looked before it became a popular tourist destinations. In more than 80 photos taken between 1955 and 1957, National Geographic photographer McCabe shows villagers riding donkeys rather than the now ubiquitous motorbikes and towns with nary a power line. There are several enchanting photos capturing daily life on the island’s people, among them a woman hanging her laundry to dry at Saint Anna’s beach, a man selling fresh figs, and children fishing at the Old Port. McCabe also includes photographs illustrating the island’s festival culture, depicting children lighting candles in a monastery on a saint’s feast day, a group of people dancing the kalamatianos folk dance, and a man playing the tsambourina, the Mykonos version of bagpipes. McCabe’s captions provide fascinating facts about Mykonos (“The man in the black hat looking down is… the town crier. Before loudspeakers, telephones and email, he would go through Chora announcing important news”) and encourage viewers to look closely at the details (“They are eating from aluminum plates on a tablecloth of newspapers”). This is a wonderful visual tribute to a bygone era in Greek culture. (Mar.).
/Αυτή η εκπληκτική φωτογραφική συλλογή προσφέρει ένα παράθυρο για το πώς φαινόταν το ελληνικό νησί της Μυκόνου πριν γίνει δημοφιλής τουριστικός προορισμός. Σε περισσότερες από 80 φωτογραφίες που ελήφθησαν μεταξύ του 1955 και του 1957, ο φωτογράφος McCabe του National Geographic δείχνει ότι οι χωρικοί οδηγούν γαϊδούρια και όχι μοτοσικλέτες και οι πόλεις που διαθέτουν μια ηλεκτρική γραμμή. Υπάρχουν αρκετές γοητευτικές φωτογραφίες που καταγράφουν την καθημερινή ζωή στο νησί, μεταξύ των οποίων μια γυναίκα που κρεμάει τα ρούχα της για να στεγνώσει στην παραλία της Αγίας Άννας, έναν άνθρωπο που πουλάει φρέσκα σύκα και παιδιά που αλιεύουν στο Παλιό Λιμάνι. Η McCabe περιλαμβάνει επίσης φωτογραφίες που απεικονίζουν την κουλτούρα του φεστιβάλ του νησιού, που απεικονίζει παιδιά που φωτίζουν κεριά σε ένα μοναστήρι την ημέρα του Αγίου, μια ομάδα ανθρώπων που χορεύουν τον καλαματιανό λαϊκό χορό και έναν άνθρωπο που παίζει τσαμπούρνα, την έκδοση της τσάμπας της Μυκόνου. Οι υπότιτλοι του McCabe παρέχουν συναρπαστικά γεγονότα για τη Μύκονο («Ο άνδρας στο μαύρο καπέλο κοιτάζοντας προς τα κάτω είναι … ο κωπηλάτης της πόλης. Πριν από τα μεγάφωνα, τα τηλέφωνα και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, θα περάσει από τη Χώρα και θα ανακοινώσει σημαντικά νέα») και θα ενθαρρύνει τους θεατές να κοιτάξουν προσεκτικά λεπτομέρειες («τρώνε από πλάκες αλουμινίου σε τραπεζομάντιλο εφημερίδων»). Αυτό είναι ένα υπέροχο οπτικό αφιέρωμα σε μια περασμένη εποχή στον ελληνικό πολιτισμό.
—
Who is who
Robert McCabe was born in Chicago in 1934. His first visit to Greece was in 1954. With his Rolleiflex he was able to capture a Greece that was on the threshold of dramatic change. He has published 14 books of photographs, mostly about Greece, but also covering the Ramble in Central Park, China, Antarctica, and Havana. Last year he published Chronography, a collection of his early photos of Greece’s antiquities, honoring the 180th anniversary of the Archaeological Society at Athens. An exhibition of these photos will be on display at the Society through year end 2019. The book is available in bookstores in Greece and from Amazon. This year two new books were published. His Mykonos:Portrait of a Vanished Era was released in Greek and English by Patakis Editions and Abbeville Press. The two firms also published The Last Monk of the Strofades: Memories from an Unknown Greek Island. The Greek edition sold out but the English is available. His current book projects include Santorini, Patmos, the Saronic Gulf, and Kasos. The Greek Consulate in Boston hosts a permanent exhibition of his early images of Greece. mccabephotos.com /
Ο Robert A. McCabe (Σικάγο, 1934) φωτογραφίζει την Ελλάδα και τους κατοίκους της τα τελευταία εξήντα χρόνια. Έχει εκδώσει δεκαπέντε βιβλία με φωτογραφίες, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων αναφέρεται στην Ελλάδα, αλλά καλύπτουν επίσης και την Ανταρκτική, την Κούβα, την Κίνα, καθώς και το κρυμμένο δάσος της Νέας Υόρκης (The Ramble in Central park, Abbeville Press, 2011). Τα βιβλία του κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Πατάκη: Ελλάδα. Τα χρόνια της αθωότητας (2004), Τρεις μέρες στην Αβάνα (2006), Στο δρόμο για την Ελλάδα (2007), Ελλάδα – Κίνα. Λαοί αρχαίοι, κόσμοι που αλλα΄ζουν (2012), Μυκήνες 1954, το καταμεσήμερο (με κείμενο της Αθηνάς Κακούρη, 2014), Ο τελευταίος μοναχός των Σροφάδων (σε συνεργασία με την Κατερίνα Λυμπεροπούλου, 2018). Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. mccabephotos.com
(portait photo by Charles McCabe.
Robert McCabe photographing in Santorini after the 1956 earthquake.)
—
Για το βιβλίο «Μύκονος 1955-1957», Εκδόσεις Πατάκη – 2018
My first visit to Mykonos was in the summer of 1955. From the vantage point of those days on that magical quiet island with one 12 passenger bus and a plethora of donkeys it was absolutely inconceivable what would happen over the ensuing 60 years. On the day I arrived there were some 15 visitors on the island. In 2018 on a typical summer day the island expects between 120,000 and 140,000 visitors. […]
Mykonos was like an independent island principality, with its own culture, its own dances, songs, poetry, cuisine, textiles, architecture, even language. All of this had evolved and been carefully honed over a period of thousands of years, through wars, occupations, drought, and other calamities. You cannot underestimate the isolation of these Aegean islands in the age of sail and how unique and distinctive cultures evolved there.
Πρωτοεπισκέφθηκα τη Μύκονο το καλοκαίρι του 1955· Εκείνη την εποχή μου ήταν αδύνατο να φανταστώ τι θα συνέβαινε τα επόμενα εξήντα χρόνια στο μαγικό και ήσυχο αυτό νησί με το ένα και μοναδικό δωδεκαθέσιο λεωφορείο και την πληθώρα από γαϊδουράκια. Την ημέρα της άφιξής μου το νησί φιλοξενούσε περίπου δεκαπέντε επισκέπτες. Μια τυπική καλοκαιρινή ημέρα του 2018, αντιθέτως, φιλοξενεί από 120.000 έως 140.000 επισκέπτες. […] Η Μύκονος ήταν σαν ανεξάρτητο νησιωτικό πριγκιπάτο, με τον δικό της πολιτισμό, τους δικούς της χορούς, τα τραγούδια της, την ποίηση, την κουζίνα, τα υφάσματα, την αρχιτεκτονική, ακόμα και τη γλώσσα της. Όλα αυτά εξελίχθηκαν και διαμορφώθηκαν προσεκτικά κατά τη διάρκεια χιλιάδων ετών, εν μέσω πολέμων, κατοχών, ξηρασιών κι άλλων καταστροφών. Δεν πρέπει να υποτιμάει κανείς το πόσο απομονωμένα ήταν τα νησιά του Αιγαίου τις εποχές της ιστιοφορίας και το πόσο μοναδικοί και ξεχωριστοί ήταν οι πολιτισμοί που αναπτύχθηκαν στα μέρη τους.
Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι η ζωή στη Μύκονο έχει αλλάξει περισσότερο τα τελευταία εξήντα χρόνια απ’ ό,τι εδώ και 3.000 χρόνια. Το νησί είχε περιορισμένες αγροτικές δυνατότητες, λιγοστό νερό, καλή αλιεία και ελάχιστους άλλους φυσικούς πόρους. Κατά κάποιον τρόπο, αντιπροσώπευε ένα ανέγγιχτο παράδειγμα ενός εξαιρετικά οργανωμένου, αυτάρκους αιγαιοπελαγίτικου πολιτισμού. Ζούσε σε ισορροπία με τους διαθέσιμους εδαφικούς, υδάτινους και θαλάσσιους πόρους του, συμπληρώνοντας το εισόδημά του με εξαγωγές και εμπόριο καϊκιών, καθώς και με εμβάσματα Μυκονιατών ναυτικών και μεταναστών. Πόσο τυχερός ήμουν που γνώρισα το νησί την εποχή εκείνη, όταν βρισκόταν στο κατώφλι της μελλοντικής δραματικής του αλλαγής.
(Robert A. McCabe, από την εισαγωγή της έκδοσης)
Ζωηφόρος αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο _ Τέος Ρόμβος
Η ιστορία του συγγραφέα, καλλιτέχνη και ακτιβιστή Τέου Ρόμβου, από την αρχή μέχρι το σημερινό όραμα του Γεωπάρκου Σύρου & Κυκλάδων
Από την Κρυσταλία Πατούλη / Thalassea to 2020
—
Υπήρξα κι εγώ ένα ατίθασο και ανυπότακτο παιδί.
Έζησα στην αλητεία με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Κοιμόμουν όπου έβρισκα.
Τρεφόμουν με τα ελάχιστα ή και καθόλου.
Και χαιρόμουν αυτή την προσωπική αίσθηση ελευθερίας που ένιωθα ότι είχα κατακτήσει.
Ο πατέρας μου, γλύπτης, γέμιζε το σπίτι μας με χιλιάδες σχέδια, ο αδελφός μου το ίδιο, ιδιαίτεροι άνθρωποι κι οι δυο, είχαν διαρκώς στο μυαλό τους τη δημιουργία, ακόμη κι όταν όλα πήγαιναν κατά διαόλου.
Δεκαετία του 50, κλινικές, ψυχιατρεία, ηλεκτροσόκ. Στις επισκέψεις μας με τη μητέρα μου τους θυμάμαι τσακισμένους, μικρούλης εγώ ποντικός δίπλα σε μια γυναίκα που έπρεπε να στέκεται όρθια.
Ο Μίμης, ο αδελφός μου, στο δωμάτιο που μοιραζόμασταν, άκουγε τις νύχτες ραδιόφωνο, 3ο πρόγραμμα τζαζ ή κλασική μουσική κι έτσι αποκοιμιόμασταν.
Θυμάμαι, πάλι, αχνά, μέσα σε καπνούς τσιγάρων σε ένα παλιό βαγόνι τρένου κάπου δίπλα στον Ιλισό, εγώ να μπουσουλάω στο ξύλινο πάτωμα κι η μητέρα μου να ακούει την καφετζού να της λέει τι βλέπει στο φλιτζάνι κι αν ο πατέρας μου την απατάει. Εκείνη η ίδια γυναίκα που μαζί με άλλες εξαγριωμένες νέες γυναίκες, μια από τις νύχτες των μεγάλων σφαγών του Δεκέμβρη 1944, κάψανε το αστυνομικό τμήμα Πλάκας.
Κατά τις έρευνές μου στο Ιστορικό Αρχείο Κυκλάδων ανακάλυψα κάποιες από τις προγόνους μου: τη Μαρίνα Ρόμβου από την Τήνο που το 1837 ξεσήκωσε τις εργάτριες γης στη Μύκονο για καλύτερες συνθήκες δουλειάς, κι ένα κορίτσι, την Αγγελικούλα Ρόμβου που το 1878 δούλευε στα μπουρδέλα της Ερμούπολης κι έμεινε κάνα μήνα στο νοσοκομείο για θεραπεία βλεννόρροιας. Και σε εφημερίδα του 1936 ξετρύπωσα τη βράβευση του πατέρα μου για τα γλυπτά που είχε εκθέσει στην Α΄ Πανκυκλαδική Έκθεση, τη «Φτώχεια» και τον «Πόνο».
Στην εφηβεία μου και για 2 χρόνια ταξίδεψα παντού, είδα, έζησα και θαύμασα τη ζωή στην υφήλιο. Τον έρωτα στη Δύση και στην Ανατολή, την απλότητα και την περιπλοκότητα της ζωής από χώρα σε χώρα. Στα 18 μου επέστρεψα και βρέθηκα να υπηρετώ στο στρατό. Η απόλυτη αποκτήνωση κι εγώ λιποτάκτησα, φυλακίστηκα και με τα πολλά, 3 χρόνια αργότερα απολύθηκα κι έφυγα αμέσως στο εξωτερικό με την πρόθεση να μην ξαναγυρίσω.
Στη Γαλλία (Παρίσι) έζησα χρόνια ωραία αλλά δύσκολα, χαιρόμουνα τη νιότη και την ξεγνοιασιά. Διδάχτηκα από τα κείμενα κάποιων ελεύθερων στοχαστών τους οποίους επέλεξα ως δασκάλους, τον Μαρκούζε, τον Καστοριάδη που ανέπτυσσε τις ιδέες του περί Αυτονομίας, πηγή έμπνευσης για εμάς τους νέους που καταλάβαμε ότι η επανάσταση θα ξεκινούσε από τα πανεπιστήμια και όχι από τα εργοστάσια.
Κατανοώντας λοιπόν την ανάγκη για βαθιές αλλαγές στην παιδεία και ρήξεις στην κοινωνία, βγήκαν οι νέοι στους δρόμους το ’68.
Κάποιοι έλληνες σπουδαστές και κινηματογραφιστές καταλάβαμε το Ελληνικό Φοιτητικό Σπίτι σαν διαμαρτυρία για τη δικτατορία των συνταγματαρχών.
Εκείνα τα χρόνια είχα την ευκαιρία να ζήσω σε ελεύθερες ζώνες που λειτουργούσαν μέσα σ΄ ένα πνεύμα συλλογικότητας κι εκεί κατανόησα τι σημαίνει συνύπαρξη κι έμαθα να βλέπω τον άλλο ως προσωπικότητα και όχι σαν φύλλο ή εθνικότητα.
Αργότερα ταξίδια στην Ευρώπη με ωτοστόπ ή με το Magic Bus. Έζησα στη Γερμανία, παρέες με Beat λογοτέχνες, ξεκίνησα ταινίες που δεν τελείωσαν ποτέ.
Τέλος το 1974, όταν πλέον αποσυντέθηκε η χούντα– απογοητευμένος από έρωτες και φιλίες γύρισα στην Ελλάδα. Άνοιξα το Octopus Press στα Εξάρχεια, ένα βιβλιοπωλείο που λειτούργησε σαν χώρος πολλαπλών εκφράσεων, επικοινωνίας και χάπενινγκ. Το έκαψαν τον Μάρτη του 1975 οι φασίστες της Νέας Τάξης.
Την άνοιξη του 1976 μαζί με φίλους δημιουργούμε το κοινόβιο της οδού Μπενάκη όπου και συναντώ τη Χαρά μου. Εκείνες τις μέρες κυκλοφόρησε το πρώτο μου βιβλίο η ΤΗΛΕΦΥΜΑΤΙΩΣΗ. Και το καλοκαίρι δημιουργείται με συμμετοχή πολύ κόσμου η επιτροπή συμπαράστασης στον Rolf Pohle που συνελήφθη στην Αθήνα. Το βιβλιοπωλείο δεν υπάρχει πλέον κι εγώ δουλεύω στον κινηματογράφο που ήταν και η δουλειά μου. Την επόμενη χρονιά ο φίλος Νίκος Αλευράς ξεκινάει τα γυρίσματα της ταινίας ΠΕΦΤΟΥΝ ΟΙ ΣΦΑΙΡΕΣ ΣΑΝ ΤΟ ΧΑΛΑΖΙ όπου συμμετέχουμε η Χαρά κι εγώ καθώς και πλήθος φίλων.
Τα επόμενα χρόνια μετακομίζουμε συχνά γιατί η Ασφάλεια έρχεται στο σπίτι μας, όπως και στα σπίτια των φίλων μας, με πρόφαση την έρευνα για οπλισμό και εκρηκτικά.
Μαζί με τη Χαρά και την παρέα μας ξεκινάμε την περιπέτεια έκδοσης της ΤΡΥΠΑΣ. Ένα περιοδικό ενάντια στις συμβάσεις και στον καθωσπρεπισμό με τον εκκωφαντικό υπότιτλο: Η ΤΡΥΠΑ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΟΙΧΤΗ ΣΕ ΟΛΟΥΣ.
Απίστευτο και όμως αληθινό, τελικά είχαμε δεκάδες συνεργασίες ταλαντούχων φίλων που όλοι δούλεψαν χωρίς αμοιβή και το περιοδικό μας βγήκε επιτέλους και έκανε ΜΠΑΜ!
Το 1981, μετακομίσαμε στο Κρανίδι όπου αφιερώνομαι στο γράψιμο και ξεκινάω την προσωπική μου αναζήτηση. Το γράψιμο γίνεται ένα ταξίδι αυτογνωσίας, μαζί και παιχνίδι ερωταποκρίσεων. Διερευνώ όσα έχω ως τότε ζήσει και ατενίζω πιο καθαρά από ποτέ το μέλλον. Τη ζωή ενός ανθρώπου που προχωράει με σκέψη προς την αυτογνωσία. Η σχέση μου με τη Χαρά γίνεται όλο και καλύτερη.
Χαίρεται που με βλέπει να έχω αφιερωθεί στο γράψιμο, γίνεται η αναγνώστριά μου.
Κι εγώ ανασύρω μνήμες, αυτοβιογραφούμαι, περιγράφω βιώματα, την προσωπική αναζήτηση και τις αγωνίες, τα ερωτηματικά, τις θολές απαντήσεις, ενδοσκοπούμαι φιλοσοφώντας, κοινωνιολογώντας, ιστορούμενος, κάτι σαν την προσωπική μαρτυρία του καταδικασμένου σε θάνατο που περιμένει τη στιγμή και γεμίζω χαρτιά και χαρτιά με γραπτά…
Παιδιά δεν έχουμε κάνει από επιλογή. Γιατί νιώσαμε ότι τα παιδιά θα ήταν μεγάλη δέσμευση, θα αρνούμασταν την έκδηλη κοινωνικότητά μας και θα βουλιάζαμε στο οικογενειακό μικροσύμπαν.
Άσε που θα παύαμε να είμαστε ερωτευμένοι.
Συμμετείχαμε στα πολιτιστικά δρώμενα του χωριού. Λέσχη κινηματογράφου, θεατρική ομάδα, δημιουργία δανειστικών βιβλιοθηκών, κουκλοθέατρο με παιδιά, ποδηλατοδρομίες.
Την παράλλη χρονιά φύγαμε για το Κονγκό. Ζωή στην Κινσάσα, περιπλανήσεις στην πόλη, ένα μεγάλο ταξίδι στην άγρια πλευρά της χώρας. Τις εμπειρίες μου τις κατέγραψα στον ΠΛΑΝΟ ΔΡΟΜΟ. Φεύγοντας από την Αφρική αφήσαμε παρακαταθήκη στην Ελληνική Κοινότητα τη σχολική εφημερίδα και το κουκλοθέατρο.
Πηγαίνουμε στο Βερολίνο όπου περάσαμε κάποια σπουδαία χρόνια και καταλήγουμε στη Σύρο από έρωτα.
Όνειρό μας να γευτούμε τη μοναδικότητα της νησιωτικής ζωής, την ησυχία του μεσαιωνικού οικισμού της Άνω Σύρου κοντά στα στοιχειά της φύσης, στο βοριά που λυσσομανάει, στις άγριες φουρτούνες, τον απλό αλλά και μεγαλειώδη τρόπο ζωής που ακολουθεί τις εποχές του χρόνου με τις λίγες αλλά ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις…
Όμως παρακολουθώντας την καθημερινή καταστροφή του τοπίου, συνειδητοποιήσαμε ότι τα νησιά είναι θύματα μιας ανάπτυξης που δεν έχει αρχή και τέλος.
Ήρθαμε σε επαφή με ευαισθητοποιημένους πολίτες των γύρω νησιών και μια παρέα ανθρώπων, η Ένωση Πολιτών Τήνου, η Ένωση Πολιτών Σύρου και η Κίνηση Πολιτών Μυκόνου προχωρήσαμε στη δημιουργία του Δικτύου Αιγαίου. Παράλληλα αρχίσαμε τις επαφές και τη συνεργασία με ανάλογες παρέες και κινήσεις σε ολόκληρο το Αιγαίο και σύντομα το Δίκτυο διευρύνθηκε με τη συμμετοχή ομάδων και ατόμων από 22 νησιά του Αιγαίου. Κοινός μας στόχος ο περιορισμός της «άγριας και χωρίς όρια ανάπτυξης» και η αντιμετώπιση των μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων που δημιουργούνταν, λόγω έλλειψης κεντρικού σχεδιασμού, στην Πολυνησία του Αιγαίου. Λίγο καιρό αργότερα παρουσιάσαμε και το ηλεκτρονικό περιοδικό «Εύπλοια» που έμελλε να γίνει μια πολύτιμη «Βάση Δεδομένων» για τους κατοίκους των νησιών και οδηγός για το πώς μεμονωμένα άτομα ή ομάδες θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα οξυμένα προβλήματα των νησιών.
Σταματήσαμε άπειρα εντελώς αχρείαστα έργα (λιμάνια, αεροδρόμια, παραθεριστικούς οικισμούς με χιλιάδες σπίτια, αιολικά πάρκα με 100ντάδες ανεμογεννήτριες και ό,τι άλλο μπορεί να βάλει ο διεστραμμένος ανθρώπινος νους), έργα που θα γίνονταν μόνο και μόνο για να αυγατίζουν κάποιοι εργολάβοι τις καταθέσεις τους.
Αυτά συνέβησαν τα τελευταία 20 χρόνια. Τώρα δουλεύουμε για το όραμα του Γεωπάρκου Σύρου και Κυκλάδων.
Συγκεντρωθήκαμε, τεσσεράμισι χρόνια πριν, για πρώτη φορά σε μια Ανοιχτή Συνέλευση μερικές δεκάδες πολίτες, κάτοικοι της Σύρου, για να κουβεντιάσουμε τα προβλήματα του νησιού μας. Μέσα απ’ αυτή την πρώτη συνέλευση ξεπήδησε η ιδέα ότι για να μην καταστραφεί το νησί από μιαν ανάπτυξη που δεν έχει αρχή και τέλος, θα πρέπει να βρεθεί ένα τρόπος ήπιας ανάπτυξης συνδυαζόμενος με εναλλακτικό τουρισμό, με σεβασμό στη νησιωτικότητα, το τοπίο, την ιστορία.
Στην ιδέα του Γεωπάρκου φτάσαμε όταν αντιληφθήκαμε τη γεωλογική σπουδαιότητα της Σύρου και των υπόλοιπων νησιών των Κυκλάδων που συνθέτουν ένα εν ενεργεία γεωλογικό μουσείο. Γεωπάρκο κηρύσσεται από την UNESCO μια περιοχή που συγκεντρώνει ενδιαφέροντα γεωλογικά, αρχαιολογικά, φυσικά, πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Συνέπεια της κήρυξης είναι η αύξηση του εναλλακτικού, γεωλογικού, αρχαιολογικού, πεζοπορικού τουρισμού και κατ’ επέκταση η ποιοτική αναβάθμιση του τουρισμού συνδυαζόμενη με την προστασία του τοπίου και της φύσης, παράλληλα με την τόνωση της τοπικής οικονομίας. Η τοπική κοινωνία αγκάλιασε το όραμά μας και σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς προχωράμε προς την υλοποίηση του σχεδίου μας.
Ένα πρότυπο εγχείρημα, λοιπόν, με στόχευση στην προστασία και διατήρηση της Απάνω Μεριάς Σύρου και κατ’ επέκταση ολόκληρου του νησιού αλλά και της προστατευόμενης περιοχής του Θαλάσσιου Πάρκου Γυάρου, και την ήπια αξιοποίηση και ανάδειξη τόσο του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και των μνημείων και των πολιτισμικών στοιχείων που συνδέονται με αυτό.
*********
Teos Romvos and the Geopark of Syros & Cyclades
The story of the writer, artist and activist Teos Romvos, from the start until today’s vision of the Geopark of Syros & Cyclades.
By Crystalia Patouli / Thalasssea 2020
I once was an untamed and rebellious kid.
Lived in vagrancy with everything that this entails.
I was sleeping in any place I could find, I ate very little or nothing at all and enjoyed this personal feeling of freedom that I felt I had conquered.
My father, a sculptor, and my brother as well, filled our house with thousands of designs; both of them being special individuals, always had creation on their mind even when everything was going from bad to worse.
1950s, clinics, mental hospitals, electroshocks. When my mother and I visited them I remember them looking haggard and me standing tiny as a mouse next to a woman that had to rise to the occasion.
Mimis, my brother, in the room we shared, used to listen to the radio at nights, the 3rd programme, jazz or classical music and that is how we fell asleep.
I also vaguely remember, being in an old car of a train surrounded by cigarette smoke somewhere close to flisos, crawling on the wooden floor while my mum was listening to the fortune teller telling her what she could see at the bottom of her cup of coffee and if my father was cheating on her. That was the same woman that burnt down the police station of Plaka, joined by other furious women, a night of the big slaughters in December 1944.
While researching in the Historical Archive of Cyclades, I discovered some of my ancestors: Marina Romvos from the island of Tinos, who back in 1937, awakened female workers in Mykonos to demand better work condi-tions and a girl, little Angeliki Romvos, who used to work in the brothels of Ermoupoli in 1878 and was hospitalized for a month receiving gonorrhea therapy.
In a 1936 newspaper I also dug out my father’s award for his sculptures «Poverty» and «Pain» in the First Pancycladic Exhibition.
As an adolescent, I travelled everywhere for 2 years, I saw, lived and I admired life in the world. Love in the West and the East, the simplicity and complexity of life from country to country. When I got 18 I came back and found myself serving in the army. This was the utter dehumanization so I disserted, got imprisoned and after 3 years I was dismissed and went abroad right away, never wanting to return back here.
My years in France (Paris), were nice but tough; I was enjoying my youth and carelessness. I was taught by the texts of some free thinkers, Marcuse, Kastoriadis, who developed his ideas on Autonomy, a source of inspiration for young people like us who realized that revolution could start from universities not from factories.
In 1968, young people marched through the streets, comprehending the need of deep changes in education and social rupture.
A number of Greek students and cinematographers occupied the Fondation Hellenique building, as a protest against the dictatorship in Greece.
It was during those years that I had the chance to live in free zones that functioned in a spirit of collectivity and it was then that I comprehended what co-existence means and started perceiving other people as individual personalities not as specific genders or nationalities. Later, I hitchhiked around Europe or travelled with the Magic Bus. I lived in Germany, accompanied by writers of the Beat generation and started making films that were never completed.
Finally, in 1974, when democracy was restored, disappointed by love and friendships, I returned to Greece.
I opened Octopus Press in Exarcheia, a bookstore that functioned as a space for multiple expressions, communication and happenings. It was burnt down in March 1975 by the fascists of the New Order.
In the spring of 1976, some friends of mine and me created the commune of Benaki street, the place where I met my Hara. During those days I published my first book «Tele-Tuberculosis». That summer was created the support committee to Rolf Pole who was arrested in Athens, with the participation of a lot of people. My bookstore no longer exists so I work in the cinema industry, which has always been my job.
Next year, my friend Nikos Alevras starts filming «A Hail of Bullets», a film in which Hara, me and many other friends participate. During the next years we find ourselves moving frequently because the police visits our and our friend’s houses, claiming to be investigating for armor and explosives.
Hara, me and our group of friends start the adventure of publishing «Trypa» (The Hole»), a magazine against contracts and decorum with a thunderous subtitle: OUR HOLE IS OPEN TO EVERYONE.
Unbelievable yet real, we ended up having dozens collaborations with talented friends who all worked for free; our magazine was finally out and exploded as a big success.
In 1981 we move to Kranidi, the place where I dedicate myself to writing and start my inner search. Writing becomes a journey of self-awareness and at the same time a game of questions and answers. I investigate everything that I have experienced and look towards the future more clearly than ever. The life of a man who steps towards self-awareness with critical thought. My relationship with Hara gets better and better.
She is pleased to see me dedicated to writing; she becomes my reader. I dig up memories, I become my own autobiographer, I describe my experiences, my personal search, my agonies, the unresolved issues, the blurry answers; I introspect thinking about philosophy, sociology, history; some-thing similar to the personal testimony of a person on death row waiting for that moment and I fill more and more papers with words.
We never had children by choice. We felt that having children would be a big commitment, we would have to deny our manifest sociability and sink in the family micro-universe. Besides, we would stop being in love with each other.
We participated in the cultural events of the village. Film club, theatrical group, creation of lending libraries, puppet theatre for the kids, cycling races.
Two years after, we left for Congo. We lived in Kinshasa, wondered in the city, took a big trip to the wild side of the country. I documented all of my experiences in my book «Planos Dromos». Leaving Africa, we enriched the Greek community with the school newspaper and the puppet theatre.
Our next stop was Berlin, a place where we spent some great years and then ended up in Syros out of pure love for the island.
Our dream was to taste the uniqueness of island life, the quietness of the Medieval settlement of Ano Syros close the elements of nature, the north wind raging, the wild storms, the simple yet majestic way of living that follows the seasons of the year with the few but meaningful human relations…
But while witnessing the everyday catastrophe of the landscape we realized that islands are victims of a kind of development that has no beginning or end.
We came into contact with sensitive citizens of the near islands and a group of people, the Union of Citizens of Tinos, the Union of Citizens of Syros and the Movement of Citizens of Mykonos and proceeded to the creation of the Aegean Network. At the same time, we started making contact and collaborating with similar groups and movements across the Aegean and soon the Network was expanded with the participation of teams and people from 22 Aegean islands. Our common goal was to oppose the «fierce and uncontrollable development» and to tackle the severe environmental problems that were created because of the lack of central planning in the Polynesia of the Aegean.
A little later, we presented the online magazine «Eyploia», a magazine that became a valuable «data base» for the residents of the islands and a guide about how individuals or teams could face the increased problems of the islands.
We stopped countless completely unneeded projects (ports, airports, resorts with thousands of buildings, wind farms with hundreds of wind turbines and anything else that the sick human mind can think of), projects that were only meant to be completed so that some entrepreneurs can increase their saving accounts.
These things happened 20 years ago. Now we’re working for the vision of the Geopark of Syros and the Cyclades.
For the first time, we gathered four and a half years ago in an Open Assembly, just a few dozens of citizens, residents of Syros, to discuss the problems our island was facing. It was then that came up the idea that in order for our island not to be destroyed by a kind of «development» that has no beginning or end, we should follow a way of subtle development that can be combined with an alternative kind of tourism, respecting the insularity, the landscape and history. We reached the idea of a Geopark the moment we realized the geological significance of Syros and the rest of the Cycladic islands, which compose a geological museum on active duty.
A Geopark according to UNESCO, is an area that gathers interesting geological, archaeological, natural and cultural characteristics. A consequence of this declaration is the increase of the alternative, geological, archaeological, hiking tourism and by extension the quality upgrading of tourism combined with the protection of the landscape and nature and the revitalization of the local economy. The local community embraced our vision so in collaboration with the local authorities we move on to the implementation of our plan. An archetype project aiming at the protection and maintenance of Ano Meria in Syros and in expansion the whole island and the protected area of the Marine Park of Giaros and the subtle utilization and promotion of the natural environment and the monuments and cultural elements that are connected to it as well.
