Κώστας Νασίκας: Ο ναζισμός δεν μπορεί να εξισωθεί με τίποτα!

Tvxs.gr

«Όλα τα ολοκληρωτικά συστήματα έχουν κάποια κοινά σημεία, αλλά ο ναζισμός δεν μπορεί ούτε να ταυτιστεί, ούτε να συγκριθεί, ούτε να εξισωθεί με κανένα άλλο ολοκληρωτικό σύστημα. Δεν μπορεί να εξισωθεί με τίποτα!». Ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασίκας, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών και είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών, μιλά στην δημοσιογράφο και σύμβουλο ανθρωπίνων σχέσεων Κρυσταλία Πατούλη για το Tvxs, με αφορμή το «αποτυφλωτικό», όπως το ονομάζει, συνέδριο της Εσθονίας και τις προσπάθειες εξίσωσης ναζισμού και κομμουνισμού.

Στην ανάλυσή του ξεκαθαρίζει: «Οι δικτατορίες μοιάζουν, παντού, γιατί κυνηγούν τους αντιπάλους τους, και καταργούν την ελευθερία. Έχουν ένα καταδιωκτικό σύνδρομο όλες οι δικτατορίες. Αλλά ο ναζισμός δεν ήταν, απλά, μια δικτατορία. Δεν ήταν καν μόνο δικτατορία. Ήταν ένα σύστημα μαζικής καταστροφής. Ένα μοναδικό σύστημα μαζικής καταστροφής τής – και κάθε – ανθρώπινης διάστασης!».

Κρ.Π: Με αφορμή το συνέδριο της Εσθονίας υπήρξε προσπάθεια να εξισωθεί ο κομμουνισμός με τον ναζισμό.

Κ. Ν.: Κατ’ αρχάς, αυτή η τάση εξίσωσης κομμουνισμού και ναζισμού δεν είναι σημερινό φαινόμενο, αλλά κάτι που έχει ξανασυμβεί. Απλά, αυτή τη φορά έγινε οργανωμένα από ένα κράτος που μπήκε τώρα μπήσε στο ΝΑΤΟ και νιώθει μια ασφάλεια, και που όντως υπέστη τα δεινά του σταλινικής μπότας. Σε κάθε περίπτωση αυτή η εξίσωση είναι μια πολιτική πράξη, συνήθως από δεξιούς πολιτικούς οργανισμούς, οι οποίοι προσπαθούν να εξομοιώσουν τα «δύο άκρα», όπως λένε, υποστηρίζοντας, βέβαια, μ’ αυτόν τον τρόπο τις δικές τους θέσεις.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή για να αντιληφθούμε βαθύτερα πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η εξίσωση. Στον αρχαίο κόσμο, οι νόμοι, οι θεσμοί, οι αξίες, η δικαιοσύνη, ό,τι δηλαδή αφορούσε τα κοινά – που επηρέαζαν την προσωπική ζωή των ανθρώπων – προερχόντουσαν από μία θεοκεντρική σκέψη και από τους αντιπροσώπους των θεοτήτων που ήταν οι κυβερνώντες, όπως για παράδειγμα ήταν οι Φαραώ στην Αίγυπτο.

Έτσι, βλέπουμε τον Πλάτωνα στην «Πολιτεία» – το έργο του που αφορά ιδιαίτερα την πολιτική και την κοινή ζωή – να μη λέει πολύ διαφορετικά πράγματα: o λαός, το πλήθος, όπως λέει, ζει στο βάθος μιας σπηλιάς, και πάνω, στην άκρη αυτής της σπηλιάς, εκεί που έρχεται το φως, μπαίνουν και οι ιδέες, που όμως το πλήθος δεν γνωρίζει την πηγή τους.

Άρα, κατά τον Πλάτωνα, οι ιδέες έρχονται από κάπου που κανείς δεν μπορεί να δει. Αυτές οι ιδέες του Πλάτωνα, που γεννιούνται μέσα στην Αθηναϊκή δημοκρατία και μετά τη ρήξη των προσωκρατικών σε σχέση με τη θεοκρατική εξήγηση της απαρχής του σύμπαντος, της ζωής και της κοινωνικής οργάνωσης, φαίνεται να κρατούν μέσα τους τη θεοκεντρική προέλευση των θεσμών και των νόμων.

Αλλά και πολύ αργότερα από τον Πλάτωνα, ο Μακιαβέλι, γράφει στον «Πρίγκιπα», πως αυτοί που κυβερνούν πρέπει να είναι «πεφωτισμένοι» σε διαφορά με τους «πληβείους» που καθοδηγούνται από τα βαθύτερα ένστικτά τους!

Ο Πλάτωνας λοιπόν πρέσβευε, ότι οι κυβερνώντες πρέπει να έχουν έναν φιλόσοφο για σύμβουλο που να τούς φέρνει τις ιδέες και να τους «φωτίζει». Έβαλε αυτή τη σκέψη σε πράξη με τον Διονύσιο, τον τύραννο των Συρακουσών, του οποίου και έγινε σύμβουλος. Τελικά ο δικτάτορας Διονύσιος διαφώνησε με τις ιδέες του και τον πούλησε ως σκλάβο στην αγορά, όπου κάποιος, γνωστός τού Πλάτωνα, τον αναγνώρισε, τον αγόρασε και του χάρισε την ελευθερία.

Κρ.Π.: Δηλαδή, ο Πλάτωνας προσπάθησε να ξεφύγει από τη θεοκρατική αντίληψη.

Κ.Ν.: Πήγε να ξεφύγει, αλλά πρέσβευε πως οι ιδέες έπρεπε να προέρχονται από κάτι πεφωτισμένο, άρα ήταν ένα σκαλοπάτι λίγο παρακάτω από την προηγούμενη θεοκρατική αντίληψη. Μετά την εμπειρία του στις Συρακούσες, κατάλαβε ότι οι τύραννοι είναι τύραννοι κι όσο κι αν τους δίνουμε κάποιες ιδέες, αυτοί δεν καταλαβαίνουν τίποτα, γιατί αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η τυραννία. Aργότερα, στο τελευταίο του σύγγραμμα, αισθάνθηκε την ανάγκη να βελτιώσει αυτά που είχε γράψει στην Πολιτεία και έγραψε ένα βιβλίο για τους Nόμους. Εκεί έκανε μια στροφή σε σχέση με τις ουρανοκατέβατες ιδέες και θεώρησε, πλέον, ότι οι Νόμοι θα πρέπει συντάσσονται από την πλειονότητα του λαού. Πλησίασε, έτσι, περισσότερο την έννοια της δημοκρατίας.

Ανέφερα το παράδειγμα του Πλάτωνα, γιατί είναι σημαντικό επειδή κατέληξε στη θέση πως μόνο μέσα από μια δικτατορία κάποιος μπορεί να επιβάλλει τις ιδέες του. Μια ιδεολογία που θέλει να επιβάλλει τις ιδέες της, είτε αυτές προέρχονται από τον… ουρανό, είτε από κάποιον «πεφωτισμένο» φιλόσοφο, θα καταλήξει σε δικτατορία, σε τυραννία.

O Αριστοτέλης, που ήταν μαθητής του Πλάτωνα, τοποθετήθηκε (μέσα από ένα εξαιρετικό σύγγραμμα, τα Ηθικά Νικομάχεια, που δείχνουν όλη αυτή τη σχέση της ηθικής με την πολιτική) διαφορετικά από το δάσκαλό του:

Μια ιδέα, όσο πεφωτισμένη κι αν είναι, δεν μπορεί να επιβληθεί από έναν και μόνο άνθρωπο γιατί, τελικά,  ο καθένας έχει τις ιδέες του και όλες οι ιδέες χρειάζεται να συνυπάρχουν. Μπορούν μόνο να προσπαθούν να μεταμορφωθούν σε κοινωνική πράξη μέσα από το διάλογο και την πειθώ. Και όταν λέμε «πειθώ» εννοούμε τη δράση του λόγου ανάμεσα σε ίσους πολίτες και όχι π.χ. ανάμεσα σε πατέρα και γιο ή μητέρα και κόρη, κλπ., που δεν μπορούν να είναι ίσοι. Η έννοια της πειθούς μεταξύ ίσων πολιτών, εμπεριέχει την αρχή τού πως μια ιδέα δεν μπορεί να επιβληθεί με το ζόρι ή με τη βία, ως πολιτική πράξη.

Κρ.Π.: Θα πρέπει να γίνει μια σύνθεση των ιδεών.