The vision for the ENVIRONMENTAL GEOPARK of SYROS and the CYCLADES*
(*) Of the islands that accede to the project… This vision has already started to be materialized with the collaboration of the Municipality of Syros — Ermoupolis and the Social Cooperative Enterprise Ano Meria. This way, on our own initiative and in collaboration with the Kapodistrian University of Athens, the Municipality of Syros submitted a motion for the approval of the program — that has already being approved (€367,000) — aiming at the restoration of 3 paths that lead to positions of great geological interest and the creation, in an existing municipal room, of a Geological Museum that provides the necessary equipment so that the academic researchers can proceed their work. We already collaborate with the Body of Administration of Protected Areas Natura 2000, the University of the Aegean (creation of a data base for virtual tours with the use of GPS, etc.), the Department of Forests of the Cyclades about the issue of the paths, the Developmental Society of the Cyclades, the Chamber of Commerce, the bodies of primary and secondary Education, the Archaeological Service, WWF, MOm and other organizations that are involved in the creation of the Marine Park of Giaros (directly connected with the island of Syros), the Hellenic Society of Environment and Culture, Nature Friends and Geological Departments of Universities in Greece and abroad (professors and students) who visit the island frequently in order to geologically study the land.
3 years have passed since the beginning of the project and 2 from the establishment of the Social Cooperative Enterprise and so far we have achieved: 1. the mobilization of a big part of the local population with open assemblies taking place in the amphitheatre of the University. 2. the formation of working groups focusing on matters concerning the declaration of the Geopark, the maintenance of the paths, contributing to the public awareness and the realization that alternative tourism and the production of organic agricultural products is the new sustainable model of development. 3. the organization of a scientific seminar (5/17) and an art exhibition about the im-portance of the protection and maintenance of Ano Meria. 4. the organization of informative and artistic events (5/17). 5. publishing the magazine «Syriana Grammata» (320 p.) focusing on the geological and archaeological treasures of the island, biodiversity, paths etc. (4/17) and a special issue (500 p.) dedicated to the history of Giaros and the Marine Park of Giaros (’18). 6. the organization of seminars for farmers (5/18).
Our goals are: • Declaration of Syros as a Geopark by UNESCO. • Strengthening and stimulation of traditional modes of farming (unhydrous), beekeeping, viticulture, agritourism. • Development of the hiking routes network. • Creation of a space where the Social Co-operative Enterprise can organize guided tours, sell local products, provide maps, organize educational programmes etc.
Who we are: The Open Assembly of Syros, the Working Groups as well as the approximately 400 people that are electronically informed by the secretariat about the process of the project and all the new matters that come up (discussions, suggestions, decisions). Together we can do something global and unique! eyploia.gr, apanomeria.org
WHO IS WHO Teos Romvos (1945-) is a writer, translator and activist, characterized by liberal and inspired ideas. He was born in Koukaki neighbourhood in Athens. Night school classes, fights with power brokers, various jobs, vagrancy. He shipped out in 1961, lived periodically in Latin America, Japan, the United States and elsewhere. His most permanent stays were in France (1966-1969), Germany (1969-1974 and 1987-1991), Athens (1974-1981), Kranidi Peloponnese (1981-1984), Africa (1984-1985) and within all these periods in Athens. Since 1993 he has been living in Apano Chora Syros. In France he takes some cinematography courses and produces his first experimental films. Later, in Germany, he joins German writers and produces films he never completes; he works in German TV; he writes scenarios and literature tapes. In Athens, after the democratic transition, he opens his bookstore «Octopus» and works as a publisher. He is the publisher of «Trypa» magazine. Many of his works are published in magazines and newspapers. He published the books «3 Moons at the Square», «Passion Text», «Georgios Negros: The Tiger of the Aegean», «Plotinos Rodokanakis: a Greek Anarchist», «Beguiling Road», «Tele-Tuberculosis», «Secret Journeys», «Assassins of the North, Drosoulites of the South», «Traces» and «Georgios Kipiotis: a Friend of Children». He has also translated a number of books like «Anthology of the Bad Americans», «African Tales», which he collected during his stay in Congo, «New Era Underground», «Ask the Dust» by John Fante, «Notes of a Dirty Old Man» by Bukowski etc. During the last 25 years, while living in Syros, in collaboration with many people from the islands, they create the Aegean Network of Environmental Organizations that includes trips, meetings, discussions about the problems that occur, ecological activism, documentaries about the unique island universe and updating by the online magazine «Eyploia» (eyploia.gr) about the uncontrollable destruction of the islands and the Aegean Sea by a shortsighted «development» that does not take into consideration the future.
JOINING THE VISION OF A CYCLADIC GEOPARK – CYCLADES …
THE BIRTH OF THE CYCLADES GEOPARK | DAFNI | NETWORK OF …
JOINING THE VISION OF A CYCLADIC GEOPARK – CYCLADES …
TRACES – The Stone Chronicle of the Island of Syros …
—
Thalassea Magazine / Issue 5 / Summer 2020
—
Πέτρος Μπουροβίλης: Ο τελευταίος σαμουράι των περιοδικών
Via: Tvxs.gr
Άλλοι τον είπαν Ταραντίνο των περιοδικών, γιατί γνώριζε κάθε, μα κάθε στάδιο της σχεδίασης μιας περιοδικής έκδοσης, άλλοι «ειδικό» ή «μετρ» των περιοδικών. Ήταν ο πρωτοπόρος, ο αυτοδίδακτος, ο τελειομανής, ο ευφυής, πάντα με χιούμορ, πάντα μπροστά από την εποχή του, με ανεξάντλητη ενέργεια, με δαιμόνιο ερευνητικό μυαλό, εκδότης της Identity Media, δημιουργός πλήθους πετυχημένων τίτλων στο χώρο του περιοδικού Τύπου. Ήταν ο υπέροχος Πέτρος Μπουροβίλης.
Ήταν. Διότι πριν δύο μέρες άφησε την τελευταία του πνοή, αν και είχε σχεδόν ολοκληρώσει ένα μεγάλο φάσμα θεραπείας για την επάρατη νόσο.
Δεινός σέρφερ, ειδικά στα νιάτα του, ο Πέτρος Μπουροβίλης απέδειξε ότι εκεί που θέλεις να φτάσεις θα σε οδηγήσουν οι δεξιότητές σου και όχι μόνο τα εφόδια. Αν και σπούδασε Χημικός Μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο με μεταπτυχιακό στην Αγγλία, το ταλέντο του βρισκόταν στα εξώφυλλα και τις σελίδες των περιοδικών.
Μια νύχτα σε ένα μπαρ με τον Παύλο Εμμανουήλ, συνάντησε τον Αντώνη Λυμπέρη και τον ρώτησε σχεδόν τσαντισμένος γιατί καθυστερεί να κυκλοφορήσει το τεύχος του Surf+Ski. Εκείνος του απάντησε αντίστοιχα, «Και γιατί δεν έρχεσαι εσύ να το βγάζεις νωρίτερα;». Ο Πέτρος Μπουροβίλης απάντησε, «Ε, ναι, θα έρθω!».
Δεν πέρασε πολύς καιρός, και σε ένα meeting θα πέταγε την ιδέα για τη δημιουργία του πρώτου αντρικού περιοδικού. Έρευνες, πρόσωπα, φωτογραφίσεις και εξώφυλλα που δεν είχαν ξαναγίνει σε ελληνικό έντυπο. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη ντυμένη άντρας, ο Λάκης Λαζόπουλος με κλεισμένο στόμα, οι έρευνες, η στήλη του Στέλιου Κούλογλου, του Γιάννη Ευσταθιάδη, και τόσων άλλων έκαναν το Status πρότυπο στο είδος του. Το 1999, δε, το Status Millenium ήταν η μεγαλύτερη σε έκταση έκδοση που κυκλοφόρησε ποτέ στην Ελλάδα και χαρακτηρίστηκε ως η καλύτερη ποιοτικά συλλεκτική έκδοση στην ιστορία του περιοδικού Τύπου.
Από εκεί και πέρα η ανοδική πορεία του ήταν δεδομένη. Έχοντας δημιουργήσει και διευθύνει περιοδικά-θρύλους, ως διευθυντικό στέλεχος των Εκδόσεων Λυμπέρη από το 1983, με εξαίρεση την τριετία 1996-99, κατείχε στη συνέχεια και τη θέση του διευθυντή των Ειδικών κι Εταιρικών Eκδόσεων (Condé Nast Traveller, 2Board magazine, επίσημο free press περιοδικό του αεροδρομίου Ελευθέριος Βενιζέλος, Best of the Best Editions, Confidential magazines – Mykonos, Rodos, Thessaloniki, Luxury Hotel Guide, κ.ά.), αλλά και του διευθυντή της Liberis Books, καθώς και τη θέση του Συμβούλου Έκδοσης του Men’s Health.
Ο Άλντο Καροτενούτο έχει πει πως «κάθε άνθρωπος ήρθε στη ζωή για να ζήσει τη δική του άνοιξη». Η άνοιξη που προοριζόταν για τον Πέτρο Μπουροβίλη είχε το χρώμα και τη μυρωδιά των περιοδικών, και μαζί του έμελλε να ανθίσουν και αυτά.
Συνεργάστηκε και διάλεξε για στελέχη του κορυφαίους δημοσιογράφους και αρθρογράφους, όπως η Ήρα Σινιγάλια και η Κάτια Μηλιαράκη, art directors όπως ο Κωνσταντίνος Βαβυλουσάκης και φωτογράφους με παγκόσμια εμβέλεια όπως ο Γιάννης Δημότσης, δουλεύοντας ασταμάτητα μέρα και νύχτα, ξεχνώντας πολλές φορές ακόμα και να φάει ή να κοιμηθεί.
Ένταση, άγχος, έρευνα και πάνω από όλα δημιουργία, ήταν τα κύρια χαρακτηριστικά της ζωής του, και των συνεργατών του. Ατελείωτες οι ιστορίες από τα ξενύχτια στα κλεισίματα των περιοδικών, όπως εκείνο με τις μαργαρίτες και τους ξηρούς καρπούς (ξέρουν οι συνάδελφοι) που κατέφθασαν ξημερώματα στο Κορωπί με ασυνόδευτο ταξί. Γέλια, καβγάδες, κλάματα, κούραση, επιτυχίες.
Πάντα μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, επηρέασε καταλυτικά την ποιότητα, την αισθητική, το ύφος και το ήθος των περιοδικών εκδόσεων στη χώρα μας, ανεβάζοντας συνεχώς τον πήχυ για όλους. Τον γνώρισα πριν 26 χρόνια και άλλαξε τη ζωή μου. Μια μέρα του είπα, «Θέλω να γράψω», και μου είπε, «Ε, και γιατί δεν το κάνεις;».
Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του, ασχολήθηκε εκτός από την αρθρογραφία και με τη διεύθυνση των εντύπων σε όλο το φάσμα της έντυπης διαδικασίας των περιοδικών και διετέλεσε επί σειρά ετών διευθυντής σε πολλά από τα πιο επιτυχημένα περιοδικά της ελληνικής αγοράς: (Surf+Ski (1984-87), Ο Κόσμος του Video (1985-88), Status (1990-1996, 2003-04), Status Traveler (1994-96), Car & Driver (1996- 98), Fit for Fun (1997-99), Status Millennium (1999-00), Athens Games newspaper (2000-04), Ο Κόσμος του DVD (2005-07), κ.ά.
Ήταν εκείνος που θα έφερνε για πρώτη φορά σε «συνάντηση κορυφής» τον Ρασούλη και τον Κούδα να μιλήσουν για το πώς επηρέασαν ο ένας τον άλλον, που θα ζήταγε να μας γράψει ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, να επιμείνουμε για μια συνέντευξη με τον Νίκο Παπάζογλου ή τον Παναγιώτη Κουσαθανά, που θα έκανε εξώφυλλο τον Αντετοκούνμπο, πριν γίνει παγκοσμίως γνωστός, που θα επέμενε να πάρουμε συνέντευξη από τον Ρος Ντέιλι ή τον Γιάννη Μακριδάκη, και μετά θα καμάρωνε το θέμα ως το καλύτερο του περιοδικού. Ήταν για το 2Board που πήραμε συνέντευξη από τον Irvin Yalom και μας μίλησε για τους πολιτικούς και πόσο θα ήταν καλό για όλο τον πλανήτη να προσπαθήσουν περισσότερο για την αυτογνωσία τους. Έφερνε όλο τον κόσμο μπροστά στα μάτια των ανθρώπων, ανακαλύπτοντας ως πρωτοπόρος τους πρωτοπόρους, ως εμπνευστής τους εμπνευστές. Επιστήμονες, καλλιτέχνες, αθλητές, επιχειρηματίες, ως όλα αυτά μαζί και ο ίδιος.
Από το 2012 δημιούργησε τις εκδόσεις Identity Media, συνεχίζοντας, ως εκδότης πια, το 2Board, που βραβεύτηκε το 2010 ως το καλύτερο περιοδικό αεροδρομίων παγκοσμίως, το Mykonos Confidential, το Thessaloniki Confidential, το Men’s Health, κ. ά., δημιουργώντας και νέες εκδόσεις, όπως τα Grec14n –επίσημα free press περιοδικά των δεκατεσσάρων αεροδρομίων της Fraport, το Attica, το Bill & Coo, το Divanity, το Thalassea –επίσημο free press περιοδικό της Hellenic Seaways, κ.ά., φροντίζοντας με τη συμβολή της Μαρίας Γατσή, διευθύντριας οικονομικών των εκδόσεων, να πληρώνει πρώτα απ’ όλους τους συνεργάτες του, ακόμα και τα πιο δύσκολα χρόνια της κρίσης.
Ήταν μεγάλη τύχη για την Ελλάδα το ότι ένας τέτοιος διανοούμενος γεννήθηκε Έλληνας και δεν έφυγε στο εξωτερικό, όπως συμβαίνει με τους καλύτερους σήμερα. Ίσως όμως δεν ήταν μεγάλη τύχη για τον ίδιο…
Η παροιμιώδης γοητεία του που σχεδόν υπνώτιζε όποιον ερχόταν σε επαφή μαζί του, κι αν δεν αναφερθούμε σ’ αυτήν δεν μπορούμε να ολοκληρώσουμε το «πορτραίτο» του, δεν γίνεται παρά να είναι η απόδειξη πως επρόκειτο για έναν ιδιαίτερα ξεχωριστό άνθρωπο, με ανεπτυγμένα χαρίσματα επικοινωνίας, σε έναν χώρο άκρως επικοινωνιακό.
Δεν θα ξεχάσουμε τη μνήμη του, θυμόταν και το τελευταίο θέμα σε ποιο περιοδικό και σε ποια σελίδα μπήκε, την κάθε φωτογραφία και πού θα μπορέσει να τη βρει ο γραφίστας, όπως και τη βροντερή φωνή του, όταν δεν τον ικανοποιούσε το αποτέλεσμα μιας εργασίας. Ο Μπουροβίλης πιθανά έκρινε τους άλλους ισότιμα, με τα δικά του μέτρα και σταθμά, όπως αυστηρά έκρινε άλλωστε και τον εαυτό του, αλλά εάν οι άλλοι ήταν σαν τον ίδιο, δεν θα ήταν εκείνος αυτός που ήταν…
Ο Στρατής Χατζηπαναγιώτου έγραψε:
«Με ανεπτυγμένη αισθητική και έντιμη σχέση με τους συνεργάτες του, δεν απέφευγε να υποστηρίζει την άποψή του. Ωραίες ομηρικές μάχες με τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Κορλέτη και τον ιδιαίτερα σημαντικό κ. Λάκη Μαστραντώνη, δύσκολες συζητήσεις ουσίας από τις οποίες όλοι βγαίναμε κερδισμένοι […] Μετρ και στα έντυπα εταιρειών ακολουθώντας και δικούς του δρόμους αφού αντιπαθούσε το copy paste, κατέθεσε και την ψυχή του για το 2Board, που κοσμεί το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος. Απλός, ειλικρινής, δεν κάκιωνε ποτέ με κανέναν μας. Ένας καλός φίλος και του περιοδικού μας και των ανθρώπων του. Δεν τον ξεχνώ για διάφορους λόγους, με τη σχέση μας να κινείται ανάμεσα στο ταλαιπωρημένο 318 is και στη Boxster μέσα από μια σύγκρουση αισθητικής, που ήταν άλλωστε το σημείο αναφοράς για αυτόν τον άνδρα σε κάθε διαδικασία. Με σεβασμό στη μνήμη του, θερμά συλλυπητήρια από την ομάδα μας σε 4Τ_ΣΧ.» (31/10/20 – 4troxoi.gr)
Προσωπικά, δεν θα ξεχάσω κάποτε που με είχε φωνάξει στο γραφείο του, και ενώ είχε ανοίξει ένα ιμέιλ με ρώτησε αν υπάρχει τρόπος να δώσει εντολή για να εκτυπωθούν όλα μαζί –το ένα μετά το άλλο– τα επισυναπτόμενα αρχεία που είχε λάβει. Του είχα πει, «Πέτρο, αυτό ίσως το ανακαλύψουν μετά από χρόνια οι κομπιουτεράδες, αλλά σήμερα δεν γίνεται». Το βλέμμα του ήταν στο μέλλον. Κάτι που επίσης τον χαρακτήριζε ήταν η υψηλή αισθητική του. Κι επειδή «η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος», όπως ανέφερε ο Ραφαηλίδης, και πριν από αυτόν νομίζω ο Νίτσε, αντιλαμβανόμαστε πόσο μακριά ζούσε στο μέλλον ο Πέτρος, μετά και από εμάς.
Στη ζωή κάνουμε ό,τι μπορούμε μέχρι να αποκαλυφθεί το πεπρωμένο μας, αναφέρεται στην ταινία «Ο τελευταίος σαμουράι». Ο Πέτρος Μπουροβίλης, που ήταν λάτρης των καλών ταινιών και σειρών, εκτός από φανατικός Ολυμπιακός, ήταν ίσως ο τελευταίος σαμουράι των έντυπων περιοδικών, που γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1957 για να γράψει μια λαμπρή, αξέχαστη ιστορία σ’ αυτόν τον πολύπαθο χώρο, και να κλείσει μια ολόκληρη εποχή μαζί του στις 30 Οκτωβρίου του 2020, στις 11 και πέντε το βράδυ, με τον θάνατό του.
Η ατμόσφαιρα της ασφυκτικής ερήμωσης που γεννά σήμερα η απώλειά του στον χώρο όπου δραστηριοποιήθηκε, είναι μάλλον δύσκολο αν όχι ακατόρθωτο να αντιμετωπιστεί, αφού ο Πέτρος Μπουροβίλης ήταν από τους ελάχιστους αναντικατάστατους στο αντικείμενό του.
Αφήνει πίσω του έναν υπέροχο γιο, τον Παναγιώτη, και τους συντετριμμένους συγγενείς, φίλους και συνεργάτες της Identity Media, που μέλλεται να συνεχίσουν το έργο του στα χνάρια της βαριάς κληρονομιάς του.
Καλό ταξίδι λατρεμένε και αναντικατάστατε Πέτρο Μπουροβίλη
Υγ. Η κηδεία του θα τελεστεί στο νεκροταφείο Παπάγου, στις 2μμ την Τρίτη 3/10/20.
—
Φωτογραφία: Γιάννης Δημότσης
Ο χαΐνης Δημήτρης Αποστολάκης σαν «ύστατη πράξη διαμαρτυρίας»
Ο χαϊνης Δημήτρης Αποστολάκης δίνει την πρώτη του συνέντευξη μετά από «την έλευση μιας καινούργιας ζοφερής πραγματικότητας, γεμάτη φόβο και έλεγχο», στην Κρυσταλία Πατούλη και το Tvxs.gr, με σκέψεις για το πώς γράφτηκε ο «Τρούλος», ένα τραγούδι σαν «ύστατη πράξη διαμαρτυρίας»…
«Την πρώτη μαντινάδα μού την είπε ο φίλος, λαουτιέρης Δημήτρης Παπαδάκης (γιός του σπουδαίου λυράρη, τραγουδιστή Γιώργου Παπαδάκη), ένα βράδυ στην πλατέα του χωριού.
Στην Κρήτη γράφουνε χιλιάδες μαντινάδες κάθε μέρα, γέροι, νέοι και κοπέλια. Οι περισσότερες μυρίζουν κρητικίλα, θανατίλα, μαυρίλα, αντρίλα, βαρβατίλα, καπετανίλα, καψουρίλα και όλα τα εις –ιλα (εξαιρείται η Μανίλα, πρωτεύουσα των Φιλλιπινών). Μου λέει λοιπόν ο Δημήτρης «γροίκα μια μαντινάδα, ενός απλού κοπελιού, του φίλου μου του Χαρίτου», και μου λέει την πρώτη. Παιγνιδιάρικη, ηρωική, θρασεία,αστεία, κουζουλή, απεγνωσμένη,ασυνήθιστη αλλά και παμπάλαια, δεν ήξερα που να την κατατάξω. Κατάλαβα ότι ο άθρωπος αυτός ήτανε πιο κουζουλός από μένα. «Αυτή ταιριάζει μόνο στον Ψαραντώνη», μου ΄πε ο Δημήτρης και συμφώνησα αμέσως. Πήγα στο σπίτι και βγήκε αυθόρμητα η μελωδία. Μετά από λίγες μέρες, έμαθα και τη δεύτερη μαντινάδα κι έσκασα στα γέλια κι εγώ κι οι υπόλοιποι θαμώνες του καφενείου. Η νέα μαντινάδα έκατσε ακριβώς πάνω στη μελωδία, πράγμα πολύ ασυνήθιστο να συμβεί. Την άλλη μέρα συναντήθηκα με τον Ψαραντώνη, του ΄παιξα το τραγούδι κι ενθουσιάστηκε.
Στην Ελλάδα οι «νεοφιλελεύθεροι» χρηματοδοτούνται από το κράτος. Εμείς… από εσάς ! Στήριξε την ανεξαρτησία του tvxs.gr, κάνοντας κλικ εδώ.
Περάσανε τα χρόνια και από τα τρεχάματα πάνω κάτω, αναβάλαμε να γράψομε το τραγούδι.Όμως το θυμόμασταν πάντα και το αναφέραμε συχνά πυκνά. Ήρθε η καραντίνα, έχασα πέντε φίλους, συνεργάτες, αντάρτες, όχι από κορωνοïό, αλλά σαν να ψυχανεμιστήκανε την έλευση μιας καινούργιας ζοφερής πραγματικότητας, γεμάτη φόβο και έλεγχο κι είπανε να μισέψουνε νωρίς. Ο θάνατος σε κάνει να δώσεις απαντήσεις μέσα απ’ αυτά που αγαπάς, επανορίζοντας το χρόνο και διαλύοντας αναστολές κι αναβολές. Με πήρε τηλέφωνο εν μέσω καραντίνας, ο Ψαραντώνης και κατάλαβα ότι είχε ανάγκη να ηχογραφήσομε τον «Τρούλο». Μου το επιβεβαίωσε παρακινώντας με κι ο Βασίλης ο Σαλούστρος, αδερφικός φίλος του Άκη Πάνου και του Ψαραντώνη.
Αποφάσισα να κατεβώ στην Κρήτη να το γράψω. Πήρα τηλέφωνο ανθρώπους, αδερφούς που είχαμε χρόνια να σμίξομε και να συνεργαστούμε. Ξέρετε, ο θάνατος φέρνει μιαν ανείπωτη παγωνιά κι οι αθρώποι, σαν τα ζωάκια, πλησιάζουνε κοντά για να ζεσταθούνε. Βρήκα το Μάρκο τον Πινακουλάκη, αυθεντικός, ηρωικός, ακούραστος ηχολήπτης, γυρίζαμε τα χωριά με τους Χαΐνηδες και θέατρο σκιών, παίζοντας τον «Καραγκιόζη στη Γιουροβίζιον», τον Μηνά τον Παιγνιωτάκη, χρυσό και μερακλίδικο κοπέλι, κρουστός, και το Γιώργη το Μανωλάκη, χαρισματικό σολίστα, που ξεκίνησε το δρόμο του από τους Χαΐνηδες κι έχομε ζήσει μαζί πολλές ζωές.
Πριν να φύγω ήξερα ότι χρειάζεται άλλη μια μαντινάδα και μόνο ο Χαρίτος θα μπορούσε να δώσει λύση. Την έλλειψη μού την επεσήμανε κι ο φίλος μου, ο Αντώνης ο Κανακουσάκης από την Ψαρή Φοράδα. Γι’αυτό είναι οι φίλοι: για ν’ ακούς τις σκέψεις σου απ’ έξω.
Κατέβηκα στην Κρήτη. Με την πρώτη μαντινάδα που μου ‘πε ο Χαρίτος, ένιωσα πως συμπληρώθηκε το παζλ. Ένιωσα ότι το τραγούδι αποκτά πλαίσιο, χωρίς να αναλύσω πώς και γιατί. Δοκίμασα και την τρίτη μαντινάδα με τη μελωδία και ω του θαύματος, ταίριαζε ακριβώς. Ηχογραφήσαμε το κομμάτι με το Γιώργη μια κι εξω. Καμιά διόρθωση. Σαν να περίμενε να γραφτεί. Είχα καιρό να δω τον Ψαραντώνη τόσο χαρούμενο. Έκανε σα μικρό παιδί.
Αλλά μετά την ηχογράφηση και αφού πήγα και στο τελευταίο ξόδι, μου αποκαλύπτονται διάφορα επίπεδα κατανόησης, εκπληκτικά και αδιανόητα για μένα. Είδα κάποιον να φανερώνει την μοναδικότητά του, αδίστακτος και λαμπερός, στο πιο ψηλό σημείο μιας κοινότητας. Μετά, το ίδιο λέφτερα, να γίνεται ο «κανένας» και να λερώνεται βουτώντας στο πιο χαμηλό σημείο του χωριού. Ύστερα να πεθαίνει όπως έζησε, μόνος στην μέση της πλατείας, σαν ύστατη πράξη διαμαρτυρίας, απέναντι στη μετριότητα.
Κατάλαβα ότι περιγράφει τη ζωή κάθε ερωτευμένου, «κουζουλού», ασυμβίβαστου ανθρώπου, που δεν τονε βάνει αυτός ο «λογικός, καθωσπρέπει» κόσμος. Μετά από λίγο κατάλαβα ότι το τραγούδι περιγράφει τη ζωή κάθε ήρωα. Ο ήρωας παρουσιάζεται στους θεατές υπερβαίνοντας το μέτρο, το θείο νόμο, έρχεται η Νέμεσις, ο ήρωας παθαίνει, ο ήρωας -μάλλον- αυτοχειρεί στη μέση της σκηνής. Κατάλαβα δηλαδή ότι πίσω από τα αρχικά μου γέλια κρυβόταν το τραγικό παιχνίδι με τη μοίρα, η βάση της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Έπειτα κατάλαβα ότι οι στίχοι αφηγούνται τη ζωή κάθε Θεού. Το τραγούδι μού αποκάλυψε μια θεοφαγική αναπαράσταση. Κάποιος Θεός κατεβαίνει από τον ουρανό, συναγελάζεται στα χαμηλά, στο ζωϊκό επίπεδο, θυσιάζεται στο κέντρο από τους ανθρώπους και επιστρέφει στον ουρανό, στην αιώνια μήτρα. Ακόμα δεν ξέρω αν καταλαβαίνω γρι ή αν αύριο θα καταλάβω κάτι περισσότερο. Αυτό που ξέρω σίγουρα είναι ότι θα γελώ πάντα.
Μετά από όλη αυτή την περιπέτεια των τελευταίων μηνών(καραντίνες, φευγιά, ηχογραφήσεις) , κατάλαβα για άλλη μια φορά, με άλλο τρόπο, τον πλούτο, την απλότητα, το βάθος της δημοτικής ποίησης και του λαïκού πολιτισμού μας.
Κατάλαβα για άλλη μια φορά, ότι οι άνθρωποι είναι τα ζωντανά βιβλία.
Κατάλαβα για άλλη μια φορά, ότι καθένας είναι μοναδικός κι αναντικατάστατος. Τι λυπηρό να το διαπιστώνομε όταν απουσιάσει!
Κατάλαβα για άλλη μια φορά, ότι η μαγεία της ζωής βρίσκεται στη συνέργεια. Να φτιαχτεί με όρεξη κάτι, που να δίνει απάντηση σ’ ένα ανύπαρκτο ερώτημα. Γιατί, αλήθεια, ποιός έχει ανάγκη την τέχνη, σ΄ένα κόσμο που οι άνθρωποι μοιάζουν, όλο και περισσότερο, με κομπιούτερς;
Κατάλαβα για άλλη μια φορά, ότι το Απόλυτο, ο «Θεός», που εκδιώχθηκε από τις εκκλησίες, τα κοινοβούλια, τα δικαστήρια, κρύφτηκε κουρελιασμένος στις ψυχές μερικών ελάχιστων καλλιτεχνών του κάθε μέρα.
Γι’αυτό η εξουσία ήταν πάντα εχθρική με την τέχνη. Ήθελε να ανατινάξει το τελευταίο καταφύγιο του Θεού.
Οι μοντέρνοι θεοί, όπως το Κέρδος, η Φήμη, η Ανάπτυξη, η Ασφάλεια είναι θεαματικοί: κάθε μέρα ανθρωποθυσίες! Εξουσία: ιεραρχία-υποταγή στον κοινωνικό νόμο. Τέχνη: ελευθερία- αρμονία με τοφυσικό νόμο. Κι όμως η εξουσία συμπεριφέρεται στους καλλιτέχνες, όπως λέει η παροιμία: «Πόθανε να σ’ αγαπώ και ζε να μη σε θέλω». Είναι να τρελαίνεσαι: τα λεφτά και την εθνική μας περηφάνεια τα αντλούμε από τα έργα κάποιων αρχαίων- και νεότερων-καλλιτεχνών, (τραγωδών, γλυπτών, κ.ά.). Και μην ξεχνάτε ότι η εξουσία είστε εσείς, αγαπητοί συνάνθρωποι.
Η δουλειά τού κράτους είναι να ξυλοφορτώνει τους καλλιτέχνες, όπου τους βρεί. Εσείς όμως μουσικόφιλοι, θεατρόφιλοι τι κάνετε; Δεν είναι δουλειά δική σας και μόνο δική σας, να προστατέψετε τέχνες και τενίτες (δεν ξέρω πώς), σαν το θησαυροφυλάκιο ελευθερίας, πολιτισμού και ιστορικής μνήμης για τα παιδιά σας; Κι εμείς αγαπητοί συνάδελφοι έχομε την ιερότητα και το θάρρος, να ζήσομε από την αλληλεγγύη όσων εμπνέομε, όπως θάπρεπε να κάνουν οι παπάδες, κι όπως κάνουν οι περήφανοι ασκητές;
Κατάλαβα ακόμη, ότι αρρώστια ενός ατόμου ή συνόλου σημαίνει αρρυθμία. Έλλειψη αρμονικού κύματος μεταξύ συμπληρωματικών ποιοτήτων. Οι «αρσενικές» ποιότητες (yang στα κινέζικα) είναι π.χ. η κίνηση, η δοτικότητα, η ταχύτητα, η επέκταση. Οι «θηλυκές» (yin) είναι η ακινησία, η δεκτικότητα, η βραδύτητα, η σμίκρυνση, κ.τ.λ. Η υπερβολή του yang οδηγεί στο yin και αντίστροφα. Δηλαδή, ένας που εργάζεται ασταμάτητα (πολύ yang), θα πάθει υπερκόπωση και θα ακινητοποιηθεί (πολύ yin). Αυτό έπαθε κι ο πλανήτης με τον κορονωïό.