Κ.Ν.: Σύνθεση, κατανόηση, επικράτηση των ιδεών που η πλειοψηφία των πολιτών νομίζει πως εξυπηρετούν καλύτερα το κοινό καλό. Η βίαιη επιβολή των ιδεών φτάνει στα ολοκληρωτικά καθεστώτα και στις δικτατορίες όπως o κομμουνισμόs και ο ναζισμόs, που όμως επιμένω ότι πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Η ομοιότητά τους, είναι ότι έδρασαν ολοκληρωτικά, δικτατορικά.

Το Μανιφέστο του Μαρξ με τον Έγκελς έγινε το 1848. Πριν από τον Μαρξ, υπήχαν κι άλλοι πολλοί σημαντικοί διανοητές, που δεν έγιναν τόσο γνωστοί, όπως ο Προυντόν, εδώ στη Γαλλία, ο οποίος θεωρείται ως ο πρώτος διανοητής της αναρχοσοσιαλιστικής σκέψης, όχι με την έννοια της Αναρχίας όπως ίσως την καταλαβαίνουμε σήμερα, αλλά κατά τής κάθε Αρχής, όπως π.χ. της φεουδαρχίας που υπήρχε τότε στη Γαλλία.

Υπήρχαν μεγάλα κινήματα λόγω της μεγάλης καταπίεσης των εργατών, όπως ήταν η Κομμούνα του Παρισιού – η οποία δεν είχε σχέση με τον Μαρξισμό – όπου οι εργάτες κατάλαβαν πως πρέπει να συνενωθούν για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.

Για τον Μαρξ, η κοινωνική ταυτότητα που έχει ο καθένας, είναι το αποτέλεσμα της ταξικής συνείδησης, της τάξης στην οποία ανήκει. H άλλη μεγάλη έννοια που ανέπτυξε, αυτός ο υλιστής φιλόσοφος, είναι εκείνη της υπεραξίας, ότι δηλαδή κανένας δεν πλουτίζει με την εργασία του, αλλά από την υπεραξία, το κέρδος που βγάζει από την εργασία των άλλων που εργάζονται για τον κάτοχο της γης ή του εργοστασίου, γι’ αυτόν δηλαδή που διέθεσε ένα κεφάλαιο για να γίνει ιδιοκτήτης του «μέσου παραγωγής». Κάπως έτσι μπορούμε να περιγράψουμε με δυο λόγια τη βάση του καπιταλισμού.

Οι θεωρίες του Μαρξ και του Ένγκελς, προσφέρουν μια βαθειά ανάλυση τόσο της οικονομικής δόμησης της κοινωνίας, όσο και των ανθρώπινων συνειδήσεων. Aν δεν βρισκόταν ο Λένιν να τις μετατρέψει σε εφαρμοσμένες πολιτικές προτάσεις, ίσως να είχαν άλλη θέση σήμερα στις πολιτικές και φιλοσοφικές συζητήσεις.

Τι έγινε όμως; Κάπου στο 1910 οι μεγάλες απεργίες στην Αγία Πετρούπολη και σε άλλες βιομηχανικές πόλεις της Ρωσίας εμπεριείχαν τις διαστάσεις της  γαλλικήs Κομμούναs χωρίς να έχουν καμία σχέση με το μαρξισμό. H Αγία Πετρούπολη είχε γίνει ένα μεγάλο κέντρο εργατικής κίνησης.

Ο Λένιν, ήταν ένας πάρεργος που έμενε στην Ευρώπη γιατί τον είχε διώξει ο Τσάρος. Πήγε λοιπόν κι ανακατεύτηκε εκεί με την εργατική κίνηση που είχε συγκρούσεις με τον στρατό και που ήδη είχε κερδίσει αρκετές από αυτές. Περνώντας αδιάφορος για μεγάλο διάστημα, σιγά σιγά πέρασε την ιδέα ότι έπρεπε οι εργάτες να πάρουν την εξουσία για να ελευθερωθούν. Και για να πάρουν την εξουσία, θα έπρεπε πρώτα να περάσουν από μία φάση δικτατορίας, τη «δικτατορία του προλεταριάτου». Και εδώ εντοπίζεται η μεγάλη στροφή του μαρξισμού.