Ο πλανήτης τις τελευταίες δεκαετίες, συμπεριφέρεται σαν λυσσασμένο, αρσενικό αρπαχτικό: κερδοφορία, ανάπτυξη, πρόοδος, σκοπός, επιδίωξη, επιτυχία, καταλήστευση του οικοσυστήματος. Λίγοι άνθρωποι μάθανε κάτι από την (έστω επιβεβλημένη) ακινησία και βραδύτητα. Ελάχιστοι τόλμησαν να ταξιδέψουν στο εσωτερικό αχαρτογράφητο σύμπαν. Η πλειοψηφία, ζούσε στο ψέμα των οθωνών και ανυπομονούσε να επιστρέψει στην πρότερη, αρρωστημένη κανονικότητα. Όμως οι θηλυκές ποιότητες, η βάση κάθε πολεμιστή, αυτές μόνο μπορούν να κινήσουν έναν τελματωμένο και ανισόρροπο πλανήτη.
Κατάλαβα για άλλη μια φορά, τι τρομερό έγκλημα διαπράξαμε, που στηριχτήκαμε στον τριτογενή τομέα (π.χ. υπηρεσίες, τουρισμός) και απεμπολίσαμε τον πρωτογενή(μονοκαλιέργειες, απαξίωση υλικών και πνευματικών αγαθών). Ο συντομότερος δρόμος να χάσει ένας λαός την αυτάρκεια, την ανεξαρτησία, την ελευθερία του. Στις μέρες τις καραντίνας, φάνηκε καθαρά ότι το Φανταστικό είναι πολυτιμότερο του Πραγματικού. Διασώθηκε η ψυχή μόνο κάποιων ελάχιστων ανθρώπων που καταδύθηκαν στα μυστικά μιας τέχνης και καταπιάστηκαν με μια λυτρωτική της λεπτομέρεια. Η ζωή μας, έχει μυθολογική βάση, αφού το βασικό της ερώτημα θα παραμένει αναπάντητο. Ο αχαλίνωτος πραγματισμός είναι δυστοπία, μοναξιά και δυστυχία. Η τέχνη είναι η κιβωτός του μύθου.
Κατάλαβα ότι η Υγεία δεν είναι το σημαντικότερο αγαθό. Δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι μέσο για να προχωρήσομε στο δρόμο της Ελευθερίας, της Αρμονίας, της Δικαιοσύνης, της Αξιοπρέπειας. Πριν με πετροβολήσετε γι’ αυτά που γράφω, σκεφτείτε την εξής μαθηματική πρόταση: Κανένας σκλάβος δεν είναι πραγματικά υγιής.↔ Κανένας πραγματικά υγιής δεν είναι σκλάβος.
Κατάλαβα για άλλη μια φορά, ότι είμαστε πραγματικά συγγενείς μόνο μ’ αυτούς που έχομε κοινή αισθητική (αισθητικόν = ηθικόν = πολιτικόν = οραματικόν). Οι συγγενείς λοιπόν, φτιάχνουν μια κοινότητα.
Αυτός είναι ο χαμένος παράδεισος: η Κοινότητα, όπου καθένας είναι μοναδικός, ξεχωριστός και συγχρόνως πολλαπλός και πλουραλιστικός. Σκεφτείτε ότι, όλα τα σπέρματα κοινωνικών, πολιτικών, πνευματικών, καλλιτεχνικών επαναστάσεων φύτρωσαν στη μήτρα της Κοινότητας. Στον σύγχρονο κόσμο του ανταγωνισμού και της ατομικότητας, δεν είναι τυχαίο ότι παρηγορούμαστε με τις κοινότητες των κόμιξ: τα Στρουμφάκια, Αστερίξ, κ.λ.π..
Κατάλαβα ότι σε μια εποχή τεχνολογικού ολοκληρωτισμού, πολιτισμικού ιμπεριαλισμού, εκμηδένισης του υποκειμένου και απουσίας οραμάτων, οι άνθρωποι, από φόβο, συντηρητικοποιούνται και καταφεύγουν στο φονταμενταλισμό και στις παραδοσιακές αξίες. Το ίδιο συμβαίνει και με την κρητική μουσική. Αγαπητοί νεότεροι συμμαθητές, συνάδελφοι, η μουσική μας δεν είναι σοβαροφάνεια, ατσαλακωσιά, κλαούρα, αυτοέπαινος, κρητικολαγνεία, καπετανιά, ήθη, έθιμα, πατρίδες, θρησκείες, οικογένειες. Η καλλιτεχνική δημιουργία είναι σαν την φύση την Άνοιξη. Οργιώδες παιγνίδι, έρωτας, πειραματισμός, επανάσταση, δημιουργία, , τρέλα, ακόμη κι αν εκφράζεται με τον πιο μελαγχολικό τρόπο. Η ζωή είναι μια υπερβασιακή διαδικασία, πόσο μάλλον ο μεγεθυντικός καθρέφτης της, η Τέχνη. Απορώ πώς το πιο σκοταδιστικό κομμάτι της συντήρησης οικοιοποιήθηκε την παράδοση, δηλαδή τις δημιουργίες των «τρελών».
Κατάλαβα τέλος, αυτό το διάστημα, για πρώτη φορά, πόσο «αρχαίος» είμαι. Ηλεκτρονικά αγράμματος, ψηφιακά αναλφάβητος. Αποσυνάγωγος, απόκληρος, περισσάρης αυτού του κόσμου.
Διαπίστωσα ότι τα cd έχουν καταργηθεί, οι συνεννοήσεις, οι συναυλίες, τα μαθήματα, οι συναλλαγές, οι έρωτες συμβαίνουν στο κομπιούτερ. Την πρώτη μέρα που κυκλοφόρησε το τραγούδι στο ίντερνετ, πήρα τηλέφωνο τον Ψαραντώνη να το ακούσει και δεν εκάτεχε τι και πώς, ποιόν να βρει κι ίντα θα κάμει. Το ίδιο πρωί πήρα και το Χαρίτο. Μέχρι το βράδυ πολέμαγε να βρει κάποιον, να του πληκτρολογήσει το κινητό, μήπως μπορέσει ν’ ακούσει το τραγούδι. Μου ράγισε η καρδιά. Ο κόσμος αδειάζει ραγδαία, από μορφωμένους, ανεκπαίδευτους και γεμίζει από μπουλούκια αμόρφωτων εκπαιδευμένων…»
«Ο Τρούλος»
Τραγούδι: Ψαραντώνης
Μουσική, στιχουργική σύνταξη: Χαΐνης Δ. Αποστολάκης
Μαντινάδες: Χαρίτος Χαριτάκης
Λαούτα: Γιώργης Μανωλάκης
Λύρα: Χαΐνης Δ. Αποστολάκης
Νταούλι, γερακοκούδουνα: Μηνάς Παιγνιωτάκης
Χορωδία: Γιώργης Μανωλάκης, Χαΐνης Δ. Αποστολάκης, Μάρκος Πινακουλάκης, Νίκος Βογιατζάκης
Ηχοληψία: Νίκος Βογιατζάκης, Μάρκος Πινακουλάκης
Remix, Mastering: Νίκος Βογιατζάκης
Εικονοληψία: Αριστοτέλης Δασκαλάκης , Νίκος Βασιλάκης, Λευτέρης Τριχάκης, Στέλιος Σωμαράκης
Μοντάζ: Μαρία Αθανασοπούλου
Να πως κερδίζονται τα δικαιώματα
«Οι τάσεις, που ανέφερα, στην αμερικάνικη κοινωνία, εκτός κι αν αντιστραφούν, θα οδηγήσουν σε μια εξαιρετικά άσχημη κοινωνία. Μια κοινωνία που θα βασίζεται στο αισχρό απόφθεγμα του Άνταμ Σμιθ «Όλα για τον εαυτό μου, τίποτα για κανέναν άλλον». Μια κοινωνία όπου τα φυσιολογικά ανθρώπινα ένστικτα και συναισθήματα, όπως η συμπάθεια, η αλληλεγγύη, η αμοιβαία στήριξη, εκδιώκονται… Αυτή είναι μια τόσο άσχημη κοινωνία, που δεν θα ήθελα να ξέρω ποιος θα ζούσε σ’ αυτήν. Δεν θα ήθελα τα παιδιά μου να ζουν σ’ αυτήν.
Αν η κοινωνία βασίζεται στον έλεγχο από τον ιδιωτικό πλούτο, θα αντικατοπτρίζει τις αξίες, τις οποίες στην πραγματικότητα όντως αντικατοπτρίζει. Την αξία που είναι η απληστία και η επιθυμία για μεγιστοποίηση του προσωπικού κέρδους εις βάρος άλλων. Οποιαδήποτε κοινωνία, μια μικρή κοινωνία που βασίζεται σ’ αυτήν την αρχή, είναι άσχημη αλλά μπορεί να επιβιώσει. Μια παγκόσμια κοινωνία βασισμένη σ’ αυτήν την αρχή, θα καταλήξει στη μαζικSmiuSmiή καταστροφή.
Δεν νομίζω ότι είμαστε αρκετά έξυπνοι ώστε να σχεδιάζουμε με λεπτομέρειες, πώς θα ήταν μια τελείως δίκαιη και ελεύθερη κοινωνία. Νομίζω πως μπορούμε να δώσουμε κάποιες κατευθυντήριες γραμμές. Και –που είναι σημαντικότερο- μπορούμε να ρωτήσουμε/αναρωτηθούμε, πως μπορούμε να προχωρήσουμε προς αυτήν την κατεύθυνση […]
Εκεί που υπάρχουν δομές εξουσίας, κυριαρχίας και ιεραρχίας, κάποιος δίνει τις εντολές, κάποιος τις δέχεται, δεν αυτοδικαιολογούνται. Πρέπει όμως να δικαιολογήσουν τον εαυτό τους, να επιδείξουν απόδειξη. Αν κοιτάξετε από κοντά, συνήθως διαπιστώνεται ότι δεν δικαιολογούνται. Αν δεν μπορούν, πρέπει να ξηλωθούν. Να επιχειρηθεί μια επέκταση της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, μέσω της αποξήλωσης αυτής της μορφής παράνομης εξουσίας. Και μάλιστα, η πρόοδος σε βάθος χρόνου, αυτό που ευτυχώς όλοι αναγνωρίσαμε ως πρόοδο, υπήρξε αυτό ακριβώς.
Ο τρόπος που αλλάζουν τα πράγματα οφείλεται στο ό,τι πολλοί άνθρωποι δουλεύουν συνέχεια. Δουλεύουν στις κοινότητες, στο χώρο εργασίας τους, ή οπουδήποτε τυχαίνει να βρίσκονται. Και χτίζουν τη βάση για λαϊκά κινήματα που πρόκειται να επιφέρουν αλλαγές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο επιτεύχθηκαν όλα όσα συνέβησαν ποτέ στην Ιστορία.
Πάρτε για παράδειγμα την ελευθερία του λόγου. Ένα από τα πραγματικά επιτεύγματα της αμερικάνικης κοινωνίας. Είναι η πρώτη στον κόσμο όσον αφορά αυτό. Δεν είναι στη «Διακήρυξη Των Δικαιωμάτων». Δεν είναι στο Σύνταγμα. Θέματα σχετικά με την ελευθερία του λόγου άρχισαν να εμφανίζονται μπροστά στο Ανώτατο Δικαστήριο στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι κυριότερες συνεισφορές ήρθαν τη δεκαετία του 1960. Μια από τις σημαντικότερες ήταν η υπόθεση σχετικά με το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα. Μέχρι τότε υπήρχε ήδη ένα μαζικό λαϊκό κίνημα που απαιτούσε δικαιώματα και αρνούνταν να υποχωρήσει… Και μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο το Ανώτατο Δικαστήριο, πράγματι εδραίωσε αρκετά υψηλές προδιαγραφές για την ελευθερία του λόγου.
Ή πάρτε για παράδειγμα τα δικαιώματα των γυναικών. Οι γυναίκες επίσης άρχισαν να αναγνωρίζουν καταπιεστικές δομές, να αρνούνται να τις δεχτούν και να παρασέρνουν κι άλλους να ενώνουν τις δυνάμεις τους μαζί τους.
Να πώς κερδίζονται τα δικαιώματα.
Σ’ ένα σχετικά ασήμαντο βαθμό, κι εγώ έχω περάσει μεγάλο μέρος της ζωής μου με ακτιβισμό. Αυτό δεν είναι κάτι που φαίνεται δημοσίως, όμως δεν είμαι και πολύ καλός σ’ αυτό βασικά, δεν είμαι και σπουδαίος οργανωτής.
Πιστεύω ότι μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα πολύ, πολύ σοβαρά ελαττώματα και ψεγάδια στην κοινωνία μας, στο επίπεδο του πολιτισμού μας, στους θεσμούς μας. Που θα χρειαστεί να διορθωθούν με το να λειτουργούμε έξω από τα πλαίσια που είναι κοινώς αποδεκτά. Πιστεύω ότι θα χρειαστεί να βρούμε νέους τρόπους πολιτικής δράσης.
Οι ακτιβιστές είναι οι άνθρωποι οι οποίοι δημιούργησαν τα δικαιώματα που απολαμβάνουμε. Όχι μόνο διενεργούν δράσεις βασιζόμενοι στις πληροφορίες που λαμβάνουν, αλλά συμβάλλουν επιπλέον και στην κατανόηση.
Μην ξεχνάτε, είναι μια ανταποδοτική διαδικασία. Καθώς προσπαθείς να κάνεις πράγματα, μαθαίνεις κιόλας. Μαθαίνεις πώς είναι ο κόσμος. Αυτό συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση για το πώς πρέπει να προχωρήσεις…
Υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες. Είναι μια πολύ ελεύθερη κοινωνία (η αμερικανική), ακόμα η πιο ελεύθερη σ’ όλο τον κόσμο. Η κυβέρνηση έχει πολύ περιορισμένες δυνατότητες εξαναγκασμού. Ο εταιρικός κόσμος ίσως επιχειρεί τον εξαναγκασμό αλλά δεν έχει τους μηχανισμούς.
Συνεπώς υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει ο κόσμος, αν οργανωθεί, αν παλέψει για τα δικαιώματά του, όπως έχουν κάνει στο παρελθόν, και μπορούν να κερδίσουν πολλές νίκες.
Ο στενός φίλος μου επί πολλά χρόνια, ο αείμνηστος Χάουαρντ Ζιν, είπε:
«Αυτό που έχει σημασία, είναι οι αμέτρητες μικρές πράξεις των ανώνυμων ανθρώπων, που θέτουν τις βάσεις για τα σημαντικά γεγονότα τα οποία μένουν στην ιστορία»
Αυτοί πέτυχαν πολλά στο παρελθόν. Αυτοί θα πρέπει να το κάνουν και στο μέλλον.»
Νόαμ Τσόμσκι
Οι 10 αρχές συγκέντρωσης πλούτου και δύναμης(που κατέχει το 0,1% της ανθρωπότητας που ακολουθεί το αισχρό ρητό: «Όλα τα τον εαυτό μας, και τίποτα για τους άλλους»), κατά τον Νόαμ Τσόμσκι, είναι:
1. ΕΛΑΤΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
2. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ
3. ΕΠΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
4. ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΗ ΤΟΥ ΒΑΡΟΥΣ
5. ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
6. ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΤΩΝ
7. ΜΑΓΕΙΡΕΜΑ ΕΚΛΟΓΩΝ
8. ΚΡΑΤΗΣΤΕ ΤΟΝ ΟΧΛΟ ΥΠΟ ΕΛΕΓΧΟ
9. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗ
10. ΠΕΡΙΘΩΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
-Απόσπασμα από την ταινία “Requiem for the American Dream”. Περισσότερα στην εν λόγω ταινία, και στο βιβλίο: Ρέκβιεμ για το αμερικανικό όνειρο, εκδ. Πατάκη, 2018.
Pedro Olalla_The Αmbassador
Συνέντευξη στην Κρυσταλία Πατούλη για το 2Board (p.111)
Κάτοικος Αθηνών. Βραβευμένος Πρεσβευτής του ελληνισμού. ο οραματιστής συγγραφέας και φιλόλογος, Pedro Olalla.
Ο Pedro Olalla Gonzalez de la Vega (Οβιέδο, Ισπανία 1966) είναι συγγραφέας, ελληνιστής, καθηγητής φιλολογίας, μεταφραστής και κινηματογραφιστής και σε αυτούς τους τομείς συνεργάζεται τακτικά με εκδοτικούς οίκους και εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς φορείς από διάφορες χώρες. Τα λογοτεχνικά και οπτικοακουστικά του έργα μελετούν και προβάλλουν τον ελληνικό πολιτισμό συνδυάζοντας, με έντονα προσωπική γλώσσα, λογοτεχνικά, επιστημονικά και εικαστικά στοιχεία. Για το έργο του στο χώρο της μελέτης και της προώθησης του ελληνικού πολιτισμού έχει αναγορευτεί Πρεσβευτής του Ελληνισμού από το ελληνικό κράτος (2010).
- To 1994 μετοικήσατε στην Αθήνα. Πώς το αποφασίσατε;
Έφυγα από την Ισπανία σε αναζήτηση νέων ερεθισμάτων και, επειδή ο ελληνικός πολιτισμός με έθελγε ανέκαθεν, αποφάσισα να έρθω στην Ελλάδα. Μετοίκησα στην Ελλάδα, γιατί δεν ήθελα να κάνω ελληνισμό «εξ αποστάσεως», αλλά ελληνισμό «επιτόπου». Γι’ αυτό ήρθα: για να είμαι σε συνεχή επαφή με την Ελλάδα του χθες και του σήμερα, με τις ιστορικές πηγές, με τη γλώσσα, με τους ανθρώπους και με τους τόπους. Για να μοιραστώ τη μοίρα μου μαζί της. Και δεν το έχω μετανιώσει ποτέ, ούτε σήμερα, που τρώει τα παιδιά της. - Τι είναι η Αθήνα για εσάς; Τι σας μαγεύει, ίσως, σε αυτήν την πόλη;
Η Αθήνα είναι η πρωτεύουσα της Ελλάδας… και της ζωής μου! Ξέρετε κάτι; Υπάρχει ένα καίριο στοιχείο, που καθιστά τις πόλεις πολύ διαφορετικές: εμείς. Δεν είναι ίδια η Αθήνα του Σωκράτη με την Αθήνα του Διογένη ή η Βαρκελώνη του Δον Κιχώτη με τη Βαρκελώνη του Σάντσο. Κατά βάθος, είναι ζήτημα ανάφλεξης: εγώ στο Οβιέδο –η πόλη της εφηβείας μου– δεν φλέγομαι, γι’ αυτό έφυγα από εκεί, μετά από δύο χρόνια βαθιάς κατάθλιψης, προς άγραν νέων ερεθισμάτων. Από τότε έχω ένα μότο: οποιοδήποτε μέρος είναι καλό αν μπορείς να φύγεις.
Το Οβιέδο με σκοτώνει. Η Αθήνα μου δίνει ζωή. Σίγουρα και οι δύο είναι θαυμάσιες πόλεις. Και οι δύο μπορούν να αποτελέσουν συνάμα παράδεισο και κόλαση, τόποι ικανοί να εμπνεύσουν νοσταλγία και απέχθεια, μέρη όπου μπορεί κάποιος να ανακαλύψει την αγάπη ή την ευτυχία. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι πόλεις είναι ίδιες, αλλά ότι η αξιολόγησή τους εξαρτάται από αυτήν την περίεργη ανάφλεξη.
Στην περίπτωσή μου, η Αθήνα με φλέγει. Η Αθήνα μού δίνει ερεθίσματα τόσο μεροληπτικά και απλόχερα όσο σε άλλους μοιράζει εχθρότητα και αποθάρρυνση, ενώ ποτέ δεν βγήκα στους δρόμους της με σκυμμένο κεφάλι χωρίς να γυρίσω σπίτι μυστηριωδώς παρηγορημένος. Από τότε που την επέλεξα, η Αθήνα μού γεμίζει τις ημέρες. Αν μου ποζάρει, τη φωτογραφίζω, αν αφεθεί, τη φιλάω. Στη θαλπωρή της επωάζω τα σχέδιά μου, στην αγκαλιά της αγκαλιάζω τη ζωή. Την κοιτάζω σαν να είναι ακόμη νεαρή και τους θησαυρούς που μου προσφέρει φροντίζω να της τους επιστρέφω. Θα ήμουν βασανισμένη ψυχή αν μου στερούσα όσα οφείλω σε εκείνη και παντελώς άγνωστος αν τα χρόνια που πέρασα στο πλάι της τα είχα ζήσει στο Οβιέδο ή στη Νέα Υόρκη.
Τι αγαπώ στην Αθήνα; Εκτός από το κλίμα και το φως, που δεν είναι ακριβώς αξιοκρατικά στοιχεία, δεν θα ήθελα να χαθεί σε αυτήν την πόλη η ύπαρξη μιας «μικρής κλίμακας». Όσo η Αθήνα –μια μεγάλη πρωτεύουσα– έχει ακόμη από χωριό, από γειτονιά, από ελάσσονα κλίμακα: από αυτά που κάνουν τη ζωή πιο ανθρώπινη, πιο πρόσχαρη. Και σε αυτήν αγαπάω… τη διαστρωμάτωση! Το γεγονός ότι υπήρξε και εξακολουθεί να υπάρχει θέατρο τόσο πολλών ιστοριών, κομματιών ιστορίας που δεν είναι μόνο της πόλης, αλλά του ανθρώπου ως όντος σε αναζήτηση νοήματος. Αυτό το στοιχείο υπάρχει και αλλού, βέβαια, αλλά στην Αθήνα είναι σύμφυτο, πυκνό, ακαταμάχητο.
Και τι θα άλλαζα; Απλά πράγματα. Στην Αθήνα, όπως και παντού, η ζωή των ανθρώπων μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά αλλάζοντας μονάχα απλά πράγματα. Καθημερινές χειρονομίες και συμπεριφορές που είναι λάθος. Εκτός από αυτό, ή μέσα από αυτό, θα μου άρεσε ο Αθηναίος –και ο Έλληνας– να γίνει περισσότερο πολίτης, λιγότερο ιδιώτης, να ενδιαφέρεται πιο ουσιαστικά και πιο ενεργώς για τα κοινά. Προς όφελός του και προς τιμήν της πιο αξιόλογης ιστορικής του ταυτότητας. - Πώς περνάτε τις ημέρες σας στην Αθήνα;
Τα τελευταία χρόνια ταξιδεύω συχνά εκτός Ελλάδας, αλλά την Ελλάδα την έχω αλωνίσει και η Αθήνα εξακολουθεί να είναι για μένα ένας ομφαλός, ίσως ο μοναδικός που κατάφερα να δημιουργήσω και να διατηρήσω στη ζωή μου. Είναι η «ζώνη άνεσής» μου, όσο επισφαλής κι αν μου φαίνεται ενίοτε.
Τις περιόδους που δεν ταξιδεύω, η Αθήνα λειτουργεί ως studiolo, ως προσωπικό εργαστήριο για τη δημιουργία και την έμπνευση. Δεν έχει σημασία αν είμαι σπίτι ή στους δρόμους: διατηρώ μια πνευματική κατάσταση χωρίς σύνορα.
Η αγαπημένη μου βόλτα; Ύστερα από τόσα χρόνια δεν υπάρχει γωνιά σε αυτήν την πόλη που να μη συνδέεται με προσωπικές αναμνήσεις και βιώματα, ωστόσο προτιμώ το ιστορικό κέντρο, τις περιοχές γύρω από την Αρχαία Αγορά, τον Ιερό Βράχο και τους Λόφους των Νυμφών, των Μουσών και της Πνύκας. Αυτό είναι το τοπίο που εκφράζει καλύτερα την Ελλάδα που κουβαλάω μέσα μου. - Τα λογοτεχνικά και οπτικοακουστικά σας έργα μελετούν και προβάλλουν τον ελληνικό πολιτισμό. Τι σας εμπνέει σε αυτόν;
Το γεγονός ότι ο ελληνικός πολιτισμός –νοούμενος ως ανθρωπιστικός πολιτισμός– δεν είναι απλώς ο πολιτισμός κάποιου λαού ή κάποιας χώρας: είναι ο κοινός πολιτισμός, μια πνευματική πατρίδα αιωνίως νέα, θρεμμένη με την ορμή των πιο λαμπρών και δίκαιων ανθρώπων, μια στάση υπέρ του ανθρώπου που διασχίζει την ιστορία όπως μια διαρκής επανάσταση ή, μάλλον, όπως μια διαρκής έλξη προς το βέλτιστο. Βεβαίως, πρέπει να είμαστε μετριόφρονες και να παραδεχτούμε ότι αυτή η στάση δεν είναι αποκλειστικά ελληνική, ότι κι άλλοι την έχουν κάνει δική τους δίχως να είναι Έλληνες, ότι έχει προδοθεί πολλές φορές από Έλληνες στο αίμα και στη γλώσσα, αλλά, για να είμαστε δίκαιοι, πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι αυτή η ανθρωπιστική στάση έχει σφυρηλατηθεί, καλλιεργηθεί, υποστηριχθεί και ανακτηθεί, ξανά και ξανά, στον ρου της ιστορίας, με κύριο σημείο αναφοράς το ελληνικό στοιχείο. Εντέλει, η Ελλάδα που με τραβάει είναι αυτή που μας ωθεί ανέκαθεν στο να γίνουμε καλύτεροι, η Ελλάδα του ομηρικού αἰὲν ἀριστεύειν.
—
Inhabitant of Athens. Award-winning Ambassador of Hellenism. Pedro Olalla, A visionary writer and philologist.
Pedro Olalla Gonzalez de la Vega (Oviedo, Spain 1966) is a writer, Hellenist, literature professor, translator and filmmaker who regularly collaborates with publishing houses and educational and cultural institutions from a variety of countries. His literary and audiovisual works study and promote Greek culture by combining literary, scientific and artistic elements in a strong, personal voice. For his work in the field of studying and promoting Greek culture, he was been appointed Ambassador of Hellenism by the Greek government (2010).
- You moved to Athens in 1994. How did you arrive at this decision?
I left Spain in search of new stimuli, and because I was always attracted to Greek culture I decided to come to Greece. I moved here because I did not want to engage in “long distance” Hellenism, but rather “in locus”. That is what I came here for: to be in constant contact with Greece, of the past and the present, with the historical sources, the language, with the people and the places. To share my fate with her. And I have never regretted this decision – not even now, when Greece is eating its children. - What does Athens mean to you? What enchants you, perhaps, about this city?
Athens is the capital of Greece… and of my life! You know, there is a crucial element that makes cities very different: us. Socrates’ Athens is not the same as Diogenes’ Athens; Don Quixote’s Barcelona as Sancho’s. Deep down, it is an issue of combustion: in Oviedo, the city of my teenage years, I do not combust, and that is why I left after two years of deep depression, to find new stimuli. Since then, I have the following motto: any place is good, as long as you can leave.
Oviedo kills me; Athens gives me life. Certainly they are both wonderful cities. They can both be heaven and hell at the same time, places that can inspire nostalgia and repulsion, where one can discover love or happiness. That does not mean that all cities are the same, but that their appraisal depends on this bizarre combustion.
In my case, Athens ignites me. It generously gives me favouring stimuli as it gives others animosity and discouragement, and I have never walked its streets with my head hanging low not to return home mysteriously comforted. Ever since I have chosen it, Athens fills my days. If she poses for me, I take her picture; if she lets go, I kiss her. In her comfort I incubate my plans, in her embrace I hug life. I look at her as if she were still young, and I make sure to return the treasures she offers me. I would be a tortured soul if I denied me everything I owe her, and a complete unknown had I spent the years I lived by her side in Oviedo or New York instead.
What do I love about Athens? Apart from its climate and light, which are not really meritocratic features, I would not like the existence of the “small scale” to disappear from the city. Everything that Athens – a large capital city – still retains from the village, the neighbourhood, the minor scale: this is what makes life more humane, more cheerful. And I also love… its stratification! The fact that the city has been, and continues to be, the theatre of so many histories. Parts of history that do not only belong to the city, but also to humans in search of meaning. This element can be found elsewhere of course, but in Athens it is inherent, compact, irresistible.
And what would I change? Simple things. In Athens, just like anywhere else, the life of people can be significantly improved by changing a few simple things. Daily gestures and behaviours that are wrong. Apart from that, or maybe even through that, I would like Athenians – and Greeks – to become more like citizens, and less like individuals; to show more essential and active interest in the common good. It is to their benefit, but also in honour of this more remarkable historical identity. - How do you spend your days in Athens?
In recent years I travel abroad, but I have explored the whole of Greece and for me, Athens continues to be like an omphalos, maybe the only one I have managed to create and maintain in my life. It is my “comfort zone”, as precarious as this sometimes may seem to me.
During the times when I am not travelling, Athens functions as a studiolo, a personal workshop for creativity and inspiration. It does not matter if I am home or walking the streets: I preserve a boundless spiritual condition.
My favourite place to walk? After so many years, there is not a single corner of the city that is not connected with personal memories and experiences; regardless, I prefer the historic centre and the areas around the Ancient Agora, the Sacred Rock and the Hills of the Nymphs, of the Muses and the Pnyx. This is the landscape that best describes the Greece I carry within me. - Your literary and audiovisual works study and promote Greek culture. What about Greek culture inspires you?
The fact that Greek culture and civilisation – understood as a humanist civilization – is not just the culture of a people or a single country; it is a common heritage, a spiritual homeland that is eternally young, nurtured with the impetus of the brightest and fairest people, an outlook in favour of man that experiences history as a constant revolution, or rather, as a constant appeal to the best in us. Of course, we need to be modest and admit that this attitude is not exclusively Greek, and that others have made it their own without being Greek; this outlook has many times also been betrayed by Greeks but to be fair, we must also recognize that this humanistic approach has been forged, developed, supported and regained, again and again in the river of history, with the Greek elements as a central point of reference. In the end, the Greece that appeals to me is the one that always urges us to become better, the Greece of Homer’s phrase “Ever to Excel”.
—
Γιάννης Γαβράς: Για μένα η γραφή είναι ξέσπασμα
Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα ποτέ σκεφθεί να γράψω βιβλίο. Πριν από πέντε περίπου χρόνια ήμουν σε μία φάση αναζήτησης, με τα γνωστά υπαρξιακά ερωτήματα που λίγο- πολύ απασχολούν όλους τους ανθρώπους. Ένοιωθα να «λιμνάζω», ήθελα να βρω ένα καινούργιο νόημα στη ζωή μου, και στα πλαίσια αυτής της αναζήτησης ανακάλυψα το σεμινάριο «Αφήγηση Ζωής» που μου τράβηξε το ενδιαφέρον. Δεν είναι ένα συνηθισμένο σεμινάριο δημιουργικής γραφής. Παρακολούθησα δύο κύκλους, όπου ξαναθυμήθηκα την γοητεία της γραφής, που σίγουρα προϋπήρχε , όμως με τον καιρό την είχα λησμονήσει.
Ήρθα σε επαφή με τον συγγραφικό μου εαυτό, ο οποίος δεν είναι μόνο ένας, βρίσκεται πιο μπροστά από μένα, και τον άφησα ελεύθερο να εκφραστεί. Βούτηξα σε παλιά βιώματα και σε ξεχασμένες αναμνήσεις, που όταν καταγράφονται στο χαρτί αλλάζουν την υπόσταση του παρελθόντος.
Στην ουσία, γράφοντας, ανακατασκευάζουμε το παρελθόν, φτιάχνουμε μία άλλη πραγματικότητα. Θεωρώ όμως ότι, η πιο πολύτιμη εμπειρία που αποκόμισα, ήταν η αλληλεπίδραση με τους άλλους συμμετέχοντες, αυτό το ειλικρινές και ανθρώπινο μοίρασμα. Μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις των συμμετεχόντων, και σε ένα κλίμα εμπιστοσύνης βιώνουμε όλη την γκάμα των συναισθημάτων. Σε κάποιες ιστορίες συγκινηθήκαμε, σε άλλες θυμώσαμε ή γελάσαμε, και όλο αυτό είναι λυτρωτικό. Κάπως έτσι, και με την παρότρυνση όλων, γεννήθηκε η ιδέα και ξεκίνησα να γράφω το «Σαμποτάζ».
Είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι δεν υπάρχει συγγραφέας που να μην χρησιμοποιεί αυτοβιογραφικά στοιχεία. Έχω εμπνευστεί από αληθινές ιστορίες και βιώματα, τόσο δικά μου, όπως για παράδειγμα τα παιδικά μου χρόνια στην Αφρική, όσο και άλλων ανθρώπων και φίλων του κοντινού μου περιβάλλοντος, όμως στην γραφή έχει γίνει μια σύνθεση όλων αυτών σε μία ανακατασκευασμένη βερσιόν.
Το Σαμποτάζ είναι καρπός αυτού του «παντρέματος» πραγματικότητας και φαντασίας.
Όταν γίνει η αρχή και το νερό μπει στο αυλάκι όπως συνέβη με αυτήν την πρώτη νουβέλα, τότε το κείμενο ρέει ελεύθερα, η πραγματική αφήγηση εναλλάσσεται με τη μυθοπλασία και όλο αυτό είναι κάτι απελευθερωτικό και με γεμίζει.
Κατά την διαδικασία της γραφής, διαπίστωσα ότι «κουμάντο» κάνει ο ήρωας – αφηγητής και όχι ο συγγραφέας. Ακόμα, είδα, χωρίς αυτό να γίνεται συνειδητά, ότι για κάθε μια περίοδο του ήρωα όπου αναφερόμουν, χρησιμοποιούσα και την αντίστοιχη γλώσσα (παιδί, έφηβος, κλπ.). Κι εδώ εμφανίζονται οι διαφορετικές φωνές του συγγραφικού εαυτού, όταν αυτός αφήνεται ελεύθερος και δεν λογοκρίνεται.
Γράφω όσο πιο λιτά γίνεται. Ως αναγνώστης κουράζομαι με τα «φορτωμένα» κείμενα και τα γλωσσικά φτιασιδώματα. Για μένα είναι πολύ σημαντικό να μπορεί κάποιος μέσα σε λίγες σελίδες να μεταφέρει σκηνές και εικόνες χωρίς να εξηγεί, μόνο να δείχνει, να μπορεί να μεταδώσει το συναίσθημα στον αναγνώστη, ίσως και να τον κάνει να ταυτιστεί, να περάσει ένα μήνυμα, χωρίς όμως να γίνεται διδακτικός.
Για μένα η γραφή είναι ξέσπασμα, φυγή από την πραγματικότητα τρόπος έκφρασης και ύπαρξης.-
*Την Τρίτη 25 Φεβρουαρίου 2020, 20:30, IANOS και οι εκδόσεις της Εστίας παρουσιάζουν το βιβλίο Σαμποτάζ του Γιάννη Γάβρα:
θα μιλήσουν μιλήσουν οι:
Κρυσταλία Πατούλη δημοσιογράφος-σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, που επιμελήθηκε τη νουβέλα.
Βασίλης Βασιλικός συγγραφέας
Αποσπάσματα θα διαβάσει η ηθοποιός Πηνελόπη Σταυροπούλου.
Θα συνοδεύσει μουσικά ο Δημήτρης Κουκουλιτάκης (κλασική κιθάρα).
Λίγα λόγια για το βιβλίο:
Το ποτό έγινε το ελιξίριο της ελευθερίας μου. Ήταν μια πράξη επαναστατική, μια πράξη αντίδρασης, αντίστασης. Στην αρχή μπορεί και να ήταν έτσι. Το οινόπνευμα άνοιγε δρόμους. Τι πλάνη! Η επανάσταση πνίγηκε μέσα σε θάλασσες αλκοόλ, σε μεθυσμένες νύχτες καταστροφής, στα κόκκινα μάτια, σε ανόητα φιλιά, στο αλόγιστο ξόδεμα του χρόνου. Πέρασα και καλά, μα σαν ήρθε η ώρα, το αλκοόλ που μου «έδινε» απλόχερα τον πρώτο καιρό, ήρθε σαν τοκογλύφος πιστωτής, όχι μόνο να μου τα πάρει όλα, μα και να με ρίξει στην ανημπόρια, στην αρρώστια και στο χάσιμο του ίδιου μου του εαυτού.
Μια καταιγιστική πρωτοπρόσωπη αφήγηση ζωής ενός νέου που, σε ρόλο σαμποτέρ στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινωνία, πέρασε διά πυρός και σιδήρου, για να κερδίσει τελικά τη μάχη, για «μία μέρα τη φορά, μόνο για σήμερα».
—
Σημείωμα
Η πρώτη εμφάνιση στο χώρο της λογοτεχνίας του Γιάννη Γαβρά με τη νουβέλα του Σαμποτάζ έχει όλα τα στοιχεία που προοιωνίζονται έναν γεννημένο μελλοντικό πεζογράφο της γενιάς του. Γιατί περιέχει όλα όσα προαπαιτούνται σε μιαν ολοκληρωμένη αφήγηση: ύφος κοφτό, γλώσσα κατεργασμένη, εξέλιξη της πλοκής καταιγιστική, ολοκληρωμένους χαρακτήρες και τα λοιπά. Κι αυτό που μου συνέβη, όταν τη διάβασα δυο φορές με απόσταση μιας εβδομάδας, και την πρώτη αλλά και τη δεύτερη φορά, ενώ γνώριζα πια την υπόθεση, πάλι την ξαναδιάβασα μονορούφι.
Ρέει όπως το λαγαρό νερό σε αυλάκι από τσιμέντο. Είναι έτσι δομημένη που δεν σου επιτρέπει καμιά διακοπή. Αρχίζει όπως ξεκινούν τα τρένα, ξεκολλώντας μαλακά από τον σταθμό κι ανεβάζουν ταχύτητα όσο απομακρύνονται από την αφετηρία τους. Μου θυμίζει την πρώτη ταινία του θείου του, Κώστα Γαβρά, Διαμέρισμα δολοφόνων, με το συναρπαστικό μοντάζ της. Στη νουβέλα του ανεψιού δεν έχουμε βέβαια κανένα φόνο, αλλά μιαν αυτοκαταστροφή. Στην ταινία, η αγωνία του θεατή οφείλεται στην αναζήτηση του δολοφόνου από τους πέντε συνεπιβάτες του τραίνου. Στο Σαμποτάζ αγωνιούμε για το αν ο πρωταγωνιστής που αυτοκαταστρέφεται θα τη βγάλει καθαρή στο τέλος ή όχι.
Και τη «βγάζει», με την τελευταία παράγραφο του βιβλίου: «Βγάζω το μπλοκάκι μου απ’ το μπουφάν και αρχίζω να γράφω. Ευτυχώς, έχω και αυτό. Το μπάχαλο του μυαλού μου, στο χαρτί, μπαίνει σε μια τάξη. Καθώς οι λέξεις κυλούν σαν νερό, το τοπίο ξεκαθαρίζει. Βουρκώνω. Λύτρωση».
Άρα, η ίδια η γραφή σώζει. Και χωρίς το βιβλίο να είναι αυτοβιογραφικό. Μπορεί βέβαια ο συγγραφέας να έζησε και να μεγάλωσε μέχρι τα οκτώ χρόνια του στη Σενεγάλη της Αφρικής, όπως και ο αφηγητής-πρωταγωνιστής του, αλλά πέραν αυτού, όλο το υπόλοιπο είναι καθαρή μυθοπλασία βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, γραμμένη με στυλ τηλεγραφικό, αποφεύγοντας τη διαδικτυακή φλυαρία πολλών μυθιστοριογράφων της γενιάς του. Διαβάστε το και θα συμφωνήσετε μαζί μου. Είμαι σίγουρος.
Βασίλης Βασιλικός
17.02.2019
Μήνυμα ζωής
Η γοητεία του βιβλίου του Γιάννη Γαβρά είναι ότι η αφήγηση του απλώνεται σε πολλά αλληλένδετα επίπεδα, που μας συνδέουν με συλλογικές μνήμες και βιώματα. Είναι εντυπωσιακό πώς καταφέρνει μ’ έναν απλό και άμεσo τρόπο να μεταφέρει μηνύματα που αγγίζουν την ψυχή και τον νου του αναγνώστη.
Ο συγγραφέας δεν αναλώνεται σε αφορισμούς και μονοδιάστατες ερμηνείες αλλά αντίθετα περιγράφει τη μεγάλη εικόνα μέσα στην οποία όλα τα πρόσωπα (γονείς, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, δημόσιοι υπάλληλοι όπως και ο ίδιος) είναι εγκλωβισμένοι σε ρόλους που καθορίζονται από συστημικές δυναμικές που διαμόρφωσαν και διαιωνίζουν όλων των ειδών τα κατεστημένα (ψυχιατρικά, οικογενειακά, κοινωνικο-οικονομικά και πολιτικά). Παρόλο που το ανατρεπτικό και προκλητικό του ύφος θυμίζει καταγγελία και βαθιά αμφισβήτηση του κατεστημένου, αυτό που καθιστά την αφήγηση του μοναδική είναι ότι στηλιτεύει εξίσου και τον ίδιο του τον εαυτό.
Πίσω από τη διάχυτη πεσιμιστική ατμόσφαιρα της διήγησης, ο συγγραφέας στέλνει ένα μήνυμα ζωής: Στο χαοτικό και τοξικό περιβάλλον όπου όλοι ζούμε, δεν έχουμε άλλο δρόμο από το να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να πορευόμαστε ελπίζοντας για μια, όσο γίνεται, πιο λειτουργική ύπαρξη και συνύπαρξη. Ο Κώστας, ο ήρωας της νουβέλας του Γαβρά, είναι ένας «επαναστάτης» που δεν προσπαθεί να σώσει τον κόσμο αλλά πιστεύει ότι ο κόσμος μπορεί να γίνει λίγο καλύτερος, αν προσπαθήσει ο καθένας μας να σώσει τον εαυτό του και αν αντιμετωπίζει τους άλλους με κατανόηση και συμπόνια. Η αποφθεγματική του ρήση «Αυτός ο πάτος θα έχει πολύ ταβάνι» συμπυκνώνει το μήνυμα ολόκληρου του βιβλίου.
Χάρις Κατάκη
Ψυχολόγος, Ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα:
Ο Γιάννης Γαβράς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1970. Αποφοίτησε από το Λύκειο Αναβρύτων και σπούδασε Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Εργάζεται στο Δημόσιο.
Η ποιητική συλλογή Της ζωής ο σκηνοθέτης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μετρονόμος το 2019, ενώ έχουν δημοσιευτεί δύο διήγηματά του στο συλλογικό έργο με τίτλο Αδέσποτα, από τις εκδόσεις Ταξιδευτής. Το Σαμποτάζ είναι το πρώτο του πεζογραφικό βιβλίο.
Via: https://tvxs.gr/news/biblio/giannis-gabras-gia-mena-i-grafi-einai-ksespasma
Η Χάρις Κατάκη για το βιβλίο: Άνδρας, η σιωπηρή επανάσταση
Η Δρ. Χάρις Κατάκη, ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια και ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, αφηγείται στην Κρυσταλία Πατούλη, τη δημιουργική εμπειρία της συγγραφής -από την ιδέα μέχρι το τυπογραφείο- του συλλογικού έργου «Άνδρας, η σιωπηρή επανάσταση» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη.
- Πώς δημιουργήθηκε η ιδέα να γράψετε ένα βιβλίο για τον άνδρα;
Έστω και με μια φευγαλέα ματιά στα ράφια των βιβλιοπωλείων διεθνώς, στα μέσα ενημέρωσης και στο διαδίκτυο, φτάνει για να διαπιστώσει κανείς ότι στην θεματολογία τους κυριαρχούν τα λεγόμενα women’s issues. Πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα, από πολύ νωρίς, ασχολήθηκα με θέματα που αφορούσαν τον άνδρα. Αναρωτήθηκα ποιος είναι τελικά αυτός ο άνδρας που δημιούργησε τον κόσμο μας και τον τρόπο που τον αντιλαμβανόμαστε; Tι κρύβεται πίσω από την ορατή πραγματικότητα που θεωρούσαμε ακλόνητη και αμετακίνητη όπως άλλωστε και ο ίδιος;
Για μένα, ουσιαστικά, η συγγραφή αυτού του βιβλίου, ξεκίνησε πριν 34 χρόνια. Στο κεφάλαιο με τίτλο Άνδρας: Η φανερή δύναμη και η κρυμμένη αδυναμία, περιέγραφα τον άνδρα που διατηρεί τα αρχετυπικά στοιχεία της ανδρικής ταυτότητας. Ταγμένος να μένει αμετακίνητος ώστε να διατηρεί τις απαραίτητες ισορροπίες για να εξελίσσεται ο κόσμος μας, είχε βρεθεί σε αδιέξοδο.
- Υπήρχαν και προσωπικά βιώματα, δηλαδή, που σάς οδήγησαν στην επιλογή της συγγραφής αυτού του βιβλίου;
Βέβαια. Έχω συνειδητοποιήσει προ καιρού και κυρίως μέσα από την προσωπική μου θεραπεία ότι η ενασχόλησή μου με τον άνδρα είχε και βαθιά προσωπικά κίνητρα. Να καταλάβω τον εαυτό μου, να συνδεθώ με τα ανδρικά στοιχεία της ταυτότητάς μου. Μάλιστα, στο βιβλίο μου με τίτλο Το ημερολόγιο ενός θεραπευτή, αναφέρθηκα, επανειλημμένα, στους άνδρες της ζωής μου που σφράγισαν την επιστημονική μου πορεία. Τον πατέρα μου, τον άνδρα μου και το δάσκαλό μου. Ας μείνουμε, όμως, εδώ, γιατί αν αρχίσω να μιλάω γι’ αυτό, θα τελειώσουμε αύριο!
- Και πώς καταλήξατε στο να το γράψετε;
Νομίζω πως αυτό οφείλεται στο ότι στην καθημερινή μου πρακτική, παρακολουθώ εδώ και δεκαετίες τους προβληματισμούς ανδρών με έναν τρόπο πολύ διαφορετικό, από το πώς οι άνδρες αυτοί παρουσιάζονται στον περίγυρό τους.
Έχοντας την ευκαιρία να εξερευνώ μαζί τους πλευρές του ψυχισμού τους, που οι επιταγές της καθιερωμένης ανδρικής τους ταυτότητας τους υπαγορεύουν να τις κρατούν μύχιες, απέκτησα μια άμεση εμπειρία για το πώς βλέπουν οι άνδρες τον εαυτό τους και οι άλλοι αυτόν.
Στόχος μου ήταν να φωτίσουμε την ύπαρξη του, να αφουγκραστούμε την σιωπή του, να αυξήσουμε την ένταση της φωνής του για να ακούσουμε να μιλάει για το πώς βλέπει και πώς αισθάνεται για τον εαυτό του.
- Το βιβλίο δεν ασχολείται μόνο με την θεραπεία των ανδρών, αλλά και με τις αλλαγές τις ανδρικής ταυτότητας σε κοινωνικοπολιτισμικό επίπεδο;
Καθώς αρχίσαμε να προβληματιζόμαστε σχετικά με τους βασικούς πυλώνες της κατασκευής του βιβλίου που είχαμε στα σκαριά, γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι χωρίς γνώση για το πώς η θεραπευτική διαδικασία συνδέεται με την κοινωνική πραγματικότητα ήταν σαν να χτίζαμε ένα οικοδόμημα χωρίς επαρκή θεμελιακή στήριξη.
Με βάση το σκεπτικό ότι η θεραπεία είναι μια διαδικασία αλληλένδετη με την αλλαγή και την εξέλιξη σε πολλά επίπεδα, αποφασίσαμε να μην περιοριστούμε σ’ ένα κείμενο για την θεραπεία των ανδρών, αλλά να εντάξουμε την γνώση και την εμπειρία μας μέσα στο κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι και να συνδέσουμε την θεραπευτική μας εμπειρία με κοινωνικοπολιτισμικές τάσεις αποφεύγοντας έτσι μια περιγραφική και στατική προσέγγιση του θέματος.
Αυτή η διεύρυνση του πλαισίου αναφοράς, μάς οδήγησε στο να προηγηθεί στο πρώτο μέρος μια διεξοδική ανάλυση για τις εξελίξεις που συντελούν στις αλλαγές της ανδρικής ταυτότητας. Τα δύο αυτά αλληλένδετα αλλά και αυτόνομα μέρη του βιβλίου μπορούν να διαβαστούν με όποια σειρά επιλέξει ο αναγνώστης.
- Πως ήταν η διαδικασία συγγραφής ενός πολυδιάστατου – πολυεπίπεδου βιβλίου;
Μια τέτοια διαδικασία δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε απρόσκοπτη, αφού το θέμα της ανδρικής ταυτότητας είναι πολυσχιδές και αχανές. Ήταν σαν να είχαμε να φτιάξουμε ένα παζλ με χιλιάδες κομμάτια χωρίς να έχουμε στη διάθεση μας την μεγάλη εικόνα. Η ρήση του Αντόνιο Ματσάδο Διαβάτη, δεν υπάρχει μονοπάτι, το μονοπάτι το δημιουργείς βαδίζοντας, εκφράζει την βασανιστική ασάφεια του όλου εγχειρήματος.
- Πώς επιλέξατε τον Χρήστο Ζιούβα ως συνεργάτη στην επιμέλεια του βιβλίου;
Η απόφαση μου να γραφτεί ένα βιβλίο για τον άνδρα με συν-συγγραφείς εμένα και τον Χρήστο Ζιούβα ήταν συνειδητή και προμελετημένη. Θεώρησα ότι ήταν σημαντικό να αποτυπωθεί τόσο η ανδρική όσο και γυναικεία οπτική για τον άνδρα και τη σχέση του με τη γυναίκα. Οι βασικές προϋποθέσεις για μια γόνιμη συνεργασία με τον Χρήστο υπήρχαν, αφού για χρόνια συνεργαζόμαστε ως συνθεραπευτές, εκπαιδευτές και επόπτες του Προγράμματος Ειδίκευσης στην Συστημική Θεραπεία.
Εξαιρετικά σημαντική ήταν επίσης και η συμβολή όλων των υπόλοιπων μελών της συγγραφικής ομάδας* που είναι επίσης θεραπευτές που λειτουργούν μέσα σε ένα ολιστικό θεωρητικό πλαίσιο. Αυτή ήταν και η μαγεία της διαδικασίας της συγγραφής του. Πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι με δικό τους στιλ, δική τους αντίληψη για τα πράγματα και πολλά διαφορετικά ερεθίσματα και βιώματα είχαν την ελευθερία και την ικανοποίηση να αποτυπώνουν τις σκέψεις τους με το δικό τους μοναδικό τρόπο. Καθένας μας έπαιξε ένα διακριτό ρόλο σε αυτή τη μακρόχρονη και ιδιόμορφη ομαδική διεργασία.
- Τι εμπειρίες αποκομίσατε, πιστεύετε, σε αυτή την πορεία;
Υπήρξε για όλους μας ένα ταξίδι ανάπτυξης κι εξέλιξης από κάθε πλευρά: επαγγελματική, εκπαιδευτική, προσωπική. Η ενασχόληση μας με το θέμα της εξέλιξης της ανδρικής ταυτότητας ήταν μια βαθιά θεραπευτική και λυτρωτική εμπειρία. Ψάχνοντας απαντήσεις για το τι σημαίνει να είναι κανείς άνδρας, γιος, σύντροφος, φίλος, πατέρας, συνάδελφος και συνεργάτης, καλλιεργούσαμε συνειδητές και, πολύ περισσότερο, ασυνείδητες προσωπικές πτυχές της αυτογνωσίας μας.
- Πως νιώθετε τώρα που έχει ολοκληρωθεί η έκδοση και βρίσκεται στα χέρια των αναγνωστών;
Θα είμασταν ικανοποιημένοι αν έχουμε συμβάλει στην ανάπτυξη και διατήρηση ενός ζωντανού διαλόγου για τα θέματα της μεταλλασσόμενης ανδρικής ταυτότητας, ο οποίος, συνήθως, είναι είτε άτονος είτε στη σκιά του προβληματισμού για την εξέλιξη της γυναικείας ταυτότητας. Έστω όμως και αν δεν καταφέραμε να χωρέσουμε όλα αυτά που θα θέλαμε μέσα σε ένα βιβλίο, άξιζε τον κόπο και μόνο η διαδρομή.
Ελπίζουμε η ανάγνωση του βιβλίου να είναι όσο απολαυστική ήταν για μας ή συγγραφή του και να έχουμε προσθέσει έστω ένα μικρό πετραδάκι στην αυτογνωσία και την εξέλιξη του κάθε αναγνώστη.-
Άνδρας, η σιωπηρή επανάσταση
Επιμέλεια: Χρήστος Ζιούβας, Χάρις Κατάκη
*Συλλογικό έργο: Χρήστος Ζιούβας, Χάρις Κατάκη, Κάτια Βούτσα, Όλγα Κοτρώτσου, Βασίλης Μανάτος, Ζωή Μυλωνά, Ελίνα Πανταλέων, Αφροδίτη Παπαϊωάννου – Σπυρούλια
Εκδόσεις Πατάκη, 2019 – 603 σελ.
Οι διεργασίες αλλαγής της ανδρικής ταυτότητας, που πρόσφατα επιταχύνθηκαν εντυπωσιακά αποκαλύπτοντας μια πιο εσωτερική και πιο ιδιωτική πλευρά του άνδρα, γίνονται όλο και πιο ορατές σε κοινωνικοπολιτισμικό, σε οικογενειακό και σε προσωπικό επίπεδο και αντανακλώνται στη δομή και στη λειτουργία της οικογένειας, στη σχέση του ζευγαριού, στις εργασιακές και σε λοιπές κοινωνικές σχέσεις.
Το βιβλίο «Άνδρας: Η σιωπηρή επανάσταση» προσεγγίζει την υπό διαμόρφωση, νέα ανδρική ταυτότητα μέσα από ποικίλες οπτικές γωνίες. Οι συγγραφείς παρακολουθούν τον σύγχρονο άνδρα σε μια πρωτόγνωρη για τα παραδοσιακά μας στερεότυπα πορεία να απεκδύεται σιωπηρά την πανοπλία του και να αμφισβητεί τη μονοδιάστατη εικόνα που είχε εκείνος για τον εαυτό του και οι άλλοι γι’ αυτόν. Εγκαταλείποντας την αρχετυπική ηγεμονική του θέση, έρχεται να σταθεί σε ένα υπαρξιακό σταυροδρόμι, όπου αναθεωρεί πολλά, βαθιά ριζωμένα στοιχεία του παραδοσιακού του εαυτού.
Εφοδιασμένοι με τα ενορατικά εργαλεία κατανόησης που προσφέρει η συστημική επιστημολογία και με μια ευρύτερη, ολιστική οπτική, οι συγγραφείς αναπτύσσουν θεωρητικούς προβληματισμούς και διερευνούν τη σταδιακή μεταβολή της εικόνας του άνδρα στην Ελλάδα και σε άλλες δυτικές κουλτούρες μέσα από ερευνητικό υλικό, τον κινηματογράφο και τη θεραπευτική διαδικασία με άνδρες και με σημαντικούς άλλους.
Ένα βιβλίο για τις θεμελιακές μεταβολές της ανδρικής ταυτότητας, γραμμένο από θεραπευτές που έρχονται καθημερινά σε επαφή με τον ανδρικό ψυχισμό και καταγράφουν, δεκαετίες τώρα, τη σιωπηρή επανάσταση του άνδρα στην επιλογή και στην εκ νέου ιεράρχηση των κοινωνικών του ρόλων, των προσωπικών του αξιών και, τελικά, των επιδιώξεων που του δίνουν ένα νέο νόημα ζωής.
Via: https://tvxs.gr/news/biblio/i-xaris-kataki-gia-biblio-andras-i-siopiri-epanastasi
Καρυοφυλλιά Καραμπέτη: Αυτοί είναι οι ήρωές μου!
Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στο Tvxs.gr: Αυτοί είναι οι ήρωές μου!
Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, παίζει και πάλι στην «Λούλου», ετοιμάζεται ξανά για τις «Τρεις Αδελφές», ενώ υποδύθηκε συγκλονιστικά την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου στον κινηματογράφο.
Η κορυφαία Ελληνίδα ηθοποιός, μιλά εφ’ όλης της ύλης στην Κρυσταλία Πατούλη για το Tvxs.gr. Η παιδική της ηλικία, τα πρώτα χρόνια στο σανίδι, οι παραστάσεις, οι ταινίες και τις τηλεοπτικές σειρές, οι δικοί της ήρωες, αλλά και πώς μπορεί κάποιος να «φωτίσει» το δρόμο της ζωής του…
- Μια εικόνα από την παιδική σας ηλικία;
Μεγάλωσα σ’ ένα χωριό στον Έβρο, κοντά στη φύση, με πολύ αγάπη. Θυμάμαι τον πατέρα μου ν’ ανοίγει διάδρομο με το φτυάρι μέσα στα χιόνια, έξω από την πόρτα του σπιτιού μας, για να πάω σχολείο. Ήμουν παιδί, κι όλο αυτό το χιονισμένο τοπίο, ειδικά τις νύχτες με πανσέληνο, ήταν φαντασμαγορικό.
- Και δώδεκα χρονών φύγατε για Θεσσαλονίκη;
Μετά από δύο σταθμούς: Μια στο αστικό κέντρο της περιοχής, κοντά στο χωριό μου, στην πόλη του Διδυμότειχου όπου πήγα στην 6η Δημοτικού, και ένα χρόνο στην Κομοτηνή και πάλι με την οικογένεια μου. Όλα αυτά, γιατί ο πατέρας μου ήθελε ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά του, κι έτσι ξεριζώθηκε από το σπίτι του, τους συγγενείς του, τον τόπο του, για να δώσει αυτό που ονειρευόταν στα παιδιά του.
- Και στη συνέχεια, μεγαλώνοντας, πως αποφασίζεται να σπουδάσετε στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος;
Υπήρχε έντονη επιθυμία από την παιδική μου ηλικία λόγω των ερεθισμάτων που είχα από τον ελληνικό κινηματογράφο, καθώς έφερναν στο χωριό ένα φορτηγάκι με ντουντούκα κι έκαναν προβολές στο καφενείο του πατέρα μου που ήταν στη πλατεία του χωριού, με μια πρόχειρη οθόνη από σεντόνι. Για μένα ήταν ένας κόσμος μαγικός, πόσο μάλλον που δεν υπήρχε τηλεόραση την δεκαετία του ’60, συν τα ερεθίσματα που έπαιρνα από το ραδιόφωνο που ήμουν κολλημένη σε κάθε θεατρική ραδιοφωνική εκπομπή, και άκουγα μεγάλα έργα, όπως των Ίψεν, Τένεσι Ουίλιαμς, Στρίντμπεργκ, Ευγένιου Ο’ Νιλ, και άλλων, παιγμένα από μεγάλους ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου: την Παξινού, τον Μιλωτή, την Ελένη Χατζηαργύρη, συν κάποιες παιδικές παραστάσεις στο Δημοτικό, στις Εθνικές Επετείους, που μού έδωσαν το πρώτο σκηνικό βάπτισμα και τη μεγάλη συγκίνηση που είχε αυτή η επικοινωνία με τον απλό κόσμο του χωριού. Γι’ αυτούς δεν υπήρχε άλλου τύπου διασκέδαση παρά μόνο εκείνες οι όμορφες, τρυφερές παραστάσεις των παιδιών τους στο σχολείο. Κι έτσι λοιπόν όταν ήμουν στη Θεσσαλονίκη, ενώ συνέχισαν αυτές οι παραστάσεις και στα χρόνια του Γυμνασίου, ήθελα τελειώνοντας να γίνω ηθοποιός.
Επειδή δεν γνώριζα ότι υπήρχε Δραματική Σχολή στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, έδωσα εισαγωγικές στο Πολυτεχνείο και δήλωσα πρώτα την Αθήνα γιατί ήθελα να μπω σε σχολή του Εθνικού Θεάτρου ή του Θεάτρου Τέχνης, παράλληλα. Όσο όμως περίμενα να βγουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων στο Πανεπιστήμιο, έμαθα ότι υπάρχει Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ στη Θεσσαλονίκη, οπότε έδωσα εισαγωγικές, πέρασα, και είχα ήδη αρχίσει τα μαθήματα όταν ενημερώθηκα ότι πέρασα και στο Πολυτεχνείο και μάλιστα στην Αθήνα, στο Μετσόβιο, όπως ήταν ο αρχικός μου στόχος. Αλλά δεν υπήρχε πια λόγος να κατέβω στην Αθήνα και έτσι παρέμεινα άλλα τρία χρόνια μέχρι να τελειώσω τις σπουδές μου.
- Και τότε, ξεκινάει η επαγγελματική σας σταδιοδρομία…
Ναι, εκεί στη Θεσσαλονίκη, με τη «Δραματική Σκηνή» της «Τέχνης». Η λέξη «Τέχνης» μέσα σε εισαγωγικά, γιατί ήταν η «Δραματική Σκηνή» που ανήκε στον όμιλο «Τέχνη». Εκεί, λοιπόν, ήμουν από τα ιδρυτικά στελέχη, γιατί στο έτος το δικό μου, των αποφοίτων της δραματικής σχολής, μαζί με κάποιους απόφοιτους από το προηγούμενο έτος, ιδρύσαμε την «Δραματική Σκηνή».
- Και από εκεί ξεκινάτε μια πολύ μεγάλη πορεία, στο Θέατρο, στον Κινηματογράφο, και με παραστάσεις στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, αλλά και σε μεγάλες σειρές της τηλεόρασης. Ποιες είναι οι σημαντικότερες παραστάσεις που σάς έχουν μείνει;
Τι να πρωτοπώ; Έχω παίξει πολλά έργα των Σαίξπηρ, Τσέχοφ, Μπρεχτ, δηλαδή πολύ κλασικό ρεπερτόριο, φυσικά και σε αρχαίες τραγωδίες, που είπατε. Το θέμα είναι ότι φεύγοντας από τη Θεσσαλονίκη, ήρθα στην Αθήνα συμμετέχοντας αρχικά στον θίασο του «Αεικινήτου»: Ένα θέατρο που φιλοδοξούσε να φέρει την αποκέντρωση στην Ελλάδα, όπου ήταν ο Κώστας Αρζόγλου, η Μάγια Λυμπεροπούλου, ο Μηνάς Χατζησάββας και σκηνοθετούσε ο Γιώργος Σεβαστίκογλου. Εκεί ανεβάσαμε τους «Αλλοπαρμένους» των Μίντλετον και Ρόουλεϋ. Αυτή ήταν και η πρώτη μου παράσταση στην Αθήνα, που γνώρισα τον Μηνά Ζατζησάββα, ο οποίος με σύστησε αργότερα στον Γιώργο Μιχαηλίδη, που εκείνη την εποχή, το 1984, έφτιαχνε το δεύτερο «Ανοιχτό Θέατρο», Κάλβου και Γκύζη, όπου ξεκινήσαμε με το «Πολύ Κακό για το Τίποτα» του Σαίξπηρ και στη συνέχεια έπαιξα σε εξαιρετικές παραστάσεις, μέσα σε ένα υπέροχο κλίμα.