Ο Μαρξ πρέσβευε ένα κομμουνιστικό καθεστώς ιδεαλιστικό και ουτοπιστικό. Η δικτατορία του προλεταριάτου το έκανε εφαρμογή, όταν οι Μπολσεβίκοι πήραν την εξουσία εναντίων των Μενσεβίκων. Οι νέοι εξουσιαστές, όσο προλετάριοι κι αν ήταν, όσο κι αν έκαναν τα κολχόζ μοιράζοντας τη γη, τελικά ήταν δικτάτορες.

Ο Καστοριάδης στη «Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας», λέει ότι όσο κι αν ιδεολογικά θέλανε να αλλάξουνε εντελώς και να ζήσουνε σε μια κοινότητα ίσων μελών, τελικά κάνανε με άλλα λόγια και με άλλο σκεπτικό, αυτό που συνέβαινε πριν: ένα νέο είδος τσαρισμού! Τελικά η δικτατορία του προλεταριάτου έγινε μια δικτατορία, που η τελική της μορφή ήταν ο Σταλινισμός:

Όποιοs  διαφωνούσε, ή υπήρχε υποψία ότι διαφωνούσε, τον εξόντωναν (κάτι το οποίο γίνεται σε όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπου όταν υποψιάζονται κάποιον ως αντίπαλο θέλουν να τον εξοντώσουν πριν ακόμα προλάβει να οργανωθεί), και τελικά έτσι έγιναν τα Γκουλάγκ, κλπ. (Ένα πλήρες δικτατορικό σύστημα, είναι ένα παρανοϊκό σύστημα το οποίο υποψιάζεται συνεχώς αντιπάλους).

Κρ.Π.: Συγχρόνως, όμως, με την προσπάθεια για ισότητα…

Κ.Ν.: Ναι, συγχρόνως προσπαθούσαν να βάλουν σε εφαρμογή όλα αυτά τα ιδεώδη της ισότητας των πολιτών μπροστά στην Υγεία, την Παιδεία, την καλλιέργεια της γης, κλπ. Το θέμα είναι – και αυτό το αναπτύσσει κυρίως η Χάνα Άρεντ – ότι τελικά έθεσαν το ιδεώδες της ισότητας ως μοναδικό ιδεώδες και εξαφάνισαν το ιδεώδες της ελευθερίας, της ελεύθερης έκφρασης και της διαφωνίας. Και εδώ βρίσκεται το παραστράτημα του Σταλινισμού. Eνώ με το Λένιν, με τους Μπολσεβίκους και τους Μενσεβίκους, και βέβαια με τον Τρότσκι, άρχισε να παίζεται κάποια δυνατότητα αντιλόγου, όλοι αυτοί οι αντίπαλοι του Στάλιν στάλθηκαν, άμεσα ή έμμεσα στην εκτέλεση, στην εξορία, στα Γκουλάγκ.

Η αρχή της ελευθερίας και της ελεύθερης έκφρασης εξαφανίστηκε. Έγινε ένα παρανοϊκό σύστημα καταδιωκόμενο και καταδιώκοντας τους πολιτικούς του αντιπάλους αλλά και τους μεγάλους του ποιητές όπως ο Μαγιακόφσκι ή ο Μάντελσταμ που πέθανε στην εξορία. Κάθε έκφραση έπρεπε να είναι υποταγμένη στο κόμμα και στην ολοκληρωτική αρχή με τα ιδεώδη της ισότητας.

Tο ιδεώδες αυτό κυριαρχεί στον σταλινικό ολοκληρωτισμό. Ο κομμουνισμός, όπως τον είχε φανταστεί ο Μαρξ, είναι κοντά στον Πλατωνισμό. Είναι οι ιδέες της τέλειας ανθρώπινης ζωής. Αλλά ο μαρξισμός μετατρεμμένος από τον Λένιν με τη δικτατορία του προλεταριάτου και μετά από το Στάλιν στην ολοκληρωτική δικτατορία έγινε άλλο πράγμα. Έγινε μια παρανοϊκή δικτατορία, με κάποια εφαρμογή των ιδανικών της ισότητας και με πλήρη εξαφάνιση του ιδανικού της ελευθερίας. Αυτά για τον Σταλινισμό.

Η διαφορά όμως με τον Ναζισμό, είναι τεράστια. Όπως το ανέπτυξα και στο βιβλίο μου «Εξορίες Γλώσσας», ο ναζισμός έχει ρίζες στον γερμανικό Ρομαντισμό. Σε προηγούμενες φάσεις, π.χ. το 1817, καίγονται ήδη βιβλία από μια οργάνωση νεολαίας που λεγόταν Αδελφότητα, που επανεμφανίζεται στο Ναζισμό και που βασιζόταν στα ιδανικά που καλλιέργησε ο Ρομαντισμός εκείνο τον καιρό, της πλήρους δηλαδή ταύτισης του ανθρώπου με τη φύση και κυρίως με τις ρίζες του. Καίνε λοιπόν τότε βιβλία Εβραίων και διανοουμένων που κατά τη γνώμη τους δεν ανήκουν στην αυθεντική άρια γερμανική φυλή, που δεν έχουν καθαρόαιμες ρίζες. Και τότε ο Χάινε -μεγάλος ποιητής εβραϊκής καταγωγής- λέει το 1817, ότι «Εκεί που καίνε βιβλία κάποια μέρα θα κάψουν ανθρώπους».

Οι αυτοκρατορικές τάσεις της Γερμανίας και της Γαλλίας εκείνου του καιρού, προκάλεσαν τον μεταξύ τους πόλεμο, το 1870,  κάτι που συνεχίστηκε στον Ά  Παγκόσμιο Πόλεμο από το 1914 έως το 1918, πόλεμο που χάνει τελικά η Γερμανία με τεράστιες απώλειες. Το 1920 στη Γερμανία υπάρχει μια μεγάλη ηθική και υλική κατάπτωση και μέσα σε αυτή τη μαύρη κρίση της, βγαίνει σιγά σιγά το κόμμα του Χίτλερ πρεσβεύοντας το όραμα τού να ξαναβρεί η Γερμανία τη βασική της διάσταση, εκείνη της άριας φυλής και της χώρας που λάμπει και κυβερνάει όλο τον κόσμο.

Την παλιά μεταρομαντική φάση, την ξαναπιάνει το κόμμα του Χίτλερ, που πρεσβεύει, όπως γράφει ο ίδιος και στο βιβλίο του «Ο αγών μου», ότι πρέπει μόνο μια φυλή να παραμείνει πάνω στη γη, η φυλή των αρίων, που είναι η μόνη που έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας τέλειας φυλής, κι όλες οι άλλες φυλές πρέπει να καταστραφούν.

Για την αριανή σκέψη του Χίτλερ, η άρια φυλή τότε ήταν μολυσμένη από το …παράσιτο των εβραίων (επειδή οι Εβραίοι ήταν σε διασπορά και μην έχοντας δικαίωμα ιδιοκτησίας είχαν επενδύσει όλα τα επιστημονικά και οικονομικά επαγγέλματα). Οπότε, αφενός, έπρεπε να καθαριστεί η αριανή φυλή από τα παράσιτά της και αφετέρου, να καταλάβει όλη τη γη για να την κυβερνήσει, διότι ήταν η μόνη φυλή που είχε τέλεια χαρακτηριστικά. Και γι’ αυτό οι ναζί είχαν φτιάξει και οίκους αναπαραγωγής αρίων παιδιών.

Εδώ είμαστε σε μια εντελώς τρελή σκέψη, εντελώς έξω από τις ανθρώπινες διαστάσεις, κατά την οποία πρέπει να εξαφανιστεί ότι το μη τέλειο. Κι αυτό είναι το παρανοϊκό όλης της ναζιστικής ιδεολογίας, το οποίο μπήκε σε εφαρμογή από τον Χίτλερ, με την τάση να εξαφανίσει ότι θεωρούσε παράσιτο: Τους εβραίους, τους τσιγγάνους, αλλά και οποιουσδήποτε άλλους τού αντιστέκονταν.

Οπότε η ιδεολογία, αν μπορούμε να την πούμε ιδεολογία, είχε μία εντελώς παρανοϊκή δόμηση, την οποία επέβαλε το ναζιστικό κόμμα έτσι ώστε να μην υπάρχει καμιά άλλη δυνατότητα σκέψης, αντίληψης, διαφωνίας : Η επιβολή του τέλειου και του ιδανικού, ήταν ο μόνος σκοπός της κομματικής μηχανής των ναζί, αναφερόμενος στον μόνον τέλειο, τον Φύρερ. Έτσι ο Χίτλερ με τους υποστηρικτές του, έφτιαξαν το Εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα που κέρδισε τις εκλογές το 1933, και μετά έκαψαν τη βουλή, γιατί δεν είχαν ανάγκη από μία βουλή πλέον.