Εκείνα, ήταν από τα πιο αγαπημένα χρόνια της ζωής μου, με αυτόν τον απίστευτο δάσκαλο, τον πνευματικό μας πατέρα, που υπήρξε ο Γιώργος Μιχαηλίδης, με έναν θίασο «οικογένεια», όπου υπήρχαν τεράστιοι δεσμοί φιλίας, κοινών ονείρων και κοινών στόχων. Τότε παίξαμε και το «Κρίμα που είμαι Πόρνη» του Τζον Φόρντ, την «Λούλου» του Βέντεκιντ, τις «Τρεις Αδελφές» του Τσέχοφ, την «Ανθή» του Αντρέγιεφ, την «Τρικυμία» και τον «Άμλετ» του Σαίξπηρ. Ήταν όλες υπέροχες παραστάσεις με αυτό τον μεγάλο δάσκαλο που είχε τόση μεγάλη σχέση με τις εικαστικές τέχνες, κι όλες αυτές οι παραστάσεις είχαν καταπληκτικά σκηνικά, που έχουν μείνει στην ιστορία του Ελληνικού Θεάτρου. Εκεί παρέμεινα οκτώ χρόνια, και όταν πια έκλεινε αυτός ο κύκλος, προέκυψε η τηλεόραση, μέσα από τον «Κίτρινο Φάκελο» του Καραγάτση το ’90-‘91, και τα «Βαμμένα Κόκκινα Μαλλιά» το ’92-’93, σε σκηνοθεσία και τα δύο του Κώστα Κουτσομύτη. Μετά ήρθε το «Η Αγάπη Άργησε μια Μέρα», το ’96-’97.
- Ιστορικές σειρές της ελληνικής τηλεόρασης…
…που δυστυχώς δεν γίνονται σήμερα αντίστοιχες παραγωγές. Γιατί ήταν όλες μεταφορές λογοτεχνικών έργων, μυθιστορημάτων, έργα εποχής με καταπληκτική αναπαράσταση, με τρομερά σκηνικά, με φοβερούς ηθοποιούς και υπέροχα σενάρια. Ήταν η χρυσή εποχή της ελληνικής τηλεόρασης που δυστυχώς δεν υπάρχει πια. Μετά ήρθε και η κρίση και τα ισοπέδωσε όλα. Ήταν εκείνες οι σειρές κάτι το ξεχωριστό και ξεχώριζαν σαν διαμάντια, μέσα σε ένα γενικά μέτριο προς κακό επίπεδο της τηλεόρασης γενικότερα, γι’ αυτό έχουν μείνει και κλασικές. Μετά στο θέατρο, συνέχισα με τον «Γλάρο» του Τσέχοφ, στον θίασο της Κάτιας Δανδουλάκη, όπου έπαιξα την Νίνα. Είχε προηγηθεί και η «Όπερα της Πεντάρας». Μετά έκανα με τον Κιμούλη την «Δεσποινίδα Τζούλια» σε σκηνοθεσία του Ανδρέα Βουτσινά και τον «Μάκβεθ» σε σκηνοθεσία του Άντριου Βισνιέφσκι, ενός Πολωνού σκηνοθέτη που δουλεύει στην Αγγλία. Και εκεί, το καλοκαίρι του ’95 ήρθε η πρώτη Τραγωδία, η πρώτη πρόταση από το Εθνικό Θέατρο και τον Μίνω Βολανάκη για την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή.
Την επόμενη χρονιά το ’96 ήταν η «Ελένη» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία του Χουβαρδά με το Θέατρο του Νότου, στην Επίδαυρο. Το ’97 ήταν η «Μήδεια» του Ευριπίδη, με το Εθνικό Θέατρο, μια παράσταση που περιόδευσε σ’ όλο τον κόσμο για τρία χρόνια από το ’97 μέχρι το ’99, σε Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία, Κίνα, Ιαπωνία, Καναδά. Και μετά, μια συνεχής παρουσία στην Επίδαυρο όπου έκανα την «Ηλέκτρα» του Ευριπίδη, αργότερα τις «Κλυταιμνήστρες», την «Ορέστεια» και την «Ιφιγένεια εν Αυλίδη».
- Και κάπως έτσι γίνατε η Ιέρεια του ποιείν ήθος…
Με την ευκαιρία, επειδή είναι κοινή παρεξήγηση, δεν είναι από το ήθος με την έννοια της ηθικής, αλλά τον χαρακτήρα. Ήθος, ίσον χαρακτήρας. Ηθοποιός είναι, λοιπόν, αυτός που πλάθει έναν χαρακτήρα. Χαρακτήρα, πάλι, εννοούμε έναν ήρωα σε ένα θεατρικό έργο έτσι όπως τον έχει αναπτύξει ένας συγγραφέας, όχι με την έννοια «αυτός ο άνθρωπος έχει καλό ή κακό χαρακτήρα». Αυτές είναι οι θεατρικές ορολογίες.
- Και στη συνέχεια έρχεται και ο κινηματογράφος, με ταινίες που επίσης άφησαν το στίγμα τους.
Παλιότερα ήμουν σε ταινίες όπως ο «Μελισσοκόμος» του Αγγελόπουλου, το «Black Out» του Καραμαγγιώλη, τον «Εργένη» του Παναγιωτόπουλου, την «Ελεύθερη Κατάδυση» του Πανουσόπουλου.
- Για τους ανθρώπους που σας επηρέασαν;
Η Μάγια Λυμπεροπούλου, ο Μιχαηλίδης, στον χώρο της τηλεόρασης ο Κουτσομύτης, ο Μηνάς Χατζησάββας εξαίρετος φίλος και συνάδελφος με τον οποίο παίξαμε πάρα πολλά έργα και ωριμάσαμε υποκριτικά και ως άνθρωποι μαζί, ήταν ο ηθοποιός με τον οποίο είχα την πιο ονειρεμένη σκηνική χημεία. Λείπει από όλους μας, λείπει από το ελληνικό θέατρο και τον κινηματογράφο και ειδικά στους ανθρώπους που έτυχε να τον έχουμε γνωρίσει και να είμαστε φίλοι μαζί του, σε ανθρώπινο επίπεδο. Αλλά και όλοι οι δάσκαλοι και σκηνοθέτες με τους οποίους συνεργάστηκα, από όλους πήρα και έμαθα πολλά. Από τον Μίνω Βολονάκη, τον Χουβαρδά με τον οποίο συνεχίζω την συνεργασία μου τα τελευταία χρόνια ακόμα πιο εντατικά, με τον Δημήτρη Καρατζά από τη νεότερη γενιά, με τον οποίο είμαι σε πρόβα για τις «Τρείς Αδελφές» στο θέατρο Βεάκη που ανεβαίνουν 5 μέρες μετά το κατέβασμα της Λούλου, δηλαδή 12 Ιανουαρίου 2020, κατεβαίνει η Λούλου, και τη Παρασκευή 17 Ιανουαρίου 2020, ανεβαίνουν οι «Τρεις Αδελφές», οπότε τώρα τρέχω από το ένα θέατρο στο άλλο.
Και βέβαια με τον Άρη Μπινιάρη, με τον οποίο έκανα τις «Βάκχες» στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, πριν από 2 χρόνια. Από όλους είχα να διδαχτώ πράγματα, και με επηρέασαν ο καθένας με τη δική του αισθητική, τη δική του θεατρική οπτική, για να δημιουργηθεί μέσα μου μια συνεχής μαθητεία και η οποία δεν τελειώνει ποτέ. Είμαστε ακόμα στη διαδρομή.
- Για την ταινία «Ευτυχία»; Τι θα θέλατε να πείτε για αυτή τη γυναίκα;
Με όλα τα στοιχεία του χαρακτήρα της και με τις αντιφάσεις της, με τη μεγάλη της ψυχή, με το πνεύμα ελευθερίας που την διακατείχε, με το χιούμορ, με το γεγονός ότι υπερασπιζόταν ανθρώπους από περιθωριακές ομάδες, ότι βοηθούσε φτωχότερους ανθρώπους και ας μην είχε η ίδια να φάει, που είχαν μεγαλύτερη ανάγκη από την ίδια, το γεγονός ότι είχε ζήσει αυτές τις μεγάλες τραγωδίες τόσο σε επίπεδο ιστορικό όπως η Μικρασιατική καταστροφή, ο ξεριζωμός, η προσφυγιά, η φτώχεια, όσο και σε επίπεδο προσωπικό, όπως οι απώλειες των δικών της ανθρώπων και κυρίως της μεγαλύτερης κόρης της από καρκίνο στον εγκέφαλο, το οποίο είναι μια αξεπέραστη τραγωδία για κάθε μητέρα, όλα αυτά τα στοιχεία, ήταν που συνέθεταν αυτό το μεγάλο παζλ της προσωπικότητας της και η έκφραση ήταν ένα από αυτά τα στοιχεία που συνυπήρχε ταυτόχρονα, γιατί ήταν ποιήτρια, ήδη, από νωρίς.
Διάβαζε ποίηση, ήταν ένας πολύ μορφωμένος άνθρωπος, υπήρξε και δασκάλα, ήξερε ποιητές, ενώ την ίδια ώρα άλλοι αντίστοιχοι στιχουργοί τής εποχής της δεν γνώριζαν καν τα ονόματα τους. Αγαπούσε, για παράδειγμα, πολύ, τον Νίκο Καββαδία, και έλεγε «Τι ποιητής είναι αυτός!» και «Θα ήθελα να γράφω σαν αυτόν», και στον Κώστα Κρυστάλλη είχε αφιερώσει ένα ποίημα της. Η γραφή, ήταν η τέχνη μέσα από την οποία διαμόρφωνε όλα αυτά τα συναισθήματα που αντλούσε από τη ζωή της, από τον περίγυρο της, από τους ανθρώπους του λαού, του οποίου ήταν και η ίδια κομμάτι και γνώριζε τους καημούς, τα προβλήματα του, αλλά τα περνούσε και μέσα από αυτή την απίστευτη αίσθηση του χιούμορ που είχε και έτσι αλάφραινε τις καταστάσεις και για τους γύρω της. Και επίσης αντιμετώπιζε τη ζωή σαν ένα πετεινό του ουρανού, που δε το νοιάζει το αύριο αλλά ζει το τώρα, το σήμερα, που είναι τόσο έντονο και δυνατό, και «για το αύριο βλέπουμε». Έτσι ζούσε τη ζωή της.
- Και μέσα από αυτή την εξάρτηση του τζόγου, μπορούσε συγχρόνως να δημιουργεί αριστουργήματα. Παρόλα αυτά, έζησε χάνοντας. Χρήματα, τα πνευματικά της παιδιά, αγαπημένους ανθρώπους…
Το μυαλό, όμως, το πνεύμα της ήταν διαυγές. Η χαρτοπαιξία, όπως το δηλώνει και η ίδια στην ταινία, ήταν το καταφύγιο της, η παρηγοριά της, ειδικά μετά το θάνατο της κόρης της. Ξεχνιόταν εκεί, γι’ αυτό ίσως αναπτύχθηκε έντονα, αυτό το πάθος μέσα της.
- Εσείς που έχετε υποδυθεί ήρωες αρχαίων Τραγωδιών, που έχετε πει πόσο ξεπερνάτε τον εαυτό σας όταν τους υποδύεστε, θεωρείται ότι και η Ευτυχία ήταν ένα τραγικό πρόσωπο;
Ναι, βεβαίως, αν και με έναν διαφορετικό τρόπο. Η Ευτυχία ήταν ένα πραγματικό πρόσωπο, ενώ τα πρόσωπα μιας τραγωδίας είναι γραφή ενός μεγάλου συγγραφέα, είναι καλλιτεχνικά δημιουργήματα. Οπότε, υπάρχουν διαφορές. Σε ένα τραγικό ήρωα τα πάντα έχουν συμπυκνωθεί μέσα σε δύο ώρες ενός θεατρικού κειμένου. Η Ευτυχία έζησε 75 χρόνια μιας πολυτάραχης ζωής, με πολλές τραγικές στιγμές κατά τη διάρκεια αυτού του βίου. Αλλά από τη μια το γεγονός της καλλιτεχνικής διεξόδου, της ελευθερίας πνεύματος από την άλλη, αυτού του χιούμορ που διέσωζε, έδινε μια ελαφράδα στα πράγματα. Περισσότερο μάς μένει και γι’ αυτά τα στοιχεία. Και κυρίως φυσικά μέσα από το έργο της το οποίο ακριβώς λόγω αυτής της προσωπικότητας που διέθετε, είχε τέτοια δύναμη και μπορούσε να συνδυάσει κοινωνικό και ερωτικό στοιχείο μέσα σε τρία τετράστιχα και να μιλήσει με πολύ δυνατές λέξεις, που τις έβαζε δίπλα-δίπλα και δημιουργούσε συγκλονιστικά νοήματα. Το «Κι όσοι με πίκραναν πολύ τώρα που φεύγω από τη ζωή όλους τους συγχωρνάω», για παράδειγμα, είναι πολύ μεγάλη κουβέντα, δείχνει ένα μεγαλείο ψυχής απίστευτο.
- Έχετε πει, ότι ήταν το πρώτο τραγούδι της Παπαγιαννοπούλου που ακούσατε μικρή;
Ναι, και πραγματικά ήταν αποκαλυπτικό, γιατί αυτοί οι στίχοι, ένα κομμάτι τέχνης, με έφεραν σε επαφή με το θάνατο. Τότε που στην παιδική μου ηλικία πρωτοβίωσα και γω το θάνατο, μέσα στο χωριό, με κάποιους θανάτους συγγενικών και φιλικών προσώπων. Αλλά μέσα από την τέχνη, ήταν αυτό το τραγούδι που το άκουσα και δεν ήξερα καν ποιος το είχε γράψει, και να που τόσα χρόνια μετά έχω την τιμή να την υποδυθώ.
- Έχετε πει πως «αυτήν τη γραμμή ανάμεσα στη γέννηση και στον θάνατο να προσπαθείς να την κάνεις όσο πιο φωτεινή και σημαντική γίνεται». Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου οτιδήποτε την βασάνιζε το έκανε τέχνη, το μετουσίωνε, αυτό είναι κάτι που κάνετε και εσείς;
Για μένα η τέχνη είναι μια ευλογία, είναι μια διέξοδος, είναι το καταφύγιο, είναι το σημείο που αντλώ δύναμη και αισθάνομαι ότι προσφέρω με τον τρόπο μου στο κοινωνικό σύνολο. Γιατί η Τέχνη, πραγματικά, προσπαθεί να σκαλίσει τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα. Δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις, θέτει όμως ερωτήματα και σίγουρα δημιουργεί ένα πλαίσιο στο οποίο συναντιούνται οι άνθρωποι για να βιώσουν κάτι κοινό, που θα τους δώσει συγκίνηση και αφορμή για σκέψη. Είναι ένας χώρος επικοινωνίας και έστω μιας στιγμιαίας λύτρωσης, μιας κάθαρσης που την έχουμε ανάγκη, γιατί μια τελική κάθαρση δεν μπορούμε να την έχουμε, η ζωή μάς φέρνει συνέχεια μπροστά σε αδιέξοδα, σε οδύνες, έχει τα πάνω και τα κάτω της, αλλά χρειαζόμαστε αυτές τις μικρές ανάσες που θα μας δώσουν δύναμη για να αντιμετωπίσουμε τα παρακάτω, να πάμε παρακάτω. Απλώς, όταν εγώ έλεγα «να την κάνεις όσο πιο φωτεινή» εννοούσα κι άλλα πράγματα, όχι μόνο μέσα από την τέχνη, ως προσωπικός μου δρόμος, αλλά κυρίως μέσα από την αγάπη, την καλοσύνη, την ευγένεια και τον σεβασμό απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Να μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας να γίνεται φορέας αρνητικών συναισθημάτων, να υποκύπτει σε μίση, στη βία, στην επιθετικότητα, στο ρατσισμό, στη μισαλλοδοξία, σε όλα αυτά τα πράγματα που είναι δηλητήριο για τον κόσμο των ανθρώπων.
- Θα μας πείτε για τη «Λούλου» του Φρανκ Βέντεκιντ, που ξαναπαίζετε στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σε διασκευή και σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά;
Ενώ πριν από 30 χρόνια υποδυόμουν την ίδια την Λούλου, το ’88-‘89, τώρα υποδύομαι μια ομοφυλόφιλη αριστοκράτισσα την κόμισσα Γκέσβιτς, η οποία ερωτεύεται παράφορα την Λούλου και θυσιάζει τα πάντα σε αυτόν τον ανεκπλήρωτο έρωτα, γιατί η Λούλου δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτόν τον έρωτα. Και θυσιάζει την κοινωνική της θέση και όλη της την περιουσία, την ίδια της τη ζωή. Το 1893 όταν άρχιζε να γράφει το έργο ο Βέντεκιντ, συνέχισε για πολλά χρόνια να το αλλάζει, να το συμπληρώνει, ήταν μια επαναστατική πράξη για την αστική κοινωνία της εποχής του, να παρουσιάσει επί σκηνής μια ομοφυλόφιλη γυναίκα.
Στις μέρες μας, που έχουν γίνει πια θύματα ως προς την αποδοχή από ένα μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων, ο Γιάννης Χουβαρδάς ήθελε να εστιάσει σ’ αυτό που δυνητικά σοκάρει σήμερα, άρα λοιπόν, όχι μια γοητευτική ομοφυλόφιλη γυναίκα αλλά ένα πλάσμα σχεδόν τερατικό, που είναι στα όρια των φύλων, εγκλωβισμένο σε λάθος σώμα, μέσα στο οποίο ασφυκτιά και δεν το έχει αποδεχτεί. Αυτό που στις μέρες μας γίνεται μεγάλη κουβέντα: το gender fluid και το non binary, που λένε. Μιλάω μέσα από την Γκέσβιτς για τα δικαιώματα αυτών των περιθωριακών ανθρώπων διεκδικώντας ακριβώς για τον κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής, σεξουαλικού προσανατολισμού, φυλής, ράτσας, εθνικότητας, την ισοτιμία κάτω από τον ήλιο.
- Και για τις «Τρεις Αδελφές» που έρχονται σύντομα στο Θέατρο Βεάκη;
Είναι κι αυτό ένα έργο που είχαμε ανεβάσει παλιά με τον Γιώργο Μιχαηλίδη. Είναι ένα από τα πολύ αγαπημένα έργα που είχαμε κάνει, και τότε ερμήνευα τη Μάσα, ενώ τώρα στη σκηνοθεσία του Δημήτρη Καρατζά παίζω την Όλγα, και παρόλο που τώρα πια έχω απομακρυνθεί από την ηλικία των «Τριών Αδελφών», όπως άλλωστε και οι άλλες δυο συνάδελφοι, η Μαρία Κεχαγιόγλου και η Αθηνά Μαξίμου, που είμαστε μεγαλύτερες από τις ηλικίες των 20-28 χρόνων, που είναι οι ηρωίδες στην Πρώτη Πράξη… Επίτηδες όμως έχει πάρει εμάς στο καστ, ακριβώς επειδή η παράσταση του στηρίζεται στην έννοια της μνήμης, του περάσματος του χρόνου, και της ματαίωσης της ύπαρξης. Είναι δηλαδή τρεις αδελφές πολύ μεγάλες πια σε ηλικία, δεν γνωρίζω βέβαια ακριβώς, γιατί έχουμε ακόμα αρκετό καιρό μέχρι την πρεμιέρα, αλλά απ’ ότι φαίνεται θα βγαίνουμε ακόμα πιο γερασμένες ηλικιακά.
Το λέω επιφυλακτικά γιατί μπορεί τελικά να μην ακολουθηθεί αυτό το στοιχείο, αλλά υπάρχει αυτή η σκέψη. Το θέμα είναι, πως ούτως ή άλλως είμαστε σε τόσο διαφορετικές ηλικίες από τις ηρωίδες αυτές, που όλο αυτό συμβαίνει σε ένα τοπίο μνήμης. Ανατρέχουμε σε εκείνο το χρονικό σημείο όπου υπήρχε ελπίδα και προσδοκία για τη ζωή και γι’ αυτά που μπορεί να φέρει: Οι τρεις αδελφές είχαν όνειρα, υπήρχε η προσδοκία του έρωτα, όλα αυτά, τα οποία όμως με το πέρασμα του χρόνου ένα-ένα διαψεύδονται, και στη Μόσχα δεν θα πάνε ποτέ… Το μόνο που τους μένει τώρα πια, είναι το να επιστρέφουν σ’ αυτή τη χρονική στιγμή αναπαράγοντας την και προσπαθώντας μέσα από ένα ταξίδι μνήμης να αναβιώσουν κάτι που δεν υπάρχει πια.
- Μέσα από τους ρόλους σας, θα έλεγα, πως εμπνέετε και συγκλονίζετε ακατάπαυστα το κοινό, σαν όλους τους ανθρώπους που με το παράδειγμα του έργου τους δίνουν δύναμη και ελπίδα.
Τα λόγια σας με συγκινούν πολύ. Πολλοί άνθρωποι είναι έτσι, Νομίζω είμαστε πολύ περισσότεροι και δεν είναι μόνο αυτοί που φαίνονται, αλλά είναι και οι αφανείς ήρωες. Εκείνοι που δίνουν αγάπη, που ζουν δύσκολα, όπως οι εργαζόμενες μητέρες, οι μονογονεϊκές οικογένειες, που έχουν ήθος, έχουν ανθρωπιά. Υπάρχουν εθελοντές που προσφέρουν κοινωνικό έργο, φιλόζωοι, ακτιβιστές σε πολλούς τομείς, είτε κοινωνικά είτε για το περιβάλλον, αλλά και με πολλούς άλλους τρόπους, όπως, για παράδειγμα, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Αυτοί είναι οι ήρωες μου! Οι άνθρωποι που δεν είναι στα φώτα της δημοσιότητας, αλλά οι ζωές τους είναι πολύ σημαντικές και πολύ ουσιαστικές.
Φρανκ Βέντεκιντ
LULU
Διασκευή-Σκηνοθεσία: Γιάννης Χουβαρδάς
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάνννα Τσάμη
Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Ειρήνη Φαναριώτη
Β’ Βοηθός σκηνοθέτη: Ιωάννα Πιταούλη
Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Γιώργος Μπινιάρης, Άλκηστις Πουλοπούλου, Άκης Σακελλαρίου, Αλέκος Συσσοβίτης, Χάρης Φραγκούλης, Νίκος Χατζόπουλος
Info: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης (Πειραιώς 206, (ύψος Χαμοστέρνας, Ταύρος, +302103418550 , mcf.gr) 6 Νοεμβρίου – 12 Ιανουαρίου 2020 – Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή & Κυριακή στις 20:30, Σάββατο στις 18:00 & στις 20:30, Τιμή εισιτηρίου: Είσοδος 17 – 25 ευρώ
Anton Chekhov
ΤΡΕΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ
Μετάφραση: Αλέξανδρος Ίσαρης, Γιώργος Δεπάστας
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Παίζουν: Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Αιμίλιος Χειλάκης, Αθηνά Μαξίμου, Μαρία Κεχαγιόγλου, Ορφέας Αυγουστίδης, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Σύρμω Κεκέ, Γιάννης Κλίνης, Αινείας Τσαμάτης, Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, Νίκος Μάνεσης, Υβόννη Μαλτέζου, Δημήτρης Πιατάς
Βοηθός Σκηνοθετη: Ασημίνα Αναστασοπούλου
Σκηνικά: Μαρία Πανουργιά
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Χορογραφία: Χρήστος Παπαδόπουλος
Φωτογραφίες: Γκέλυ Καλαμπάκα
Info: Από 17 Ιανουαρίου 2020 στο Θέατρο ΒΕΑΚΗ, Στουρνάρη 32 – 104 33 Αθήνα, 21 0522 3522. Τιμές Εισιτηρίων: 15€ – 25€. Παραστάσεις: Τετάρτη στις 19.00, Πέμπτη στις 20.00, Παρασκευή στις 21.00, Σάββατο στις 18.00 & στις 21.00, Κυριακή στις 19.00
ΕΥΤΥΧΙΑ
Eλληνική ταινία (δράμα – βιογραφία), σκηνοθεσία Άγγελος Φραντζής με τους: Κάτια Γκουλιώνη, Πυγμαλίωνα Δαδακαρίδη, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Ντίνα Μιχαηλίδου, Θάνο Τοκάκη
Η Tanweer Productions και ο βραβευμένος Έλληνας σκηνοθέτης Άγγελος Φραντζής παρουσιάζουν την Ευτυχία, την μεγαλύτερη ελληνική παραγωγή του 2019.
Βασισμένη στον ταραχώδη βίο και το σπουδαίο έργο που κληρονόμησε η ελληνική μουσική από τη μεγαλειώδη πένα της στιχουργού Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, η ταινία, σε σενάριο της Κατερίνας Μπέη, αντλεί έμπνευση από τα πάθη και τις αδυναμίες αυτής της πληθωρικής, αντισυμβατικής και πρωτοπόρου γυναίκας, που άφησε ανεξίτηλο το σημάδι της στο λαϊκό τραγούδι. Η μοναδική της προσωπικότητα αποτυπώθηκε στους στίχους της που έγιναν μερικές από τις μεγαλύτερες και διαχρονικότερες επιτυχίες, όπως τα «Περασμένες μου αγάπες», «Όνειρο απατηλό», «Είμαι αϊτός χωρίς φτερά», «Ηλιοβασιλέματα», «Η φαντασία», «Είσαι η ζωή μου», «Μαντουμπάλα», «Στ΄ Αποστόλη το κουτούκι», «Πετραδάκι, πετραδάκι», «Μου σπάσανε τον μπαγλαμά», «Δύο πόρτες έχει η ζωή» («Το τελευταίο βράδυ μου»), «Ρίχτε στο γυαλί φαρμάκι».
O λόγος του ενήλικα για το δικό του παιδί. Της Αγγελικής Κυβέλου _ diastixo.gr
Αγγελική Κυβέλου
Περνώντας το κατώφλι του βιβλίου Αδέσποτα ήδη είσαι προϊδεασμένος. Το μικρό παιδί στη φωτογραφία, ο τίτλος, ο υπότιτλος, η αφήγηση ζωής, ο Ταξιδευτής, όλα σου λένε ότι ένας «τόπος» σε περιμένει. Λέξη τη λέξη, ιστορία την ιστορία, χωρίς να το καταλάβεις, γίνεσαι μέρος της συνθήκης, γιατί δεν μπορεί, πρέπει να έχει υπάρξει αυτό που συνήθως δεν συναντάμε εύκολα: Ο χώρος, ο χρόνος, η ζεστασιά για να βγουν τα δύσκολα της ψυχής μας, τα ξεχασμένα, τα κρυμμένα και τα ανείπωτα.
Θες δεν θες, γίνεσαι μέλος αυτής της ανομοιογενούς «ομάδας», από ανθρώπους με τη βασική μόρφωση έως καθηγητές πανεπιστημίου, και από 18χρονα έως 78χρονους, οι οποίοι συμμετείχαν επί 10 χρόνια στο σεμινάριο Αφήγηση Ζωής που «γέννησε» αυτά τα κείμενα. Θες δεν θες, όχι μόνο γίνεσαι ένας από αυτούς, αλλά θες να τους ψιθυρίσεις κάτι δικό σου.
Σκιαγραφείται ένα πορτρέτο, όπου το κάθε «αδέσποτο» κείμενο αφήνει το χνάρι του, άλλοτε πληγώνοντας το χαρτί κι άλλοτε παίζοντας, εξωραΐζοντας αυτό που κάποτε αδιάφορα άφηνε πίσω του πληγή, μετουσιώνοντας το σκοτάδι σε φωτεινή αλήθεια. Κι αν η βαθιά αλήθεια δεν είναι λογοτεχνία, τότε τι είναι;
Κάποιες αφηγήσεις μού θυμίζουν ανθρώπους και κάποιοι άνθρωποι μου θυμίζουν αφηγήσεις.
Συμβαίνει όταν κάποιος αφηγείται κάτι δύσκολο, πολλές φορές οι άλλοι να αλλάζουν συζήτηση ή να μιλάνε για τον καιρό… Και τότε βλέπεις τον άνθρωπο που διψάει να μοιραστεί κάτι, να συρρικνώνεται αντί να «αγκαλιάζεται» από τους άλλους. Όμως, εδώ, οι αναγνώστες των αδέσποτων θα νιώσουν αυτή την αόρατη αγκαλιά που τους κάνει να νιώσουν ασφάλεια για να μοιραστούν. Τι πιο όμορφο για κάθε μικρό παιδί που όλοι έχουμε μέσα μας.
Στην παιδική και εφηβική ηλικία τα γεγονότα πέφτουν σφοδρά αφήνοντας πίσω τους καλδέρες και κρατήρες, δημιουργώντας το γονιμοποιημένο κενό όπου ο σπόρος του ανθρώπου δύναται να ευδοκιμήσει. Κάποιες αφηγήσεις μού θυμίζουν ανθρώπους και κάποιοι άνθρωποι μου θυμίζουν αφηγήσεις.
Τα Αδέσποτα είναι ένα βιβλίο που με δελεάζει, γιατί αποκαλύπτει σε μένα τη δημιουργικότητα. Τη δημιουργικότητα της ζήσης –και όχι τη συγγραφική, για την οποία ίσως είμαι άσχετη να μιλήσω– του/της καθενός/μιάς συμμετέχοντα/ουσας, και πιο πολύ της δημιουργού του, Κρυσταλίας Πατούλη. Στέκομαι με δέος στη δική της δημιουργικότητα, να δώσει ζωή στην «Αφήγηση ζωής», που είναι ο λόγος του ενήλικα για το δικό του παιδί και έφηβο, να φιλιώσει με ό,τι έχει ψυχραθεί, να συνδεθεί με την ευθραυστότητά του, ζωντανός ανάμεσα σε ζωντανούς, να την τιμήσει και να τη σεβαστεί όπως συμπεριλαμβάνεται στο Εδώ και αρτιώνει το Τώρα.
Αγγελική Κυβέλου – Ευσταθία Παλαιοδήμου
—
Αδέσποτα
45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία
Milenko Ganna, Papara Entela, Rizk Μαίρη, Α.Θ., Αντωνοπούλου Βάσια, Γαβράς Γιάννης, Γονιδάκης Βαγγέλης, Δερμιτζάκη Ειρήνη, Διαμαντής Π. Γιώργος, Εμμανουήλ Μάνος, Ζαχαρογιάννη Έλλη, Καλ. Π., Καλαχώρας Λεώνικος, Καρέζης Σταύρος, Καρρά Καλλιόπη, Κόρδα Αθανασία, Κυβέλου Αγγελική, Μακρής Πέτρος, Π. Εφ., Π. Ιωσήφ, Π. Κύρα, Πατούλη Κρυσταλία, Ραφτοπούλου Χρυσούλα, Σ. Κατερίνα, Σταματιάδου Κάτια, Τασιούλα Ανδρονίκη, Ταυρή-Παπαϊωάννου Κατερίνα, Φραγκάκη Άννα, Χρυσουλάκη Βιργινία.
Eπιμέλεια: Κρυσταλία Πατούλη
Εκδόσεις Ταξιδευτής
257 σελ.
ISBN 978-960-579-104-9
Τιμή €16,00
Irvin Yalom: Αν οι ηγέτες μας μεγάλωναν με μεγαλύτερη αυτογνωσία…
Irvin Yalom: Αν όλοι οι ηγέτες μας μεγάλωναν με μεγαλύτερη αυτογνωσία, θα είχαν δυνατότητα να γίνουν περισσότερο ευγενικοί και εμπνευσμένοι προς τους άλλους, πιο γενναιόδωροι, πιο ικανοί να αγαπούν τον εαυτό τους, αλλά και τους άλλους, κι έτσι ο κόσμος θα ήταν μακράν καλύτερος
Από την αποκλειστική συνέντευξη του Irvin D. Yalom στην Κρυσταλία Πατούλη για το 2Board που μόλις κυκλοφόρησε:
No47 / Black & White Issue, November 2019 – January 2020 by Identity Media), επίσημο περιοδικό του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλος (236 pages, free press – bilingual, βραβευμένο ως το καλύτερο περιοδικό αεροδρομίων παγκοσμίως.
Περισσότερα: Σελ 176 – 177:
https://www.aia.gr/ebooks/2board/2board47/mobile/index.html#p=176
- You are the world’s leading healer. What do you have to say about Psychology? How important is knowing oneself for the development of humanity?