Όλο το ναζιστικό κόμμα έγινε μια μηχανή καταστροφής, αυτό που έχουμε πει και παλιότερα, κάθε υποκειμενικότητας. Μόνο ο Φύρερ επιτρεπόταν να σκεφτεί, ο οποίος όντας παρανοϊκός, το μόνο που σκεφτότανε ήταν πως θα καταστρέψει τους αντιπάλους του και το πώς θα επιβάλλει την άρια φυλή σ’ όλη τη γη.

Ως προέκταση αυτής της ναζιστικής μηχανής πραγματοποιήθηκε όλη αυτή η απάνθρωπη μεταχείριση όλων των μειονοτήτων. H ναζιστική μηχανή,  που δεν επέτρεπε καμία υποκειμενικότητα, ανέπτυξε όλες αυτές τις μηχανές καταστροφής της ανθρώπινης διάστασης, όπως ήταν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τα κρεματόρια.

Κι αυτό είναι ένα φαινόμενο μοναδικό στην Ιστορία, να φτιάξεις ένα είδος μηχανής μαζικής καταστροφής της υποκειμενικότητας και της ανθρώπινης διάστασης. Γι’ αυτό, τελικά, ο ναζισμός δεν έχει καμία σχέση με τον σταλινισμό, ακόμα και στην πιο κακή μορφή τού τελευταίου.

Κρ.Π.: Και δεν μιλάμε για έναν κόσμο πριν από τον Χίτλερ και τον Στάλιν, που ήταν αγγελικά πλασμένος, αν θυμηθούμε π.χ. την καταστροφή εκατομμυρίων Ινδιάνων, ή τόσα θύματα των εγκλημάτων της αποικιοκρατίας, κλπ.

Κ.Ν.: Η ανάδυση του Χίτλερ είναι στο τέλος των αποικιοκρατιών, που αναπτύχθηκαν πάνω σε μια θεώρηση ανώτερων και κατώτερων ανθρώπων. Αλλά δε φτάνουν στο σημείο του ναζισμού, δηλαδή να κάνουμε τους κατώτερους στάχτη, βιομηχανική καταστροφή. Τους έκαναν δούλους, κι όποιος αντιστεκόταν τιμωρούνταν ή δολοφονούνταν. Έτσι καθάρισαν τους Ινδιάνους της Αμερικής, γιατί αντιστεκόντουσαν, αλλά δεν θεωρούσαν εξαρχής ότι πρέπει να τους εξαφανίσουν.

Κρ.Π.: Ότι είναι «κομμάτια», δηλαδή, όπως έλεγαν τους εβραίους οι ναζί.

Κ.Ν.: Ακριβώς. Για τους ναζί δεν ήταν άνθρωποι, ήταν κομμάτια/αντικείμενα. Όπως έχουμε κομμάτια σε μία βιομηχανική παραγωγή. Δεν υπάρχουν υποκείμενα, αλλά αντικείμενα. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό της ναζιστικής μηχανής: Να καταστρέψει την υποκειμενικότητα.

Ενώ ο Στάλιν, ήθελε να εξαφανίσει τους πολιτικούς του αντιπάλους. Η διαφορά είναι τεράστια. Και είναι τεράστια η διαφορά, γιατί επί σταλινισμού, όσο κι αν ήταν εξιδανικευμένος ο Στάλιν, ως ο «πατερούλης» του λαού, υπήρχε ένας σχετικός διάλογος, μια σχετική σκέψη, ή η υποστήριξη των κομμουνιστικών κομμάτων σε άλλες χώρες. Και τα ιδανικά της ισότητας, όπως και της επιστήμης, της έρευνας, παρέμειναν, παρά τη δικτατορική μορφή του σταλινισμού. Το μόνο που εξαφανίστηκε, ήταν η ελευθερία. Δεν υπάρχει στον σταλινισμό αυτή η μαζική καταστροφή της ανθρώπινης διάστασης που παράγει ο ναζισμός, με το τέλειο μοντέλο του τέλειου αρίου, το οποίο είναι μια τεράστια παράνοια, που δεν έχει καμία ανθρώπινη πιθανότητα ή λογική.

Κρ.Π.: Οπότε, αν κάποιος προσπαθεί να εξισώσει το ναζισμό με τον κομμουνισμό…

Κ.Ν.: Αυτή η εξίσωση, όπως είπαμε στην αρχή, είναι μια πολιτική συμπεριφορά, ανθρώπων της δεξιάς οι οποίοι στέλνουν το μήνυμα πως ο σοσιαλισμός, ο ναζισμός, και όλα τα -ισμός, πρέπει να είναι αποφευκτέα, και το μόνο καλό σύστημα είναι αυτό που πρεσβεύουν οι ίδιοι. Είναι μια στάση καθαρά πολιτική.

Και η ελληνική κυβέρνηση έκανε καλά που δεν συμφώνησε να συμμετάσχει σε ένα τέτοιο αισχρό συνέδριο. Ένα συνέδριο, θα έλεγα, αποτυφλωτικό και αποπλανητικό, διότι δημιουργεί μια πλάνη, τελικά, σε πολλές έννοιες: Στην έννοια του μαρξισμού, στην έννοια του κομμουνισμού, στην έννοια του σταλινισμού, στην έννοια του ναζισμού, στην έννοια των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Δημιουργεί μια πλάνη, κάνοντάς τα όλα… ίσωμα. Μεγάλη πλάνη! Γιατί αν όλα αυτά τα κάνεις ένα, το μόνο που παραμένει διαφορετικό είναι ο καπιταλισμός, και τότε δεν υπάρχει σκέψη, δεν υπάρχουν πολιτικές αποχρώσεις.

Κρ.Π.: Είναι ένα άλλο είδος ολοκληρωτισμού.

Κ.Ν.: Ναι, γι’ αυτό λέω ότι είναι ένα παραπλανητικό, ένα αποτυφλωτικό, ένα διαστρεβλωτικό συνέδριο.

Κρ.Π.: Επιπλέον, ο κομμουνισμός ως ιδέα…

Κ.Ν.: Ως ιδέα είναι εξαιρετική, τρομερή.

Κρ.Π.: Κι όλοι εκείνοι που αγωνίστηκαν για τον κομμουνισμό και ενέπνευσαν παγκοσμίως τον ανθρωπισμό και τα ιδεώδη της ισότιμης συνύπαρξης… 

Κ.Ν.: Ο μαρξισμός, η σκέψη του Μαρξ, εμπεριέχει την κομμουνιστική ουτοπία, η οποία, χωρίς να φτάνει ποτέ να γίνει πραγματικότητα, θρέφει τη σκέψη όλων των σοσιαλιστικών κομμάτων με μια τάση κοινωνικής δικαιοσύνης. Χωρίς βέβαια να ξεχνούμε τη διάσταση της ελευθερίας, δηλαδή πως αυτή η τάση δεν επιβάλλεται δικτατορικά. Οπότε αυτή η μάχη για κοινωνική δικαιοσύνη, είναι ένα βαθύτατο κίνητρο πολλών κοινωνικών τάξεων μέσα στην Ιστορία, κι όχι μόνο των προλετάριων.

Οι ιδέες, λοιπόν, του Μάρξ, είναι καταπληκτικές και μας επιτρέπουν να καταλάβουμε την ανθρώπινη εκμετάλλευση από άνθρωπο σε άνθρωπο. Και δίνουν κάποιες προεκτάσεις στο πως μπορεί να βελτιωθεί η κοινωνική ζωή με μεγαλύτερη διάσταση δικαιοσύνης. Το θέμα είναι, πώς αυτή η προέκταση στην πολιτική εφαρμογή, μπορεί να γίνει πραγματικότητα; Μέσα από τη δικτατορία του προλεταριάτου ή μέσα από συνεχή διεκδίκηση και συνεχή πειθώ;

Κρ.Π.: Και μην πάμε μακριά, διότι περηφανευόμαστε ότι είμαστε ο λαός που ενέπνευσε την έννοια της δημοκρατίας, αλλά εμείς σήμερα έχουμε 300 αντιπροσώπους σε ένα κοινοβούλιο (που ανάμεσά τους υπάρχουν και κάποιοι που δεν πιστεύουν καν στη δημοκρατία). Θα μπορούσε για παράδειγμα, να λειτουργεί η δημοκρατία με συνεχή δημοψηφίσματα;