Tremendously important for us humans to know ourselves. If our leaders all grew more self-aware, more able to be kind and empathic to others, more generous, more able to love oneself and others the world would be a far kinder place.
Έρωτες στη Μεταπολίτευση
Ο Διονύσης Χαριτόπουλος δίνει τροφή και πάλι στην συλλογική μας συνείδηση, με το νέο του βιβλίο «Έρωτες στη Μεταπολίτευση» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος.
Γενναιόδωρα και χωρίς μισόλογα, όπως πάντα, ο συγγραφέας των Παιδιών της Χελιδόνας, του Αρχηγού των Ατάκτων, της Λίστας γάμου, των Σχέσεων, της τριλογίας του Πειραιά (Εκ Πειραιώς, Πειραιώτες και Πειραιάς βαθύς), και πολλών άλλων, δίνει και πάλι το αυτοβιογραφικό του στίγμα μέσα από τα τεκταινόμενα μιας εποχής:
Εδώ, η ακτινογραφία της Μεταπολίτευσης και μέσα από τους έρωτές της.
Όταν μετά από το βαθύ σκοτάδι μιας δικτατορίας αρχίζει να λάμπει το φως, η ζωή εκρήγνυται και οι έρωτές της έρχονται στο προσκήνιο. Έρωτες ζωής, τρόπου ζωής, μετουσίωσης. Έρωτες όχι μόνο μεταξύ ζευγαριών, μόνιμων, περιστασιακών ή και παράνομων. Έρωτες αυτοπραγμάτωσης. Έρωτες, τελεία.
Όπως περιγράφεται στο βιβλίο:«Η Μεταπολίτευση είναι γένους θηλυκού. Είχε ομορφιά, αισιοδοξία, γονιμότητα, ελπίδα. Και η πιο μεγάλη από τις μεγάλες αλλαγές που έφερε ήταν ασφαλώς η γυναικεία χειραφέτηση. Τα κορίτσια βγήκαν από τη σκιά που τις περιόριζαν εκ γενετής και διεκδίκησαν το αυτεξούσιο της ζωής τους. Προέλασαν γενναία στον αντρικό κόσμο κάμπτοντας κάθε αντίσταση».
Ο Χαριτόπουλος, για άλλη μια φορά με κινηματογραφικό ρυθμό και με γραφή που δεν διαχωρίζει την ιστορία και την αλήθεια της από την λογοτεχνική μυθοπλασία, σε αφήνει να μυηθείς σε σκηνές περασμένων δεκαετιών μέσα από το πρίσμα ενός νέου που την έζησε στο πετσί του και δεν την άφησε να περάσει από δίπλα του ανεπηρέαστος.
Είναι η μεταπολιτευτική έκρηξη της πολιτικοποιημένης νεολαίας, αλλά και η δόξα της διαφήμισης, η μεταμόρφωση της γυναικείας χειραφέτησης, ακόμα και η «επανάσταση» των σκυλάδικων, είναι οι κώδικες επικοινωνίας της νύχτας και της μέρας από τα μέσα του 1970 έως το 1990 που τα γκόλντεν μπόις, το διαδίκτυο και η μαζική επικοινωνία αλλάζει άρδην όσα γνωρίζαμε, λίγο πριν την έλευση της κρίσης.
Κι αυτό το βιβλίο του Διονύση Χαριτόπουλου, διαβάζεται απνευστί, με καταιγιστικό παλμό και με την πεποίθηση του ανεξάντλητου αμέσως μετά την τελευταία του σελίδα, αναμένοντας την επόμενη έκδοση, αφού όπως λέει και ο ίδιος κάπου μέσα στις 144 σελίδες του βιβλίου του: «συγγραφέας γίνεσαι γιατί δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς»:
«Περίπου δεκατριών χρονών είχε αρχίσει να γράφει, όπως άλλος αρχίζει πιάνο ή κιθάρα, και από τότε δεν σταμάτησε ποτέ. Κάθε νύχτα η μαγεία επανέρχεται αμείωτη΄ γράφει διαρκώς, χωρίς να ξέρει πού θα βγει, σαν να σκάβει λαγούμι στα τυφλά. Ανακαλύπτει έναν κόσμο μεγαλύτερο από τον πραγματικό. Αλλά το πρωί όταν διαβάζει αυτά που έγραψε, η μαγεία έχει χαθεί. Τίποτα δεν είναι όπως το είχε φανταστεί.
Και ξανά από την αρχή.
Γράφει και σκίζει, γράφει και σκίζει. Χιλιάδες σελίδες. Εκατομμύρια λέξεις. Είναι αδυσώπητος με τον εαυτό του. Δεν του χαρίζεται. Όμως κάπου βαθιά μέσα του πιστεύει πως κάποτε θα γράψει σελίδες που θα διατηρούν τη μαγεία όχι μόνο και την άλλη μέρα αλλά για χρόνια.
Δεν νοούσε τον εαυτό του χωρίς γράψιμο.
Επειδή συγγραφέας γίνεσαι γιατί δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Και θα πρέπει να είσαι έτοιμος να υποστείς τις συνέπειες: Δεν θα αποκτήσεις ποτέ χρήματα, θα περνάς μερόνυχτα μόνος σου με το χαρτί, θα χάνεις αγάπες γιατί δεν αντέχουν το δικό σου χάσιμο, η παρουσία σου στον κόσμο θα είναι ασήμαντη για τους πολλούς, κι αν κατορθώσεις να μιλήσεις στην ψυχή κάποιου, μάλλον δεν θα τον γνωρίσεις ποτέ να σου πει τι αισθάνθηκε. Παρότι τα ξέρεις όλα αυτά, συνεχίζεις, δεν παραιτείσαι ποτέ από το γράψιμο.
Είπαμε, δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς».
«Αυτός που τώρα οδεύει μόνος
προς τη δύση του βίου του,
και όλο φεύγει και απομακρύνεται
ώσπου να γίνει μικρή σκιά
και να χαθεί στο βάθος του ορίζοντα,
αυτός μπορεί πια να σου ομολογήσει
πως τα τιμαλφή μιας ζωής
είναι οι έρωτες.»
Διονύσης Χαριτόπουλος, Έρωτες στη Μεταπολίτευση, εκδ. Τόπος
Η ξαφνική ελευθερία τα ανακάτεψε όλα.
Ο γενικευμένος πυρετός απαιτήσεων και προσδοκιών χωρίς όρια. Η φούρια, η τρέλα, τα πάθη, τα λάθη. Η πολιτική και ερωτική υπερκατανάλωση των πρώτων χρόνων.
Τα «Αδέσποτα» γεννήθηκαν στο σεμινάριο «Αφήγηση Ζωής». Της Κρυσταλίας Πατούλη
Δημοσίευση από την δημοσιογράφο Μαρία Σφυρόερα στο ert.gr :
Τα «Αδέσποτα» γεννήθηκαν στο σεμινάριο «Αφήγηση Ζωής».
Πώς προέκυψαν τα «Αδέσποτα»;
Ίσως, θα πρέπει να γυρίσω πολύ πίσω στον χρόνο, όταν από την προσχολική μου ηλικία μάζευα όλα τα παιδιά της γειτονιάς για να αναπαραστήσουμε, παίζοντας, σκηνές από τη ζωή μας, ή στην εφηβεία που ζητούσα από τις φίλες μου να μοιραστούμε όσα βιώναμε.
Όλα αυτά, νομίζω, με οδήγησαν στο να σπουδάσω ψυχολογία, αλλά και να εργαστώ ως δημοσιογράφος. Και το 2008 όταν επιτέλους ολοκλήρωσα την εκπαίδευσή μου στη Συστημική Συμβουλευτική, αποφάσισα να συνθέσω τις γνώσεις και την εμπειρία μου σε ένα νέο σεμινάριο «Αφήγηση Ζωής». Ένα βιωματικό εργαστήριο, όπου προσπαθώ να αξιοποιήσω τη δύναμη της γραφής ως εργαλείο: α) επικοινωνίας, β) έκφρασης, γ) δημιουργικότητας, δ) αυτογνωσίας και ε) προσωπικής ανάπτυξης, ανακαλύπτοντας συγχρόνως τα θαυμαστά μυστικά του συγγραφικού εαυτού.
Στα δέκα χρόνια που παραδίδω αυτό το σεμινάριο, οι συμμετέχοντες έγραψαν συνολικά χιλιάδες κείμενα και μοιράστηκαν μέσα από αυτά εμπειρίες κυρίως της παιδικής τους ηλικίας, αφού οι ασκήσεις βασίζονται πρωτίστως σε βιώματα εκείνων των χρόνων, που χτίζονται οι βάσεις για την προσωπικότητα, τον χαρακτήρα, και πάνω από όλα τις δεξιότητές μας, δηλαδή, τη συναισθηματική μας νοημοσύνη. Κάποια από αυτά τα κείμενα μού τα εμπιστεύτηκαν, είτε για να τα δημοσιεύσω –κατά καιρούς– σε διάφορα ενημερωτικά sites του διαδικτύου αλλά και στο blog των συμμετεχόντων, είτε για να επιλεγούν σε μία θεατρική παράσταση της Μαρίας Αιγινίτου, που ανέβηκε με επιτυχία το 2016, είτε για να συμπεριληφθούν σε μία πιθανή έκδοση.
Αυτή η έκδοση είναι τα «Αδέσποτα», που περιλαμβάνουν 45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία, με αφορμή την επέτειο των δέκα χρόνων του σεμιναρίου «Αφήγηση Ζωής» το οποίο και τα «γέννησε».
Γιατί «Αδέσποτα»;
Επέλεξα αυτόν τον τίτλο, εκτός των άλλων, διότι όλον αυτόν τον καιρό, σε όλα αυτά τα κείμενα, κατά συντριπτική πλειοψηφία καταγράφονται εικόνες της ανήλικης ζωής σε στιγμές που ο συντάκτης τους βίωνε –συνειδητά ή ασυνείδητα– την έννοια «αδέσποτος», αλλά και λόγω του ομότιτλου κειμένου, που υπάρχει στο βιβλίο.
Επέλεξα αυτόν τον τίτλο, επίσης, για τον λόγο που εμπνεύστηκα την ιδέα αυτού του σεμιναρίου, από ένα δικό μου κείμενο στο οποίο κατέγραφα κάποια στιγμή της παιδικής μου ζωής, τότε που ξεκίνησα να γράφω «γράμματα» (όπως κάνουν όλοι οι δημοσιο-γράφοι), όταν τεσσάρων ετών, αγωνιούσα για το πότε θα γυρίσει ο πατέρας μου, ενώ εκείνος είχε πεθάνει, τότε που παιδί ακόμα, ένιωσα αδέσποτο, σε μια ταλαιπωρημένη –από την ιστορία της− ελληνική κοινωνία που δεν ήξερε ακόμα, τη λέξη «ψυχολογία». Μετά από την ανάγνωση αυτού του κειμένου, αντιλήφθηκα για τον εαυτό μου, σημαντικά πράγματα που δεν είχα μπορέσει να καταλάβω στα τόσα χρόνια ψυχοθεραπείας και εκπαίδευσης που έκανα με τη δεύτερη ιδιότητά μου.
Επέλεξα αυτόν τον τίτλο, τέλος, κατά κύριο λόγο για «το αδέσποτο παιδί που όλοι έχουμε μέσα μας», όπως γράφει και η κλινικός ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, Ελένη Νίνα, στον πρόλογο του βιβλίου, με την ελπίδα κάποτε να το κατανοήσουμε. Και τότε μπορεί να δεχτούμε να αξιοποιήσουμε τους θησαυρούς που έχει να μας χαρίσει, θετικά, για έναν κόσμο καλύτερο, όπως έκαναν για παράδειγμα κάποιοι από τους συμμετέχοντες με τις δικές τους εκδόσεις.*
Κρυσταλία Πατούλη
* Πέτρος Γαλιατσάτος, Άσπρα Γάντια, Εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Βαγγέλης Γονιδάκης, Μη το γελάς, Εκδόσεις Ταξιδευτής.
Ειρήνη Δερμιτζάκη, Γεννημένος Λούζερ, Εκδόσεις Εύμαρος.
Γιάννης Γαβράς, Της ζωής ο σκηνοθέτης, Εκδόσεις Μετρονόμος και Σαμποτάζ, Εκδόσεις Εστία (υπό έκδοση).
Βασιλική Λαμπίρη, Τα αιχμηρά, Εκδόσεις Μετρονόμος.
Καλλιόπη Καρρά, Αγάντα (υπό έκδοση).
Ελένη Κουράτου, Κάθαρσις, Εκδόσεις Οσελότος.
Απόσπασμα από το βιβλίο: η αφήγηση της Εφ. Π. με τίτλο
«Απ’ ανάγκη πρωταγωνιστής»
Στην οικογένειά μας το χρήμα ήταν ένας παραγκωνισμένος κομπάρσος. Μοναδική αξία είχαν τόσα άλλα, τόσα πολλά, για το χρήμα όμως καμιά αναφορά. Βόλτες, παγωτά, σινεμά, γλέντια, τραπεζώματα, χοροί, μουσικές, παιχνίδια, καλέσματα, εκδρομές, μπουλούκια.
Όλα αυτά μέχρι εκείνο τ’ απόγευμα. Στον ίδιο χώρο μαμά, μπαμπάς κι εγώ. Κοίταζα; Έκανα ότι κοιμόμουνα; Ήμουν απλώς αόρατη γι’ αυτούς; Οι δύο αδελφές μου, η μία μεγαλύτερη και η άλλη μικρότερη, άραγε, κοιμόντουσαν; Δεν ξέρω, δεν θυμάμαι.
Η χροιά της φωνής της μαμάς μου, που έγραφε και διάβαζε, μ’ έκανε να δώσω σημασία στην κάθε λέξη:
«Είμαι 37 χρονών πατέρας τριών παιδιών, υπάρχει απόλυτη ανάγκη να υποβληθώ σε επέμβαση καρδιάς στο Λονδίνο· μεγάλο το κόστος, τα χρήματα δεν φτάνουν, αν δύνασθε, όπως…»
Μετά αναρωτιόταν:
— Μήπως είναι καλύτερα: «Ο πολυαγαπημένος μας σύζυγος και πατέρας είναι επείγον να υποβληθεί σε επέμβαση καρδιάς… επειδή δεν δυνάμεθα… Αν δύνασθε…».
Έλεγε και ξανάλεγε, διόρθωνε, και ο μπαμπάς δεν έλεγε λέξη, σα να μην ήθελε να τον αφορά αυτή η ικεσία. Εκείνη όμως τα ’γραφε, τα ’σβηνε, ξανά μανά σε καινούργιο χαρτί, μ’ ωραία γράμματα, σαν ζωγραφιές ήταν οι λέξεις κάποιος να γυρίσει να τους δώσει σημασία. Ξανά και ξανά, κάπου η φωνή της παραπατούσε, έπεφτε, σηκωνόταν, προσπαθούσε να σταθεί, να φανεί αλύγιστη.
Κι όμως, δεν είδε πίσω από τις πλάτες τους σκιές να θεριεύουν η περηφάνια κι η απελπισία. Αγριοκοίταξε η μία την άλλη με τα δόντια σφιγμένα. Να μην τολμήσει και ουρλιάξει η μία, να μη συρθεί η άλλη. Τρέμανε όμως κι οι δυο. Δεν έγινε τίποτα απ’ αυτά, στοίχειωσαν έτσι μαζί μια ολόκληρη ζωή.
Έκλεισα τα μάτια και τ’ αυτιά να μη δω και να μην ακούσω άλλο. Έτρεξα και ξέθαψα τον μικρό μου θησαυρό, το παραφουσκωμένο κόκκινο γουρουνάκι – όλα μου τα δώρα, τα χαρτζιλίκια εκεί. Χωρίς κουβέντα τέντωσα τα οκτάχρονα χέρια μου προς τον μπαμπά.
Το κατάλαβα από το πικρό του μειδίαμα, ήδη.
«Είναι λίγα, δεν φτάνουν, Εφούλα».
Να ’χεις το νου σου, το σιωπηλό παιδί είναι εκεί και καταγράφει τα πάντα όσο δεν θες να θυμάσαι, όσα φοβάσαι να δεις. Όσο για τον απ’ ανάγκη πρωταγωνιστή, έμεινε στη σκηνή να παίξει τον αηδιαστικό του ρόλο· ένας χαιρέκακος επαίτης, αλαζόνας και απειλητικός στις τέσσερις εναπομείνασες ακρωτηριασμένες μας ψυχές.
H Κρυσταλία Πατούλη γεννήθηκε στον Πειραιά, σπούδασε Ψυχολογία και ειδικεύτηκε στη Συστημική Συμβουλευτική στο ΕΔΑΣ, δίπλα και στην Χάρις Κατάκη, στο Ψυχόδραμα και στην πρόληψη εξαρτήσεων (Θησέας, ΚΕΘΕΑ, 18 Άνω). Εργάζεται ως Συστημικός Σύμβουλος Ψ.Υ. (Μέλος της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ένωσης Συμβούλων Ψ.Υ.). Από το 1990 έως σήμερα, εργάζεται κυρίως ως συντάκτις και αρχισυντάκτις σε ΜΜΕ (Μέλος της ΕΣΠΗΤ) και αναλαμβάνει επιμέλειες βιβλίων. Επιπλέον, από το 2009 παραδίδει το σεμινάριο «Αφήγηση ζωής» (afigisizois.wordpress.com). Το πρώτο της βιβλίο με τα αποτελέσματα της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση (2010-2014) κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κέδρος, τον Δεκέμβριο του 2014. Τα Αδέσποτα κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Ταξιδευτής (σελ.: 257, τιμή: €16,00).
Αυτό που ένιωσε η παιδική και εφηβική ψυχή
Της Ανδρονίκης Τασιούλα
Λένε ότι όταν ένα μωρό γεννιέται, για κάμποσες εβδομάδες μετά τη γέννησή του αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως προέκταση του σώματος της μητέρας του. Συμβαίνει μάλλον και το αντίστροφο: και η μητέρα αντιλαμβάνεται το μωρό της ως προέκταση του εαυτού της. Όταν κρατούσα την κόρη μου, ένιωθα τα σώματά μας άρρηκτα δεμένα για να την τρέφω, να την πλένω, να τη νανουρίζω. Πρωτοένιωσα τη διαφορά της από μένα, όταν κλήθηκα να της απευθυνθώ με το όνομα που επιλέξαμε γι’ αυτήν. Στην αρχή μού ήταν αδιανόητη η σύνδεση του πλάσματος που κρατούσα στην αγκαλιά μου με το όνομα αυτό. Την αποχωριζόμουν κάθε φορά που πρόφερα αυτό το ξένο, όπως μου φαινόταν, όνομα. Με τον καιρό, προφέροντάς το ξανά και ξανά, ακούγοντας τους άλλους να της απευθύνονται μ’ αυτό, αποδέχτηκα ότι είναι άλλη από μένα.
Έτσι είναι και το αυτοβιογραφούμενο βίωμα. Πριν καταγραφεί, πριν μπει σε λέξεις ζει σε έναν ακαθόριστο τόπο, καταλαμβάνει έναν απροσδιόριστο χώρο, δεν έχει παρόν, ούτε μέλλον, ζει μόνιμα στο παρελθόν, σε μια λανθάνουσα κατάσταση. Το κουβαλάμε μέσα μας, μά ς καθορίζει, επηρεάζει ασυνείδητα τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τον εαυτό μας και με τους άλλους. Όταν όμως καταγραφεί, όταν μπει σε λέξεις, αποκτά δική του ζωή, το αποχωριζόμαστε, παύει να είναι δικό μας, γίνεται της ζωής της ίδιας, το μοιραζόμαστε με άλλους που το οικειοποιούνται σαν να είναι δικό τους, παύει να μας εξουσιάζει.
Αυτή την εμπειρία επανοικειοποίησης του βιώματός μας μέσω της καταγραφής του και της εναπόθεσής του στο χαρτί προς κοινή θέα έχουμε στο σεμινάριο «Αφήγηση ζωής» που έχει επινοήσει και διεξάγει εδώ και 10 χρόνια η δημοσιογράφος, σύμβουλος ανθρωπίνων σχέσεων, Κρυσταλία Πατούλη, από το οποίο προέκυψαν οι 45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία που συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο «Αδέσποτα», των εκδόσεων Ταξιδευτής. Με αφορμή έναν τίτλο άσκησης, αυτός που φέρει το βίωμα, το αποθέτει στο τραπέζι του σεμιναρίου και οι ομοτράπεζοι συνομιλούν μ’ αυτό, συναισθάνονται. Η σιωπή που επικρατεί πολλές φορές μετά την ανάγνωση λόγω του συναισθηματικού φορτίου που φέρει το βίωμα, επιτρέπει σ’ αυτό να διαχυθεί στους άλλους. Από καταχωνιασμένο στον ψυχισμό ενός ατόμου γίνεται κοινό. Ξεφεύγει από τον φορέα του, τον ελαφραίνει, γίνεται αντικείμενο ομαδικής περισυλλογής. Κι έτσι ο φορέας του παύει να δυσανασχετεί γι’ αυτό με οποιονδήποτε τρόπο, π.χ. να ντρέπεται, ή να φοβάται, αφού δεν είναι πια μόνος μαζί του.
Θα κουβαλώ πάντα μέσα μου τις ιστορίες των δικών μου ομοτράπεζων. Καθώς η Έλλη διάβαζε την ιστορία της «Ωδή στη σάκα μου», έγινα μαζί της κι εγώ το μικρό κοριτσάκι που λαχταρούσε όσο τίποτε άλλο να κρατήσει τη σάκα της στο δρόμο για το σχολείο την πρώτη μέρα της πρώτης της σχολικής χρονιάς, όμως κατέληξε να πλαντάζει στο κλάμα, όταν η μητέρα της, που δεν είχε μέχρι τότε την ευκαιρία να μάθει γράμματα, της άρπαξε τη σάκα να την κρατήσει η ίδια, περπατώντας καμαρωτή με ψηλά το κεφάλι, χαρούμενη και περήφανη για την πρώτη μέρα στο σχολείο.
Καθώς η Άννα διάβαζε την ιστορία της «Να μ’ αγαπάς», ξεκουραζόμουν κι εγώ μαζί της, ακούγοντας το ομώνυμο τραγούδι στο μπαράκι που σύχναζε είκοσι ενός ετών εξαντλημένη από τη δουλειά στις δύο το βράδυ. Άκουγα κι εγώ τα γέλια που έκανε με τη Νίκη και το Ρήγα, τους σαραντάρηδες μηχανόβιους ιδιοκτήτες του μπαρ, που της αφηγούνταν περιπέτειες από ταξίδια με μηχανές. Φανταζόμουν πως ήμουν εγώ, που «όταν με πιάνανε τα κλάματα στο μαγαζί τους κάποια βράδια και θέλανε λεπτομέρειες, δεν ήξερα από πού να ξεκινήσω και τελικά δεν ξεκινούσα, αλλά έκλαιγα και έκλαιγα με καλή παρέα». Και πως όταν «ο Ρήγας μου φώναζε “μίλα μωρέ, πες κάτι, βγάλ’ το να πάει στο διάολο” δεν μπορούσα να πω τίποτα, αλλά εκείνοι ήταν εκεί και άντεχαν να ακούσουν το κλάμα μου».
Τα «Αδέσποτα» είναι ιστορίες κυρίως απώλειας: του πατέρα που πέθανε, της μάνας που εγκατέλειψε την οικογένεια, του βίαιου αποχωρισμού λόγω εξορίας, των γονιών που χώρισαν, της χαμένης εμπιστοσύνης στη μητέρα ή τον πατέρα. Είτε αναφέρονται σε ένα στενότερα ατομικό – οικογενειακό βίωμα όπως ένα τροχαίο, είτε εφάπτονται της μεγάλης Ιστορίας – πόλεμος, φτώχεια, εμφύλιος, δικτατορία, «μαύρη» παιδαγωγική, συστημικός αυταρχισμός, μετανάστευση – ανασύρουν, σε κάθε περίπτωση, τα συναισθήματα που δοκίμασε η παιδική ή εφηβική ψυχή στη ρήξη με την ανεμελιά και την αθωότητα. Γράφοντάς τες αφήσαμε στο χαρτί λίγη από την πίκρα, την οργή, τη λύπη ή την απόγνωση που μας προκάλεσαν. Είναι ιστορίες που δεν είχαν ξεχαστεί, δεν είχαν απωθηθεί, είχαν όμως λουφάξει, περιμένοντας το ευνοϊκό περιβάλλον αυτού του σεμιναρίου, για να αναδυθούν από τη σιωπή και να βαφτιστούν στη θαλπωρή μιας ομάδας.
Η μελέτη της λογοτεχνίας γίνεται συνήθως μέσα από τον κανόνα της μεγάλης λογοτεχνίας, μέσα δηλαδή από έργα που έχουν επιτύχει υψηλό ύφος, που η λογοτεχνική τους γλώσσα έχει ξεπεράσει τις τρέχουσες αναγνωστικές προσδοκίες, με τρόπο που να πρωτοτυπεί, να ξαφνιάζει, να δημιουργεί σχολή. Είναι επίτευγμα ενός συγγραφικού «εγώ» που καταφέρνει να πατήσει μια κορυφή, αξιοποιώντας, συνειδητά ή ασυνείδητα, όλη την προηγούμενη γλωσσική παράδοση. Στα «Αδέσποτα» η πρωτοτυπία και το επίτευγμα της γραφής, αλλά και της έκδοσης είναι η πολυσυλλεκτικότητα. Συμπράττουν πολλά «εγώ» συγγραφέων -κατά το πλείστο- αφανών, που, είτε με το πραγματικό τους όνομα, είτε με ψευδώνυμο, είτε με τα αρχικά τους, αποσύρονται, ώστε να μετατραπούν οι ιστορίες τους σε πρόσωπα. Έτσι, τα «Αδέσποτα» συνομιλούν με τον «Κοινό Λόγο» της Έλλης Παπαδημητρίου, συλλογή εξιστορήσεων και γραφών ανώνυμων ανθρώπων, με τα βιβλία συλλογής και οργάνωσης μαρτυριών της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς και με τις ομάδες Προφορικής Ιστορίας τής Τασούλας Βερβενιώτη, την καταγραφή δηλαδή της Ιστορίας μέσα από αφηγήσεις απλών ανθρώπων, μόνο που μαρτυρούν όχι τόσο ένα ιστορικό γεγονός, αλλά τον ίδιο τον ψυχισμό μας και την ευθραυστότητά του.
*Tην Κυριακή 15/9/19 στις 8:00μμ, στη σκηνή «Γιώργος Βιζυηνός» του 48ου Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο, θα γίνει παρουσίαση του βιβλίου Αδέσποτα. Για το βιβλίο θα μιλήσουν: η Κρυσταλία Πατούλη και οι συγγραφείς των ιστοριών: Λεώνικος Καλαχώρας, Ανδρονίκη Τασιούλα, Βαγγέλης Γονιδάκης, Entela Papara, Ειρήνη Δερμιτζάκη, Γιάννης Γαβράς, Μαίρη Rizk, Γιώργος Διαμαντής,.κ.ά.
**Το σεμινάριο «Αφήγηση Ζωής» γιορτάζει τα 10 χρόνια του και με ένα εισαγωγικό βιωματικό 3ωρο δημιουργικής γραφής με ελεύθερη είσοδο, στον Πολυχώρο Τέχνης Αλεξάνδρεια*, την Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου 2019, 5 – 8μμ. Περισσότερα: εδώ.
Αδέσποτα
45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία
10 χρόνια σεμινάριο Αφήγηση Ζωής
Εκδόσεις Ταξιδευτής – 2019
Επιμέλεια: Κρυσταλία Πατούλη
Σελ. 257
[…] Κατάλαβα πως από όποια πλευρά κι αν κοίταζα, πίσω ή μπροστά μου, δεξιά ή αριστερά, έβλεπα διάσπαρτα εδώ κι εκεί μικρά παιδιά […] Άρχισα να φωνάζω, κρατώντας το κεφάλι μου, για να μην τρελαθώ. Βοήθεια! Τα πετάνε έξω από τα σπίτια τους σαν σκυλιά! Σαν αδέσποτα σκυλιά! Αδέσποτα παιδιά! […].
Συγκλονιστικό!
Της Κρυσταλίας της αρέσει να βαδίζει σε δρόμους και σοκάκια, έχει οξυμένη την ακοή και την όρασή της. Ακούει και βλέπει αυτό που άλλοι δυσκολεύονται. Είναι φιλόξενη και έχει πολλά χαρίσματα. Ένα από αυτά είναι να ξετρυπώνει τον συγγραφέα και τον ποιητή από μέσα μας.
Πιστεύει στην ιαματική αξία της έκφρασης και της συνομιλίας, γι’ αυτό και έχτισε ένα «σπίτι», που το ονόμασε «Αφήγηση ζωής» και εκεί μπορούν να βρουν στέγη όλα τα αδέσποτα παιδιά.
Ο Σταύρος στο οικογενειακό τραπέζι των δακρύων, η Κατερίνα που περιμένει την μαμά της, ο Πέτρος που τον κατάντησαν γουλί, η Ganna, η Αγγελική, η Κάτια και τόσα άλλα παιδιά, όλα περνάνε και αφήνουν μικρές ιστορίες ζωής, να κρέμονται σαν τραύματα-τάματα, μπροστά στις εικόνες των γονιών τους.
Η ζωή, όπως μας έχει δοθεί, είναι δύσκολη για μας. Μας φέρνει τόσους πολλούς πόνους, απογοητεύσεις και άλυτα προβλήματα. Για να την αντέξουμε, δεν μπορούμε να παραιτηθούμε από την αναζήτηση, μιας αγκαλιάς.
Πραγματικά, δεν γνωρίζω καμία άλλη μεγάλη ανάγκη στην παιδική ηλικία σαν αυτήν για την προστασία από τους γονείς.
Μακάρι να την έδιναν όλοι… Αλλά ακόμη κι όταν την δίνουν, φοβόμαστε τόσο πολύ μήπως την χάσουμε.
Τραύματα – γράμματα – λέξεις.
Πάντα ο άνθρωπος προσπαθεί να εγγράψει σε λέξεις και εικόνες τον κόσμο και το βίωμά του.
(από το εισαγωγικό σημείωμα της Ελένης Νίνα, Κλινικού Ψυχολόγου- Ψυχοθεραπεύτριας)
Η παρούσα έκδοση συστήνει το βιωματικό σεμινάριο «Αφήγηση ζωής» και το έργο που παράγεται στο πλαίσιό του επί δέκα χρόνια, με 45 αφηγήματα -επιλεγμένα ανάμεσα από εκατοντάδες άλλα- είτε αυτοβιογραφικά, είτε βασισμένα σε πραγματικές ιστορίες, εστιασμένα κυρίως στην παιδική και στην εφηβική ηλικία, μία θεματική που λείπει σε μεγάλο βαθμό από την παγκόσμια βιβλιογραφία.
Για τα αδέσποτα όνειρα, τις αδέσποτες ελπίδες, τις αδέσποτες στιγμές, τα αδέσποτα τραύματα, και τα αδέσποτα θαύματα.
Για όλα τα αδέσποτα εκεί έξω και κυρίως μέσα μας που κανείς «δεν έσκυψε πάνω από την ψυχή τους».
Στην έκδοση συμμετείχαν με κείμενά τους οι:
Milenko Ganna, Papara Entela, Rizk Μαίρη, Α.Θ., Αντωνοπούλου Βάσια, Γαβράς Γιάννης, Γονιδάκης Βαγγέλης, Δερμιτζάκη Ειρήνη, Διαμαντής Π. Γιώργος, Εμμανουήλ Μάνος, Ζαχαρογιάννη Έλλη, Καλ. Π., Καλαχώρας Λεώνικος, Καρέζης Σταύρος, Καρρά Καλλιόπη, Κόρδα Αθανασία, Κυβέλου Αγγελική, Μακρής Πέτρος, Π. Εφ., Π. Ιωσήφ, Π. Κύρα, Πατούλη Κρυσταλία, Ραφτοπούλου Χρυσούλα, Σ. Κατερίνα, Σταματιάδου Κάτια, Τ. Ανδρονίκη, Ταυρή – Παπαϊωάννου Κατερίνα, Φραγκάκη Άννα, Χρυσουλάκη Βιργινία.
Χάρις Κατάκη: Το παρελθόν μάς καθορίζει αλλά δεν μας καταδικάζει
Tvxs.grΥπογραμμίζοντας πως «το παρελθόν μάς καθορίζει αλλά δεν μας καταδικάζει», η ψυχολόγος Χάρις Κατάκη, ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, μία εκ των κορυφαίων Ελλήνων θεραπευτών και ειδικών του χώρου της ψυχικής υγείας με διεθνή αναγνώριση, μιλά στη σύμβουλο ανθρωπίνων σχέσεων και δημοσιογράφο Κρυσταλία Πατούλη, για τις σχέσεις με τον εαυτό μας και τους άλλους, την ψυχοθεραπεία και τις μεθόδους της, την ελληνική οικογένεια, με αφορμή την επανέκδοση του τελευταίου της αυτοβιογραφικού βιβλίου: «Το ημερολόγιο ενός θεραπευτή» (εκδ. Πατάκη), που είναι σαν να «συνομιλεί» με το τελευταίο επίσης αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ίρβιν Γιάλομ «Αυτό ήταν η ζωή; Τότε άλλη μια φορά!» (Εκδ. Άγρα)
Τι είναι πιο σημαντικό στις σχέσεις με τον εαυτό μας και τους άλλους;
Στις σχέσεις μας με τους άλλους σημαντικό είναι να ισορροπούμε το παίρνω και το δίνω. Να αποποιούμαστε τον ρόλο του θύματος αλλά και το θύτη γιατί όταν αυτό δεν επιτυγχάνεται καθόμαστε σε άβολες τραμπάλες και καταλήγουμε να γινόμαστε θύτες και θύματα. Όταν καταφέρνουμε να αγαπήσουμε, να συγχωρήσουμε και να φροντίσουμε τον εαυτό μας είμαστε σε αρμονία και με το περιβάλλον μας.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για έναν ψυχοθεραπευτή;
Να αντιμετωπίσει επιτυχώς την μετακίνηση από άκαμπτες, δυσλειτουργικές προσωπικές και συλλογικές κατασκευές που μπλοκάρουν την ψυχοθεραπευτική διαδικασία. Επειδή προσωπικά με κινητοποιούν οι προκλήσεις, έχω πολλές εμπειρίες όπου έγινα δημιουργική στην προσπάθειά μου να πέσουν τοίχοι που εμποδίζουν τη θέαση της ζωής από άλλη οπτική γωνία.
Τι θεωρείτε πιο σημαντικό στην ψυχοθεραπεία;
Την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Η διερεύνηση του εγκεφάλου που τις τελευταίες δεκαετίες επιχειρούν οι νευροεπιστήμες, έχει δώσει ήδη σαφείς ενδείξεις βασισμένες σε διακλαδικές έρευνες για την πλαστικότητά του, που επιτρέπει στον άνθρωπο να μετακινείται από εμπλοκές και αγκυλώσεις και να αναζητάει τρόπους να πετυχαίνει μια πιο λειτουργική ύπαρξη και συνύπαρξη. Ένα από τα αποφθέγματά μου κυκλοφορούν στο διαδίκτυο λέει: Το παρελθόν μάς καθορίζει αλλά δεν μας καταδικάζει.
Πώς καταλαβαίνετε ότι μία θεραπεία -με ένα συγκεκριμένο αρχικό αίτημα- ολοκληρώνεται;
Όπως δεν καλείται ο θεραπευτής να παίρνει αποφάσεις για τον θεραπευόμενό του και να του λέει τι να κάνει με τη ζωή του, έτσι δεν αποφασίζει μονομερώς αν ο θεραπευόμενός του έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της θεραπείας του σε κάποια συγκεκριμένη φάση της εξελικτικής πορείας της ζωής του και της θεραπείας του. Μέσα από τον διάλογο με τον θεραπευόμενο και την ομάδα του αυτό που επιδιώκεται είναι να συνειδητοποιεί τους λόγους που εκείνος θεωρεί ότι είναι ώρα να ‘αποφοιτήσει’ ή να παραμείνει στην θεραπεία του. Επειδή όμως ένα από τα επιμέρους θεωρητικά μοντέλα που απαρτίζουν το συνθετικό μοντέλο θεραπείας, που έχω επεξεργαστεί, αφορά τα στάδια της θεραπείας ως μια αυτοαναφορική πορεία αυτοργάνωσης, η ολοκλήρωση της ψυχοθεραπείας συνδέεται με την απόφαση του θεραπευόμενου να ζήσει, έχοντας αναγνωρίσει τόσο τις θετικές πλευρές του εαυτού του όσο και τις αυτοκαταστροφικές εγγραφές που δεν σβύνουν αλλά καλούμαστε να μάθουμε να τις διαχειριζόμαστε.
Ως μία από τις σημαντικότερες και καινοτόμες ψυχολόγους της Ελλάδας, που δημιουργήσατε νέα σχολή παγκοσμίως, την Συνθετική Συστημική Ψυχοθεραπεία, στο Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων που -εκτός των άλλων- εκπαιδεύετε πλήθος ψυχοθεραπευτών και έχετε εκδώσει πολλά βιβλία δικά σας και άλλων, και συνεχίζετε την έρευνα, τι θα λέγατε για τη δύναμη της αυτογνωσίας, ένα από εκείνα που κερδίζει κάποιος με την ψυχοθεραπεία;
Η αυτογνωσία, μια αρχετυπική ανάγκη που υπήρξε βασικό κίνητρο για τις φιλοσοφικές και θρησκευτικές αναζητήσεις του ανθρώπινου είδους αλλά και την δημιουργική έκφραση μέσω όλων των μορφών τέχνης, στον σημερινό κόσμο που ανατρέπει συνεχώς τα σταθερά σημεία αναφοράς μας αποτελεί καίριο και γενικευμένο αίτημα του σύγχρονου ανθρώπου που αναζητά κατευθυντήριες γραμμές μέσα στον ωκεανό των αντιφατικών και ασαφών προδιαγραφών για τη ζωή. Η ψυχοθεραπεία είναι το όχημα που οδηγεί στην αναζήτηση απαντήσεων σε ερωτήματα που αφορούν στους βαθύτερους λόγους που τον οδήγησαν στις επιλογές και τις εμπλοκές οι οποίες σφράγισαν την πορεία της ζωής του. Με τη βουτιά στον εσωτερικό του κόσμο που συνδέει το ορατό με το αόρατο, το συνειδητό με το ασυνείδητο, ο θεραπευόμενος αποκτά μια πιο ολοκληρωμένη και πιο συνεκτική εικόνα του εαυτού η οποία τον εφοδιάζει με κατευθυντήριες γραμμές και νόημα ζωής.
Σε τι κυρίως διαφέρει το Συνθετικό Μοντέλο Συστημικής Ψυχοθεραπείας, από άλλες θεραπείες;
Από τότε που άρχισα να ασχολούμαι θεωρητικά με την ψυχοθεραπεία και όσο εμβάθυνα στην αναζήτηση μιας κοινής οπτικής για το τι είναι χρήσιμο και αποτελεσματικό στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία, έβλεπα όλο και πιο καθαρά την ανάγκη για την ανάπτυξη μιας κοινής γλώσσας, η οποία να διευκολύνει την επικοινωνία ανάμεσα σε θεραπευτές που ανήκουν σε διαφορετικές σχολές και προσεγγίσεις. Το Συνθετικό μας μοντέλο βασίζεται σε δύο πυλώνες: τη συστημική επιστημολογία και μία ευρύτερη συνθετική αντίληψη για τη ζωή και τη γνώση. Αυτός ο συνδυασμός οδήγησε σε πρωτότυπα μοτίβα θεωρητικών εννοιών και αρχών καθώς και των εφαρμογών τους. Μέσα σ’ αυτό το ολιστικό πλαίσιο, ενσωματώνονται στη θεραπευτική μας πρακτική διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις και παρεμβάσεις που αφορούν στη διάρκεια (π.χ. μακράς και βραχείας διάρκειας θεραπεία), στη μορφή (ατομική, οικογενειακή και ομαδική θεραπεία), στις μεθόδους και τις τεχνικές που έχουν αναπτυχθεί τόσο στον κλάδο της οικογενειακής θεραπείας όσο και στον ευρύτερο χώρο της ψυχοθεραπείας.
Με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου σας, «Το ημερολόγιο ενός θεραπευτή» από τις εκδόσεις Πατάκη, τι θα σχολιάζατε;
Σκέπτομαι συχνά αν και πώς θα συνεχίσω να μοιράζομαι σκέψεις, θέσεις και βιώματα που μπορεί να βρίσκουν οι αναγνώστες χρήσιμα για την πορεία της δικής τους ζωής. Εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι θα συνεχίσω να γράφω. Καινούργια βιβλία και διάφορες εκδοτικές δραστηριότητες είναι στα σκαριά. Επειδή όμως όλα τα χρόνια που ασχολούμαι με την ψυχοθεραπεία ακούω συγκλονιστικές ανθρώπινες αφηγήσεις, σκέπτομαι καμμιά φορά αν θα τολμήσω να εκπληρώσω το εφηβικό μου όνειρο να λέω και να γράφω ιστορίες.
Με αφορμή το τελευταίο και επίσης αυτοβιογραφικό βιβλίο του Ίρβιν Γιάλομ «Αυτό ήταν η ζωή; Τότε άλλη μια φορά!» (εκδ. Άγρα), τι είναι αυτό -νομίζετε- που τον έχει κάνει τόσο δημοφιλή στην Ελλάδα;
Πιστεύω ότι η σύνδεση μας με τον Γιάλομ στηρίζεται σε κοινά πολιτισμικά στοιχεία. Τον αγαπήσαμε γιατί κι εκείνος αγάπησε τις βαθιές πολιτισμικές μας ρίζες που βρίσκονται εκεί πίσω στην Αρχαία Ελλάδα. Μέσα από τη γλώσσα μας που τη μιλάμε για χιλιετίες -και είμαστε οι μόνοι που τη μιλάμε- παραμένουμε συνδεδεμένοι με την αρχαιοελληνική γραμματεία και τις τέχνες.
Έχετε συνομιλήσει και η ίδια με τον Ίρβιν Γιάλομ. Τι αποκομίσατε;
Ο Γιάλομ ήταν ένας από τους διάσημους επιστήμονες και ψυχοθεραπευτές με τους οποίους συνομιλήσαμε με αφορμή την διημερίδα που διοργανώσαμε πριν λίγα χρόνια για την επέτειο των τριάντα χρόνων από την ίδρυση του Κέντρου μας. Παρόλο που οι θέσεις και οι πρακτικές του μεγαλύτερου ονόματος στο χώρο της ψυχοθεραπείας διεθνώς είναι γνωστές, είναι πάντα μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία να μιλάς απευθείας με κάποιον που έχεις αποδεχθεί ως αυθεντία. Πολλές από τις ερωτήσεις που του κάναμε μέσω skype έχουν απαντηθεί εκ των υστέρων στο αυτοβιογραφικό τελευταίο του βιβλίο.
Σε τι ίσως διαφέρει η ψυχοθεραπεία του Γιάλομ από τη δική σας μέθοδο;
Μια που σε προηγούμενη ερώτηση αναφέρθηκα σε κοινά πολιτισμικά στοιχεία που μας συνδέουν, ας μιλήσουμε καλύτερα για τις κοινές θέσεις και πρακτικές. Κατ’ αρχήν η σημασία που και εμείς όπως και ο ίδιος έδωσε στην ομαδική ψυχοθεραπεία. Όπως είναι γνωστό, το βιβλίο του για την ομαδική θεραπεία είναι κάτι σαν τη βίβλο που διαβάζουν όλοι οι εκπαιδευόμενοι θεραπευτές σε όλο τον κόσμο. Σε μας, από την άλλη μεριά, η ομαδική θεραπεία με οικογενειακό προσανατολισμό αποτέλεσε τον βασικό άξονα του συνθετικού μοντέλου συστημικής θεραπείας το οποίο αναπτύξαμε και εφαρμόζουμε στη θεραπευτική μας δουλειά. Και αυτό γιατί η θεραπευτική πορεία μέσα σε ομάδες απαλλάσσει τον θεραπευόμενο από την μοναχική διαδικασία της ατομικής ψυχοθεραπείας, τον τροφοδοτεί με πλούσια γνωστικοσυγκινησιακά ερεθίσματα και έτσι καταργούνται πολλές από τις δυσλειτουργικές και άγονες διαστάσεις της ανθρώπινης επικοινωνίας. Παρακολουθώντας μια ομάδα να κατασκευάζει τις δικές της αλήθειες είναι σαν να παρακολουθεί κανείς ένα συλλογικό νου να δρα. Είναι αυτοί οι λόγοι που με οδήγησαν στο να ονομάσω αυτές τις ομάδες, σχολεία ζωής.
Μια άλλη κοινή θέση είναι ότι και εμείς όπως και ο Γιάλομ θεωρούμε την μακρόχρονη και βαθιά προσωπική θεραπεία των θεραπευτών απαραίτητη. Προσωπικά θεωρώ την θεραπεία των εκκολαπτόμενων θεραπευτών ως την πιο νευραλγική διάσταση της προετοιμασίας τους για να αναλάβουν τον θεραπευτικό ρόλο. Με έναν άμεσο και βαθιά βιωματικό τρόπο, ο μελλοντικός θεραπευτής ζυμώνει την προσωπική με τη θεωρητική και την πρακτική γνώση που συγκεντρώνει κατά τη διάρκεια της ειδίκευσής του και που συνεχίζει να συσσωρεύει καθ’ όλη τη διάρκεια της επαγγελματικής του πορείας. Μέσα από αυτή την προσωπική διαδρομή -πέρα από την ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς του – ο μελλοντικός θεραπευτής προχωράει προς τη δημιουργία μιας συνθετικής προσωπικής και επαγγελματικής ταυτότητας που προσφέρει στον ίδιο κατεύθυνση αλλά και νόημα ζωής.
Μια διαφορά που μπορώ να επισημάνω ανάμεσα στη δική του πρακτική και τη δική μας είναι ότι σύμφωνα με τον Γιάλομ οι καίριες, βαθιές αλλαγές επιτυγχάνονται στο πλαίσιο της ατομικής ψυχοθεραπείας, ενώ για μας επιτυγχάνονται στο πλαίσιο της μακρόχρονης ομαδικής θεραπείας με οικογενειακό προσανατολισμό. Ίσως γιατί εκείνος έχει πίσω του την ψυχανάλυση και εμείς τη συστημική οικογενειακή θεραπεία.
Υπάρχει κάτι που σας ανησυχεί σήμερα στην ελληνική οικογένεια;
Έχοντας ασχοληθεί με την ελληνική οικογένεια ερευνητικά, θεωρητικά και θεραπευτικά για πολλές δεκαετίες, θεωρώ ότι η οικογένεια στον τόπο μας καθορίζει, σε μεγάλο βαθμό, τις προσωπικές, τις οικογενειακές και τις εθνικές μας συμπεριφορές και επιλογές. Όμως, ενώ δε διανοούμαστε να απαρνηθούμε τις ευεργετικές επιδράσεις και τα σοβαρά πλεονεκτήματα της αλληλεγγύης και της αλληλεξάρτησης με τους κοντινούς μας ανθρώπους, στο επίπεδο της επικοινωνίας, τις τελευταίες δεκαετίες, οι διαπροσωπικές συγκρούσεις, οι διχασμοί και οι ρήξεις είναι σε ημερησία διάταξη. Σε μια εποχή που οι οικογενειακοί δεσμοί βασίζονται όλο και περισσότερο στην άυλη επικοινωνία και τους αόρατους κρίκους των συναισθηματικών δεσμών, το ζητούμενο είναι να καταφέρουμε να διατηρήσουμε τα εφόδια που μας προσφέρει το διαχρονικό μας κάστρο οριοθετώντας συγχρόνως τον προσωπικό μας χώρο. Όπως λέει ένα δικό μου απόφθεγμα: Την πραγματική ελευθερία τη βρίσκεις μέσα στις δεσμεύσεις σου.
Τι θα θέλατε να μην ξεχνάνε οι άνθρωποι;
Ότι η θετική στάση προς τη ζωή μπορεί να οδηγήσει σε ανοιχτούς ορίζοντες.
Τι θα ευχόσασταν να μείνει στο μυαλό μας, από το… Ημερολόγιό σας;
Αυτό που ήθελα να θυμούνται οι αναγνώστες του προσωπικού αυτού κειμένου είναι ότι το μοίρασμα και η ανοιχτή έκφραση εμπειριών, συναισθημάτων συμβάλουν σε μια πιο ποιοτική ζωή και τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου. Στην εσωτερική σελίδα του βιβλίου υπάρχει ένας στίχος από ένα ποίημα: Δώσε μου το φτερούγισμα, χάρισμά σου η νίκη.
Η Χάρις Κατάκη, διδάκτωρ Ψυχολογίας, έχει ιδρύσει το Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρώπινων Σχέσεων, το οποίο, εδώ και πάνω από τριάντα χρόνια, προσφέρει θεραπευτικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες σε άτομα, οικογένειες και ζευγάρια, εκπαίδευση και εποπτεία σε ευρύ φάσμα επαγγελματιών και οργανισμών, διοργανώνει σεμινάρια, ημερίδες και συνέδρια, ασχολείται με την έρευνα και τις εκδόσεις. Το 2010 εξήγγειλε το Εθελοντικό Πρόγραμμα Κοινωνικών Δράσεων ΓΕΦΥΡΕΣ ΠΑΝΤΟΥ του Εργαστηρίου το οποίο υλοποιείται σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Η θεωρητική και η ερευνητική της εργασία, οδήγησε στη σύλληψη και στην ανάπτυξη του Συνθετικού Μοντέλου Συστημικής Θεραπείας (ΣΥΜΟΣΥΘ), το οποίο έχει παρουσιαστεί σε μεγάλο αριθμό δημοσιεύσεων σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά και βιβλία και αποτελεί το θεωρητικό υπόβαθρο όλων των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Εργαστηρίου.
Έχει διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο στην ανάπτυξη και στη διάδοση της Ελληνικής Συστημικής Σκέψης μέσα από το θεωρητικό, ερευνητικό, εκπαιδευτικό και εποπτικό της ρόλο και την συγγραφική και εκδοτική της δραστηριότητα.
Με την εκπαιδευτική της ιδιότητα έχει εκπαιδεύσει μεγάλο αριθμό συστημικών θεραπευτών, πολλούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας και συναφών ειδικοτήτων (εκπαιδευτικούς, επαγγελματίες παροχής υπηρεσιών υγείας).
Για δεκαετίες επισκέπτεται ως καλεσμένη ομιλήτρια πολλές πόλεις και περιοχές της χώρας και του εξωτερικού, κέντρα που παρέχουν εκπαίδευση σε επαγγελματίες του χώρου ψυχικής υγείας, πανεπιστήμια και άλλους οργανισμούς.
Έχει ιδρύσει και διευθύνει την γνωστή δημοφιλή σειρά Ανθρώπινα Συστήματα στην οποία έχουν ενταχθεί πάνω από 30 βιβλία που απευθύνονται στο ευρύ κοινό, σε κοινωνικούς επιστήμονες και επαγγελματίες που ασχολούνται με τον άνθρωπο όπως και αρκετά παιδικά βιβλία βασισμένα στο συστημικό τρόπο σκέψης.
Στην σειρά αυτή ανήκουν και τα δικά της επτά βιβλία (Οι τρεις ταυτότητες της Ελληνικής οικογένειας, Το μωβ υγρό, Το ήμερο φίδι του θεού, Το φυλαχτό, Με γόμα και καθρέφτη, Με χάρτη και πυξίδα, Το ημερολόγιο ενός θεραπευτή).
Επιπλέον, έχει παίξει πρωτεύοντα ρόλο σε πολλές επιστημονικές εταιρείες και οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ελένη Νίνα: Τα «Αδέσποτα» είναι ένα βιβλίο θεραπευτικό
«Θέλω να πω ότι τα «Αδέσποτα» είναι ένα βιβλίο θεραπευτικό, που σε ένα εξαιρετικό πάντρεμα ανθρώπινων ελαττωμάτων, συναισθημάτων, ανάτασης ψυχής και συνάμα δημιουργικής έκφρασης, οι άνθρωποι που έγραψαν μετέτρεψαν μιαν απλή ιστορία σε έργο αφύπνισης.
Και έτσι αυτό το βιβλίο γίνεται μια φωτεινή και ταυτόχρονα σκοτεινή ματιά για την ανθρώπινη ύπαρξη, για τα μικρά και τα μεγάλα καθημερινά δρώμενα των απλών ανθρώπων, όπως όλοι μας…»
Ελένη Νίνα, κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια – Fractalart.gr
Κρυσταλία Πατούλη «Αδέσποτα» 45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία. Εκδ. Ταξιδευτής
Αδέσποτα: ο όρος χρησιμοποιείται γι’ αυτόν που δεν έχει αφεντικό, που δεν ελέγχει κανείς τις κινήσεις του, και χρησιμοποιείται κυρίως για ζώα.
Στο βιβλίο «Αδέσποτα», όμως, αφορά παιδιά, εφήβους, όνειρα, ελπίδες, γραφές, στιγμές…
«Για όλα τα αδέσποτα εκεί έξω και κυρίως μέσα μας, που κανείς δεν έσκυψε πάνω από την ψυχή τους»
Αυτό το βιβλίο, ευθύς εξαρχής είναι απαλλαγμένο από το περιττό και επικεντρώνεται στην ουσία, στο βίωμα:
-Το βίωμα ανθρώπων για την οικογένειά τους, που θέλοντας να τούς μάθουν τι είναι ζωή και να τους απαλλάξουν από βάρη, τους απαλλάσσουν από τον εαυτό τους, όπως στο αφήγημα «Είμαι μια φωτογραφία» που η μητέρα ρωτάει το γιό της:
-Εμείς αύριο-μεθαύριο θα φύγουμε από τη ζωή, εσύ τι θα κάνεις;»
Κι εκείνος γράφει:
«Μου φάνηκε πως γελούσε με ειρωνεία. Σαν να με είχε ξεγελάσει τόσα χρόνια να παίζω το παιχνίδι της και τώρα με χλεύαζε, επειδή είχα χάσει το δικό μου παιχνίδι της ζωής».
-Το βίωμα ανθρώπων για την φιλία και το πένθος στο αφήγημα «Ατέλειωτη ζωή».
-Το βίωμα για την ενοχή στο αφήγημα «Εγώ έφερα τη δικτατορία», το βίωμα για την αγωνία μιας μικρούλας στο αφήγημα «Γιατί δεν ήμουν παιδί, ήμουν αλλοδαπή».
Η Κρυσταλία έχει αφιερώσει τη ζωή της στο να δώσει χώρο στους ανθρώπους που θέλουν να μιλήσουν, να γράψουν και να μοιραστούν, προκειμένου να αφυπνίσουν και να συμβάλλουν, μέσα από τις απόψεις και τα βιώματά τους, στο να εμφανιστούν οι παλιοί και αληθινοί εαυτοί μας.
Ο ποιητής Γιώργος Μαρκόπουλος γράφει σε ένα ποιημά του που αναφέρεται στις σελίδες των Αδέσποτων:
«Οι παλιοί εαυτοί μου…
Πού πήγαν όλοι, πού χάθηκαν;
Αυτός που κάποτε ήθελε να αλλάξει τον κόσμο,
το παιδί που μικρό ήσυχο δεν καθόταν,
ο άλλος μετά, του έρωτα ο έφηβος ο πληγωμένος,
ο ατίθασος του στρατού ο σκληρός ο ατρόμητος,
των δρόμων ο φλογερός οδοιπόρος ακόμη,
πού πήγαν, πού χάθηκαν;
Ένας άνεμος τους φύσηξε, τους τύλιξε»
Τα «Αδέσποτα» είναι μέρος/σταθμός μιας μεγάλης διαδρομής που διανύει η Κρυσταλία μαζί με ανθρώπους.
Είναι ένα ταξίδι στο χρόνο. Σύνδεση με τον παλιό εαυτό μας, που μας τον προσφέρουν όλοι αυτοί που γράφουν και είναι οι πρωταγωνιστές του βιβλίου αυτού, σήμερα. Που υποστηρίζουν έμπρακτα ότι η σημαντικότερη κινητήρια δύναμη στην εξέλιξη και πρόοδο του Ανθρώπου είναι η συνεργασία και η δημιουργικότητα.
Το τραγικό, το γραφικό και το κωμικό (γιατί όλες αυτές οι εικόνες από τις μικροαστικές οικογένειες έχουν και κάτι κωμικό, κωμικοτραγικό θα έλεγα), το σοβαρό, το παιδικά χαριτωμένο, συνθέτουν ένα δραματικό οικοδόμημα, που οδηγεί τον αναγνώστη στη σφαίρα του στοχασμού και του αναστοχασμού.
Τον οδηγεί να έρθει σε επαφή με μνήμες, με θραύσματα εαυτού έτσι ώστε σχεδόν να εκπλαγεί από αυτό που φιλοξενεί μέσα του και να ανοίξει τον δρόμο γι’ αυτόν που το θέλει να μην είναι πια αδέσποτος. Αλλιώς σε τι θα ωφελούσε και η επινόηση της ψυχοθεραπείας;
Θέλω να πω ότι τα «Αδέσποτα» είναι ένα βιβλίο θεραπευτικό, που σε ένα εξαιρετικό πάντρεμα ανθρώπινων ελαττωμάτων, συναισθημάτων, ανάτασης ψυχής και συνάμα δημιουργικής έκφρασης, οι άνθρωποι που έγραψαν μετέτρεψαν μιαν απλή ιστορία σε έργο αφύπνισης.
Και έτσι αυτό το βιβλίο γίνεται μια φωτεινή και ταυτόχρονα σκοτεινή ματιά για την ανθρώπινη ύπαρξη, για τα μικρά και τα μεγάλα καθημερινά δρώμενα των απλών ανθρώπων, όπως όλοι μας…
* Η Ελένη Νίνα είναι κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
—
26/6/19 – Πολυχώρος Τέχνης Αλεξάνδρεια , πρώτη παρουσίαση του βιβλίου: Αδέσποτα: 45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία – 10 χρόνια σεμινάριο Αφήγηση ζωής. Συλλογικό έργο, σε επιμέλεια της Κρυσταλίας Πατούλη. Εκδόσεις Ταξιδευτής, 257 σελ.
«Αυτά τα κείμενα που γράψαμε δεν ήταν πράγματα που γνωρίζαμε για τους εαυτούς μας. Ήταν πράγματα που και μεις εκπλησσόμασταν καθώς βγαίνανε στο χαρτί ή στο πληκτρολόγιο, και κυρίως όταν τα αφηγούμασταν ο ένας στον άλλον […] Ήταν μια τρομερή εμπειρία για μένα και πιστεύω πραγματικά ότι ήταν από τα γεγονότα που άλλαξαν την πορεία της ζωής μου»
Η Athanasia Korda μιλά για την εμπειρία της στο σεμινάριο Αφήγηση Ζωής που γέννησε τα «Αδέσποτα», εκδ. Ταξιδευτής, που συμπεριλαμβάνεται και μία δική της εξαιρετική ιστορία
«Μου άνοιξε ένα παράθυρο που εγώ δεν υποπτευόμουν ότι υπάρχει»
Ο Λεώνικος Καλαχώρας, εκδότης, συγγραφέας και ποιητής, για το σεμινάριο Αφήγηση Ζωής, που γέννησε τα «Αδέσποτα», Εκδόσεις Ταξιδευτής, που συμπεριλαμβάνουν ένα εξαιρετικό διήγημά του.
Χάρις Κατάκη: Ένας χείμαρρος από μικρές προσωπικές και μεγάλες αφηγήσεις
«Χαίρομαι που έχω την ευκαιρία να μιλήσω για το βιβλίο «Αδέσποτα», την καινούργια σοδειά του δημιουργικού έργου της Κρυσταλίας Πατούλη που συνεχίζει ακάθεκτη την συγγραφική της δραστηριότητα και την κοινωνική της προσφορά.
Εδώ και χρόνια η Κρυσταλία, μέσα από την διττή της επαγγελματική ταυτότητα -αυτή της δημοσιογράφου και της συμβούλου ψυχικής υγείας – ζυμώνει ιδέες, βιώματα και ερεθίσματα που συγκεντρώνει και συμπορεύεται με άτομα και ομάδες προωθώντας έτσι την ψυχική υγεία, την δημιουργική συνύπαρξη, την κοινωνική δικαιοσύνη με όραμα τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου.
Το φωτεινό παράδειγμα της Κρυσταλίας είναι και μια δικαίωση για την δική μου επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό που ζητάει το κατάλληλο φυτώριο για να καλλιεργηθεί.
Στο Εργαστήριο Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, οι μικρές ομάδες αποτελούν το υπόβαθρο της καθημερινής μας εμπειρίας, των πράξεων, των επιλογών μας. Εδώ και δεκαετίες, συνιστούν τους παραπόταμους που ενώνονται μεταξύ τους και δημιουργούν όλο και μεγαλύτερα ποτάμια, διοχετεύοντας τη γνώση και τα βιώματα σε όλο και ευρύτερες ανθρώπινες οντότητες.
Οι ανακατασκευές της πραγματικότητας αναβλύζουν από την πλούσια πηγή των ομάδων. Γίνονται λογοτεχνικά και επιστημονικά κείμενα και βιβλία, ποιήματα και τραγούδια, χορευτικά, εικαστικές δημιουργίες, παραμύθια για μικρούς και μεγάλους.
Eίμαι απόψε εδώ μαζί σας για να τιμήσουμε την δική μας Κρυσταλία, που εδώ και χρόνια δημιουργεί τέτοιες επικοινωνιακές και συγκινησιακές συνθήκες που επιτρέπουν στους ανθρώπους που συμμετέχουν στα σεμινάρια που ονόμασε «Αφηγήσεις Ζωής» να διηγούνται τις εμπειρίες που σφράγισαν την πορεία τους και να ξεδιπλώνουν τη δημιουργικότητα που παρέμενε ανενεργή στα κλειστά σεντούκια τους μυαλού τους.
Την σημασία αυτής της διεργασίας την συμπύκνωσε ο Καρλ Γιούνγκ στην ρήση του:
Κάθε ανθρώπινη ζωή εμπεριέχει ένα δυναμικό. Αν το δυναμικό αυτό δεν πραγματωθεί, τότε αυτή η ζωή πήγε χαμένη.
Το βιβλίο της «Αδέσποτα» θα το χαρακτήριζα σαν ένα χείμαρρο από μικρές προσωπικές και μεγάλες αφηγήσεις που αναμειγνύονται και μετατρέπονται σε μια δεξαμενή που διοχετεύει στην επικοινωνία συστατικά που προωθούν την δημιουργική ύπαρξη και συνύπαρξη.
Γιατί μόνο ό,τι μας κάνει νόημα γιατί το βιώσαμε καταγράφεται και δημιουργεί πληροφορία. Το συναίσθημα είναι όπως το νερό της βροχής που πέφτει στο άγονο λιβάδι για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για γόνιμες εσωτερικές και διαπροσωπικές διεργασίες, που προωθούν τις νέες συλλογικές αλήθειες που φτιάχνουμε και στη συνέχεια αναθεωρούμε και ανακατασκευάζουμε για να μένουμε σε επαφή με τις συνεχείς εξωτερικές μεταλλάξεις.
–
Μια που το βιβλίο της Κρυσταλίας εστιάστηκε σε αφηγήσεις για την παιδική και την εφηβική ηλικία είπα να μοιραστώ μαζί σας μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Το ημερολόγιο ενός θεραπευτή». Το βιβλίο αυτό είναι η προσωπική μου αφήγηση για όσα έχω ζήσει στην προσωπική, οικογενειακή, επιστημονική και επαγγελματική μου πορεία.
Όλες αυτές τις δεκαετίες ακούω, συμμετέχω, γράφω και αφηγούμαι ιστορίες με πρωταγωνιστές Ιφιγένειες, Οιδίποδες, Αντιγόνες. Είναι τα παιδιά αυτού του κόσμου που διαχρονικά σηκώνουν το βάρος και πληρώνουν το κόστος της αέναης ανέλιξης των ανθρώπινων κοινωνιών.
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο μου, είδα ότι βρίθουν οι μαρτυρίες για τον πόνο, την ψυχική και σωματική τους κατάρρευση, την φθορά, τον θάνατο, την αδικία, την εκμετάλλευση των παιδιών, όμως αποφάσισα να μοιραστώ μαζί σας μερικά αποσπάσματα που αναδεικνύουν το σθένος, τη δημιουργικότητα, την σοφία των παιδιών.
- Γιατί κλαις μαμά; (διάλογος μάνας γιου)
Γιος: -Γιατί κλαις μαμά;
Μητέρα: -Δεν είναι τίποτα. Μη σε απασχολεί.
Γιός: -Αν εγώ είμαι όπως εσύ τώρα αυτή απάντηση θα ήθελες να σου δώσω;
Μητέρα: -Ε, να …. σκεπτόμουν κάποια πράγματα για μένα που με έχουν ταλαιπωρήσει και έχουν επιπτώσεις και σε σας.
Γιός (καθώς απομακρύνεται λέει σχεδόν ψιθυριστά): – Πρέπει να κλάψεις πολύ για να κάνεις τον κόσμο να γελάσει (Από το ποίημα του Ρίτσου Το καπνισμένο τσουκάλι).
- Ο λαβύρινθος
Η γιαγιά Αθηνά, μέλος μιας θεραπευτικής ομάδας μας αφηγήθηκε το παρακάτω περιστατικό:
Την Κυριακή που μας πέρασε ήμουνα στην κουζίνα. Ετοίμαζα το πατροπαράδοτο μεσημεριανό για παιδιά και εγγόνια. Ξαφνικά όρμησε μέσα η μικρή μου συνονόματη εγγονή και άρχισε να με τραβάει από το χέρι λέγοντάς μου: «Έλα, έλα να σου δείξω κάτι». Άπλωσε το μικρό της χεράκι και μου έδωσε μια πολύπλοκη ζωγραφιά.
«Βλέπεις, γιαγιά, είναι ένας λαβύρινθος. Εκεί στην κορυφή είναι το σπίτι σου. Βλέπεις που βγαίνει καπνός από την καμινάδα; Εσύ στέκεσαι μπροστά στο σπίτι. Ακριβώς μπροστά σου ξεκινούν τέσσερα μονοπάτια. Το πρώτο καταλήγει στην κακιά μάγισσα. Είναι αδιέξοδο». Είπε όντως τη λέξη «αδιέξοδο»! Μετά συνέχισε: «Και το δεύτερο μονοπάτι είναι επικίνδυνο. Στην άκρη του βρίσκεται ο δράκουλας. Τα άλλα δύο μονοπάτια είναι τα πιο δύσκολα».
Τα δύο μονοπάτια στριφογύριζαν και ανεβοκατέβαιναν, συναντιόνταν, χώριζαν, ξαναενώνονταν και κατέληγαν σε έναν κύκλο που στη μέση είχε γράψει τη λέξη: σχολείο.
Μοιάζει μαγικό ένα εννιάχρονο κοριτσάκι να είπε μέσα από μια ζωγραφιά όλα όσα έχω μελετήσει, γράψει και διδάξει για τις οικογένειες, για το ζευγάρι, για τη θεραπεία, για τις ομάδες.
Πώς κατάφερε το μυαλουδάκι της να συμπυκνώσει όλες αυτές τις πληροφορίες σε αρχετυπικούς κώδικες και σύμβολα; Από ποια κανάλια πέρασε η πληροφορία; Από ποια μονοπάτια πέρασαν όσα ζούμε πολλές δεκαετίες μέσα στις θεραπευτικές ομάδες;
Πώς εμπέδωσε ότι η αδιέξοδη σχέση του ζευγαριού φέρνει στο φως τον χειρότερό μας εαυτό; Πώς συνέλαβε ότι η κρίση της οικογένειας εντοπίζεται στον πυρήνα της;
Η μικρή Αθηνά, μέσα από αυτό το μοναδικό ντοκουμέντο μας λέει ότι κρατώντας σφικτά στα χέρια μας το μίτο της Αριάδνης μπορούμε να βγούμε από τον λαβύρινθο.
Η μικρή Αθηνά γίνεται η φωνή των παιδιών μας που μας ζητούν νέα πρότυπα και νέες προδιαγραφές που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τον πολύπλοκο και ρευστό κόσμο του σήμερα και του αύριο.
- Οι πέντε λέξεις που έγιναν 8.
Το επόμενο απόσπασμα είναι από το τελευταίο κεφάλαιο του Ημερολογίου με τίτλο «Το κέρας της Αμαλθείας» και αναφέρεται στο κλείσιμο μιας δυνατής βιωματικής Ημερίδας.
Αν μπορούσε κανείς να κάνει μια ακτινογραφία της μεγάλης αίθουσας, θα έβλεπε να πάλλεται η καρδιά της ομήγυρης από θετικά και ελπιδοφόρα συναισθήματα που ξεπήδησαν από προβληματισμούς που είχαμε μοιραστεί μέσα στις μικρές ομάδες που δούλεψαν πάνω σε συγκεκριμένους άξονες.
Όταν με ενημέρωσαν ότι είχε έρθει η ώρα να κλείσω την Ημερίδα ανακοίνωσα στο κοινό:
Δεν ξέρω καλύτερο τρόπο να κλείσουμε αυτή τη δημιουργική διαδικασία παρά μέσω των παιδιών.
Διαισθάνθηκα ότι τα παιδιά θα μπορούσαν να εκφράσουν, με κάποιο τρόπο, τα μηνύματα που μιλούσαν για την δυνατότητα μας να πάρουμε τα πράγματα στα χέρια μας και μαζί με τους άλλους να βρούμε τρόπους να κάνουμε τις κρίσεις μοχλό αλλαγής, για να χαράξουμε τη προσωπική και τη συλλογική μελλοντική μας πορεία.
Στάθηκαν δίπλα μου πέντε παιδιά -ανάμεσα τους και η εντεκάχρονη τότε συνονόματη εγγονή μου.
Τους είπα: Θα ζητήσω από το κοινό να φωνάξουν πέντε λέξεις. Μόλις μας λένε μια λέξη ένας από σας θα πηγαίνει στον πίνακα να την γράφει.
Πολύ συχνά κλείνω βιωματικές εκδηλώσεις με μια τέτοια φράση που φτιάχνει η ομάδα και συμπυκνώνει την ουσία των τεκταινόμενων. Μοιάζει μαγικό πώς αυτές οι λέξεις που αναφωνούν ‘τυχαία’ κάποια από τα μέλη της ομάδας συνθέτουν το κεντρικό μήνυμα της συλλογικής διεργασίας.
Μόλις συμπληρώθηκαν οι πέντε λέξεις – ένα επίθετο, ένα ρήμα, δυο ουσιαστικά και ένα επίρρημα, πριν καλά- καλά προλάβω να ολοκληρώσω τις οδηγίες, πετάχτηκε η μικρή Χάρις και τρέχοντας προς τον πίνακα, είπε:
-Έχω σκεφτεί κάτι…
Πήρε το μαρκαδόρο και έγραψε μια φράση που θα μείνει για πάντα σφραγισμένη στο μυαλό μου:
«Η δημιουργία του ανθρώπου με κάνει να αγαπώ μέχρι ψηλά στον ουρανό».
Τρία χρόνια αργότερα όταν πια ήμουν στη φάση που ολοκλήρωνα το Ημερολόγιο, η μαγεία εκείνης της μέρας παρέμενε φωτεινή εικόνα στη μνήμη μου.
Τρώγοντας πρωινό με την αγαπημένη μου φίλη και συνάδελφο της αφηγήθηκα το περιστατικό.
-Να κλείσεις με αυτό. Σε όλο το βιβλίο δεν μιλάς για το συλλογικό νου; για τις θεραπευτικές ομάδες που είναι η μικρογραφία ενός καλύτερου κόσμου; για τα παιδιά που τα ξέρουν όλα; για αποφθέγματα, κώδικες και σύμβολα που χτίζουν οι άνθρωποι μέσα στο συγκινησιακό πάρε δώσε;
Η φράση που έγραψε η μικρή Χάρις με κώδικες που δημιούργησε η ομάδα εκείνη τη μέρα έριξε το βέλος στον πυρήνα της συνύπαρξης.
-Γιατί λες να είπε ότι η δημιουργία με κάνει να αγαπώ και όχι η αγάπη με οδηγεί στην δημιουργία;
-Μα στη νοηματική μας γλώσσα αγαπώ σημαίνει ποιώ το άγαν. Ξεπερνώ τα όρια του εγώ. Η αγάπη με υπερβαίνει, με ξεπερνά. Η δημιουργία είναι μια συλλογική διαδικασία. Κανείς δεν καταφέρνει τίποτε μόνος του. Μα η ίδια η ζωή είναι δημιουργία. Η αγάπη υπάρχει μέσα στην διαδικασία της δημιουργίας. Η αγάπη είναι συνυφασμένη με τη δημιουργία.
-Γιατί δεν έμεινε στις 5 λέξεις; Πρόσθεσε άλλες τρεις. Eίπε ‘αγαπώ μέχρι ψηλά τον ουρανό’.
-Πρόσθεσε όσες λέξεις χρειαζόταν για να συμπληρωθεί ο υπαινιχτικός συλλογισμός. Οι υπερβάσεις είναι μια ανωτέρου επιπέδου δημιουργία.
-Μα δεν είχα γράψει ακόμα το Κέρας της Αμάλθειας. Πώς ήξερε ότι θα γράψω σε αυτό το τελευταίο κεφάλαιο για την σπειροειδή ανέλιξη, για υπερβάσεις που σε πάνε όλο και πιο ψηλά;
-Γιατί είναι παιδί. Γιατί το μυαλό της ρούφηξε τις συλλογικές κατασκευές της ομάδας, τα δικά σου οράματα.
-Πόσες λέξεις είναι τελικά;
-Οκτώ.
Το 8 του Πυθαγόρα που μας συνδέει με αρχετυπικές διαστάσεις της συνειδητότητας. Την έλικα της σπειροειδούς ανέλιξης του δασκάλου σου, με τη δική σου κάθετη διάσταση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας, με τις αρχαιοελληνικές ρίζες μας, και την έλικα του DNA μας.
Υγ.: Τέλος, το τραγούδι «Κάποτε θα ‘ρθουν» συμπυκνώνει το βιβλίο «Αδέσποτα»:
Κάποτε θα ‘ρθουν να σου πουν
πως σε πιστεύουν, σ’ αγαπούν
και πώς σε θένε.
Έχε το νου σου στο παιδί,
κλείσε την πόρτα με κλειδί…
Ψέματα λένε…
Κάποτε θα ‘ρθουν γνωστικοί,
λογάδες και γραμματικοί
για να σε πείσουν.
Έχε το νου σου στο παιδί,
κλείσε την πόρτα με κλειδί…
Θα σε πουλήσουν…
Και όταν θα ‘ρθουν οι καιροί
που θα ‘χει σβήσει το κερί
στην καταιγίδα
Υπερασπίσου το παιδί,
γιατί αν γλιτώσει το παιδί
υπάρχει ελπίδα.
(Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος. Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης. Ερμηνεία: Παύλος Σιδηρόπουλος)
* Χάρις Κατάκη: PhD ψυχολόγος, ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων
—
Από την ομιλία της στην πρώτη παρουσίαση του βιβλίου «Αδέσποτα», εκδόσεις Ταξιδευτής, στον Πολυχώρο Τέχνης Αλεξάνδρεια, στις 26/7/19. Περισσότερα: εδώ>>)
«Αδέσποτα» Εκδόσεις Ταξιδευτής
45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία
10 χρόνια σεμινάριο Αφήγηση Ζωής
Επιμέλεια: Κρυσταλία Πατούλη
Στην έκδοση συμμετείχαν με κείμενά τους οι:
Milenko Ganna, Papara Entela, Rizk Μαίρη, Α.Θ., Άννα, Αντωνοπούλου Βάσια, Γαβράς Γιάννης, Γονιδάκης Βαγγέλης, Δερμιτζάκη Ειρήνη, Διαμαντής Π. Γιώργος, Εμμανουήλ Μάνος, Ζαχαρογιάννη Έλλη, Καλ. Π., Καλαχώρας Λεώνικος, Καρέζης Σταύρος, Καρρά Καλλιόπη, Κόρδα Αθανασία, Κυβέλου Αγγελική, Μακρής Πέτρος, Π. Εφ., Π. Ιωσήφ, Π. Κύρα, Πατούλη Κρυσταλία, Ραφτοπούλου Χρυσούλα, Σ. Κατερίνα, Σταματιάδου Κάτια, Τ. Ανδρονίκη, Ταυρή – Παπαϊωάννου Κατερίνα, Χρυσουλάκη Βιργινία.
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Κωνσταντίνος Βαβυλουσάκης
«Ο Σταύρος στο οικογενειακό τραπέζι των δακρύων, η Κατερίνα που περιμένει την μαμά της, ο Πέτρος που τον κατάντησαν γουλί, η Ganna που είναι αλλοδαπή, η Αγγελική, η Εφούλα και τόσα άλλα παιδιά, όλα περνάνε και αφήνουν μικρές ιστορίες ζωής, να κρέμονται σαν τραύματα-τάματα, μπροστά στις εικόνες των γονιών τους.
»Διαβάζοντας τις ιστορίες των Αδέσποτων, ακούω από παντού τον ψίθυρο “μπορώ”, και είναι σαν να ανάβουν μικρά φανάρια, που με οδηγούν να βρω τον δρόμο για μια αυθεντική και στοργική συνεύρεση με άγνωστους ανθρώπους και με το αδέσποτο παιδί μέσα μου» Ελένη Νίνα
Η παρούσα έκδοση συστήνει το βιωματικό σεμινάριο «Αφήγηση ζωής» και το έργο που παράγεται στο πλαίσιό του επί 10 χρόνια, με 45 αφηγήματα -επιλεγμένα ανάμεσα από εκατοντάδες άλλα- είτε αυτοβιογραφικά, είτε βασισμένα σε πραγματικές ιστορίες, εστιασμένα κυρίως στην παιδική και στην εφηβική ηλικία, μία θεματική που λείπει σε μεγάλο βαθμό από την παγκόσμια βιβλιογραφία.
Βιογραφικό
H Κρυσταλία Πατούλη (cpatouli@yahoo.gr) γεννήθηκε στον Πειραιά, σπούδασε Ψυχολογία και ειδικεύτηκε στη Συστημική Συμβουλευτική στο ΕΔΑΣ, δίπλα και στην Χάρις Κατάκη, στο Ψυχόδραμα και στην πρόληψη εξαρτήσεων (Θησέας, ΚΕΘΕΑ, 18 Άνω). Εργάζεται ως Συστημικός Σύμβουλος Ψ.Υ. (Μέλος της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ένωσης Συμβούλων Ψ.Υ.). Από το 1990 έως σήμερα, εργάζεται κυρίως ως συντάκτις και αρχισυντάκτις σε ΜΜΕ (Μέλος της ΕΣΠΗΤ) και αναλαμβάνει επιμέλειες βιβλίων. Από το 2009 παραδίδει το σεμινάριο «Αφήγηση ζωής» (afigisizois.wordpress.com). Το πρώτο της βιβλίο με τα αποτελέσματα της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση (2010-2014), κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το Δεκέμβριο του 2014.
Παρουσίαση του νέου βιβλίου «Αδέσποτα» της Κρυσταλίας Πατούλη
aeginalight.gr/ Νέλλη Πετροπούλου
Στον Πολυχώρο Τέχνης Αλεξάνδρεια, στο κέντρο της Αθήνας, έγινε η πρώτη παρουσίαση του νέου βιβλίου «Αδέσποτα» της Κρυσταλίας Πατούλη, δημοσιογράφου, Συμβούλου Ψυχικής Υγείας και παλαιότερα κατοίκου Αίγινας και συνεργάτιδος του Aegina Light.
Ένα ιδιαίτερο βιβλίο που περιλαμβάνει 45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία, ανθρώπων που συμμετείχαν στο βιωματικό σεμινάριο «Αφήγηση Ζωής» που παραδίδει η Κρυσταλία Πατούλη τα τελευταία 10 χρόνια. Κάθε επιλεγμένη αφήγηση από τις εκατοντάδες του σεμιναρίου κι ένα ταξίδι στα άδυτα της ψυχής.
Στην παρουσίαση, το βράδυ της Τετάρτης 26 Ιουνίου 2019, στον γεμάτο κήπο του Αλεξάνδρεια, μίλησαν: η Χάρις Κατάκη, PhD ψυχολόγος – ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, η Ελένη Νίνα, κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια, ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος συγγραφέας και η σκηνοθέτις Μαρία Αιγινίτου με την ομάδα της διάβασαν αποσπάσματα του βιβλίου.
Η κ. Χάρις Κατάκη μιλώντας για την συγγραφέα και το βιβλίο της, ανάμεσα σε άλλα είπε:
«Η Κρυσταλία συνεχίζει ακάθεκτη την συγγραφική της δραστηριότητα και την κοινωνική της προσφορά. Εδώ και χρόνια μέσα από την δική της ταυτότητα, της δημοσιογράφου και της Συμβούλου Ψ.Υ. ζυμώνει ιδέες, βιώματα και ερεθίσματα που συγκεντρώνει, και συμπορεύεται με άτομα και ομάδες, προωθώντας έτσι την ψυχική υγεία, την αρμονική συνύπαρξη, την κοινωνική δικαιοσύνη, με όραμα ενός καλύτερου κόσμου».
«Το βιβλίο θα το χαρακτήριζα ένα χείμαρρο από μικρές και μεγάλες αφηγήσεις, που αναμιγνύονται και μετατρέπονται σε μια δεξαμενή που διοχετεύει στην επικοινωνία, συστατικά που προωθούν την ύπαρξη και την συνύπαρξη».
Η κ. Ελένη Νίνα:
« Έχω την τιμή και τη χαρά να παρουσιάσω ένα βιβλίο που ευθύς εξ΄ αρχής είναι απαλλαγμένο από το περιττό, επικεντρώνεται στην ουσία. Στο βίωμα. Το βίωμα ανθρώπων για την οικογένειά τους, που θέλοντας να τους μάθουν τι είναι ζωή και να τους απαλλάξουν από τα βάρη, τους απαλλάσσουν συχνά από τον εαυτό τους».
«Είναι ένας σταθμός μιας μεγάλης διαδρομής που διανύει η Κρυσταλία μαζί με ανθρώπους. Είναι ένα ταξίδι στο χρόνο, σύνδεση με τον παλιό μας εαυτό που εσείς μας το προσφέρετε, εσείς που γράψατε και είστε οι πρωταγωνιστές, που υποστηρίζετε έμπρακτα ότι η σημαντικότερη κινητήρια δύναμη στην εξέλιξη και πρόοδο του ανθρώπου, είναι η συνεργασία και η δημιουργικότητα. Το τραγικό -το κωμικό, το σοβαρό -το παιδικά χαριτωμένο, συνθέτουν ένα δραματικό οικοδόμημα που οδηγεί τον αναγνώστη στην σφαίρα του στοχασμού και του αναστοχασμού. Τον οδηγεί να έρθει σε επαφή με μνήμες, με θραύσματα εαυτού, έτσι ώστε να εκπλαγεί με αυτό που φιλοξενεί μέσα του. Και ανοίγει το δρόμο για αυτόν που το θέλει να μην είναι πια αδέσποτος. Τα «Αδέσποτα» είναι ένα βιβλίο ψυχοθεραπευτικό, που σε ένα εξαιρετικό πάντρεμα ανθρώπινων ελαττωμάτων, συναισθημάτων, ανάταση ψυχής και συνάμα δημιουργικής έκφρασης, οι άνθρωποι που έγραψαν, μετέτρεψαν μια απλή ιστορία σε έργο αφύπνισης».
Ο κ. Βαγγέλης Ραπτόπουλος αναφερόμενος σε κείμενα και τίτλους του βιβλίου, μίλησε για τεχνικές της λογοτεχνίας, για είδη κειμένων και εντοπίστηκε στην μυθοπλασία μέσα στην αυτοβιογραφία.
Τα «Αδέσποτα», μας καλωσορίζουν με τη φράση του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες:
«Η ζωή δεν είναι αυτή που έζησε κανείς, αλλά αυτή που θυμάται και όπως τη θυμάται για να την διηγηθεί».
Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ταξιδευτής.
Νέλλη Πετροπούλου
Η αλήθεια ως λογοτεχνία σε βιβλίο
Όταν μετά από χρόνια η αλήθεια βρει τις λέξεις για να αποτυπωθεί στο χαρτί, τότε μπορεί να χαράξει σαν γέλιο ή να βγει σαν καρφί, να τρομάξει σαν τυφώνας, να ζωντανέψει σαν βροχή, να ανοίξει δρόμους σαν απόφαση, να ταρακουνήσει σαν εφιάλτης, να ευωδιάσει σαν λουλούδι, να αγανακτήσει σαν δούλος, να κοκκινήσει σαν απορία, να κατακεραυνώσει σαν έκπληξη, να καθηλώσει σαν σιωπή, να χαριστεί σαν αγάπη, να παρηγορήσει σαν ελπίδα. Όταν μετά από χρόνια αφήσουμε τον συγγραφικό εαυτό μας ελεύθερο να βρει τις λέξεις για την αλήθεια του, τότε μπορεί να «μιλήσει» ως λογοτεχνία.
Μετά από 10 χρόνια στο σεμινάριο Αφήγηση Ζωής, 45 αφηγήματα –επιλεγμένα ανάμεσα από εκατοντάδες άλλα– βρήκαν τις λέξεις για την αλήθεια τους, και εκδόθηκαν σε ένα βιβλίο με τίτλο «Αδέσποτα». Τα κείμενα είναι, είτε αυτοβιογραφικά, είτε βασισμένα σε πραγματικές ιστορίες, εστιασμένα κυρίως στην παιδική και στην εφηβική ηλικία, μία θεματική που λείπει σε μεγάλο βαθμό από την παγκόσμια βιβλιογραφία.
*Την Τετάρτη 26/6/19 στις 8:30μμ, οι εκδόσεις Ταξιδευτής, οργανώνουν στον Πολυχώρο Τέχνης Αλεξάνδρεια (Σπάρτης 14, Αθήνα 112 52, Πλατεία Αμερικής, 210 867 3655) την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου ΑΔΕΣΠΟΤΑ, σε επιμέλεια Κρυσταλίας Πατούλη.
Θα μιλήσουν:
-Χάρις Κατάκη, PhD ψυχολόγος – ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων
-Ελένη Νίνα, κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια
-Βαγγέλης Ραπτόπουλος, συγγραφέας
και η σκηνοθέτις Μαρία Αιγινίτου με την ομάδα της θα ζωντανέψουν αποσπάσματα του βιβλίου.
«Ένα βιβλίο πραγματικά ξεχωριστό. Τα Αδέσποτα – 45 αφηγήσεις για την παιδική και εφηβική ηλικία της Κρυσταλίας Πατούλη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ταξιδευτής περιλαμβάνει κείμενα που «γεννήθηκαν» μέσα από το σεμινάριο «Αφήγηση Ζωής» και συγκλονίζουν με την ειλικρίνειά τους. Είμαι σίγουρος πως ο καθένας από εμάς θα βρει μέσα κομμάτια του παιδιού και του εφήβου που υπήρξε κάποτε και φαίνεται συχνά να το ξεχνά. Συγκινήθηκα, γέλασα, ένιωσα μερικές φορές έναν κόμπο στον λαιμό. Σκέφτηκα πολλά πράγματα για τον εαυτό μου. Για όσα κρύβουμε πολλές φορές «κάτω από το χαλί»» Κώστας Στοφόρος, δημοσιογράφος – συγγραφέας (edromos.gr)
«Διαβάζοντας τις ιστορίες των Αδέσποτων, ακούω από παντού τον ψίθυρο «Μπορώ», και είναι σαν να ανάβουν μικρά φανάρια, που με οδηγούν να βρω τον δρόμο για μια αυθεντική και στοργική συνεύρεση με άγνωστους ανθρώπους και με το αδέσποτο παιδί μέσα μου» Ελένη Νίνα, κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια (από τον πρόλογο του εν λόγω βιβλίου)
«Ως συγγραφέας μίας εκ των σαράντα πέντε αφηγήσεων και μέσα από το σεμινάριο Αφήγηση Ζωής κατάφερα να υπερβώ μέχρι ένα βαθμό τις δυσκολίες έκφρασης που μπορούν και μπλοκάρουν έναν δημιουργό. Το σεμινάριο επίσης, κατάφερε να φωτίσει πτυχές παλαιότερων κειμένων μου που και εγώ η ίδια αγνοούσα […] Εκεί έγκειται και η καινοτομία της μεθόδου της κυρίας Πατούλης. Με λίγα λόγια, ο συμμετέχοντας στα σεμινάρια θα ανακαλύψει τον συγγραφικό του εαυτό και τις φωνές που κρύβει μέσα του και θα επικοινωνήσει την ανακάλυψη αυτή γράφοντας […] Αυτή τη σύνδεση που συνάντησα στη βιβλιογραφία των μεταπτυχιακών μου σπουδών στη δημιουργική γραφή, στο Teeside University της Βρετανίας, την ανακάλυψα, ερχόμενη στην Ελλάδα, στα σεμινάρια της, και θα έλεγα είναι η μοναδική εμπεριστατωμένη προσέγγιση της δημιουργικής γραφής σαν εργαλείο αυτοβελτίωσης» Ειρήνη Δερμιτζάκη, συγγραφέας (fractalart.gr, tovivlio.net)
Στο συλλογικό αυτό έργο γράφουν οι:
Milenko Ganna, Papara Entela, Rizk Μαίρη, Α.Θ., Άννα, Αντωνοπούλου Βάσια, Γαβράς Γιάννης, Γονιδάκης Βαγγέλης, Δερμιτζάκη Ειρήνη, Διαμαντής Π. Γιώργος, Εμμανουήλ Μάνος, Ζαχαρογιάννη Έλλη, Καλ. Π., Καλαχώρας Λεώνικος, Καρέζης Σταύρος, Καρρά Καλλιόπη, Κόρδα Αθανασία, Κυβέλου Αγγελική, Μακρής Πέτρος, Π. Εφ., Π. Ιωσήφ, Π. Κύρα, Πατούλη Κρυσταλία, Ραφτοπούλου Χρυσούλα, Σ. Κατερίνα, Σταματιάδου Κάτια, Τ. Ανδρονίκη, Ταυρή – Παπαϊωάννου Κατερίνα, Χρυσουλάκη Βιργινία.
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Κωνσταντίνος Βαβυλουσάκης.
Όταν τα Αδέσποτα βρίσκουν το πιο φιλόξενο σπίτι
Της Ειρήνης Δερμιτζάκη
Δέκα χρόνια πέρασαν από τη μέρα που η Κρυσταλία Πατούλη, δημοσιογράφος, συγγραφέας και συστημική σύμβουλος ξεκίνησε τα βιωματικά σεμινάρια δημιουργικής γραφής κι από τα κείμενα των συμμετεχόντων προέκυψε μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Αδέσποτα».
Πρώτη φορά συναντώ αδέσποτα που βρήκαν μια τόσο ασφαλή στέγη. Τη βασική τους περίθαλψη ανέλαβε η κυρία Πατούλη και τη φιλοξενία ο εκδότης Κώστας Παπαδόπουλος με τον εκδοτικό οίκο Ταξιδευτής. Οι ιστορίες αυτές είναι βασισμένες σε πραγματικά γεγονότα που έζησαν είτε οι ίδιοι οι συγγραφείς είτε άνθρωποι του στενού τους κύκλου και έχουν ως κοινή αφετηρία την παιδική και εφηβική ιστορία των συγγραφέων τους. Γράφτηκαν στα πλαίσια του σεμιναρίου Αφήγηση Ζωής, μέσα από το οποίο μαθαίνει κανείς όχι τη φόρμα ή την τεχνική δηλαδή το πώς να γράφει, αλλά την ουσία και τη θεματική που τον απασχολεί σαν δημιουργό δηλαδή, τι να γράφει. Εκεί έγκειται και η καινοτομία της μεθόδου της Κρυσταλίας Πατούλη. Με λίγα λόγια, ο συμμετέχοντας στα σεμινάρια θα ανακαλύψει τον συγγραφικό του εαυτό και τις φωνές που κρύβει μέσα του και θα επικοινωνήσει την ανακάλυψη αυτή γράφοντας. Ο κύριος στόχος του σεμιναρίου και η μεγαλύτερη δυσκολία, είναι να εκφραστεί χωρίς λογοκρισία ο συγγραφικός εαυτός του κάθε συμμετέχοντα.
Τα θέματα που παρουσιάζονται σε κάθε διήγημα έχουν με κάποιο τρόπο σημαδέψει τους δημιουργούς τους. Οι εξαρτήσεις, η απώλεια, προβληματικά οικογενειακά περιβάλλοντα, η ξενοφοβία, η απόρριψη και αρκετά άλλα ζητήματα ξεδιπλώνονται στις σελίδες αυτού του βιβλίου που δημιουργεί όμορφα ή και πιο δύσκολα συναισθήματα στους αναγνώστες του.
Σαν συγγραφέας μίας εκ των σαράντα πέντε αφηγήσεων και μέσα από το σεμινάριο Αφήγηση Ζωής κατάφερα να υπερβώ μέχρι ένα βαθμό τις δυσκολίες έκφρασης που μπορούν και μπλοκάρουν έναν δημιουργό. Το σεμινάριο επίσης, κατάφερε να φωτίσει πτυχές παλαιότερων κειμένων μου που και εγώ η ίδια αγνοούσα. Σαν αναγνώστρια αυτού του νέου βιβλίου, ταξίδεψα στον μοναδικό κόσμο κάθε ανθρώπου που προσπαθεί να αποτυπώσει την αλήθεια μέσα του, κι όπως λέει και η κυρία Πατούλη, αν αυτό δεν είναι λογοτεχνία, τότε τι είναι;
Το βιβλίο παρουσιάζεται αυτήν την Τετάρτη 26 Ιουνίου και ώρα 8:30μμ, στον Πολυχώρο Τέχνης ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ (Σπάρτης 14, Αθήνα 112 52, Πλατεία Αμερικής, 210-8673655).
Θα μιλήσουν: Χάρις Κατάκη, PhD ψυχολόγος – ιδρύτρια του Εργαστηρίου Διερεύνησης Ανθρωπίνων Σχέσεων, Ελένη Νίνα, κλινικός ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια, Βαγγέλης Ραπτόπουλος, συγγραφέας και η σκηνοθέτης Μαρία Αιγινίτου με την ομάδα της θα ζωντανέψουν αποσπάσματα του βιβλίου.
Crystalia Patouli -------- 