Κ.Ν.: Οι δημοκρατίες έχουν διάφορα στάδια τελειοποίησης και η προβληματική γύρω απ’ αυτήν την αντιπροσώπευση είναι μεγάλη σε σχέση με αυτό που λέτε: Τελικά ο λαός πότε εκφράζεται; Μόνο κάθε 4 χρόνια;

Κρ.Π.: Πλέον υπάρχει η τεχνολογία, η οποία δίνει τη δυνατότητα να εκφράζονται οι λαοί κάθε λεπτό και να συμμετέχουν σε κάθε πολιτική απόφαση που λαμβάνεται, και όχι να πραγματοποιείται οτιδήποτε ερήμην τους.

Κ.Ν.: Θα θυμάστε όταν μιλούσαμε στην «Έρευνα για την κρίση», που έλεγα ότι κάθε πολίτης θα έπρεπε να ενημερώνεται για το πόσο, π.χ. στοιχίζει ένας δρόμος, ή ένα οποιοδήποτε έργο, για να ξέρει που πάνε οι φόροι του και να έχει γνώμη. Αλλά οι δημοκρατίες που φτιάξαμε είναι πολύ ατελείς. Οι δημοκρατίες που εφαρμόζονται σε διάφορα μέρη του κόσμου, έχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης.

Το θέμα είναι ότι η εξουσία, είναι μια άλλη προβληματική γι’ αυτούς που είναι στην εξουσία και που σε ένα βαθμό, θα έλεγα, τους διαφθείρει. Η εξουσία από μόνη της δημιουργεί μια τάση αντιδημοκρατική!

Κρ.Π.: Από πού κι ως που, αυτός που έχει εκλεγεί από τον λαό ως αντιπρόσωπός του, κι έχει την ευθύνη να κάνει ότι του λέει η πλειοψηφία, να έχει εξουσία; Πως έγινε αυτή η διαστρεβλωση;

Κ.Ν.: Κάπως έτσι είναι. Οι αρχαίοι Αθηναίοι, εκλέγανε με κλήρωση, για να υπάρχει η διάσταση του τυχαίου και να ανήκει στον καθέναν η δυνατότητα να αντιπροσωπεύει το λαό, και να αναλαμβάνει αυτή την ευθύνη, και πάλι, για μικρό διάστημα. Αλλά οι δημοκρατίες, όπως ήδη είπα, είναι ατελή συστήματα και χρειάζονται συνεχή βελτίωση. Τέλεια δημοκρατία δεν θα υπάρχει ποτέ.

Κρ.Π.: Τι θα λέγατε για την εξίσωση του ναζισμού με οποιοδήποτε άλλο σύστημα;

Κ.Ν.: Ο ναζισμός δεν έχει τον ίσο του, δεν έχει τον εταίρο του. Δεν μπορεί να συγκριθεί. Όσο κι αν οι διάφορες δικτατορίες  και αποικιοκρατίες έκαναν εγκλήματα, ο ναζισμός είναι ένα μοναδικό φαινόμενο.   Οι διάφορες δικτατορίες έχουν κάνει εγκλήματα ή διάφορες εθνοκαθάρσεις, όπως στη Ρουάντα, στη Γιουγκοσλαβία, στη Γκαμπότζη, που ήταν αιμοβόρες και στυγνές, αλλά δεν έχουν καμία σχέση με το ναζισμό. Γιατί όλες οι δικτατορίες θέλουν να εξαφανίσουν τους αντιπάλους τους. Ο ναζισμός θέλησε να εξαφανίσει την ανθρώπινη διάσταση και όλους τους ανθρώπους επί της γης, ώστε να παραμείνει μόνο μία φυλή. Όλα τα ολοκληρωτικά συστήματα έχουν κάποια κοινά σημεία, αλλά ο ναζισμός δεν μπορεί ούτε να ταυτιστεί, ούτε να συγκριθεί, ούτε να εξισωθεί με κανένα άλλο ολοκληρωτικό σύστημα. Δεν μπορεί να εξισωθεί με τίποτα! Οι δικτατορίες μοιάζουν, παντού, γιατί κυνηγούν τους αντιπάλους τους, και καταργούν την ελευθερία. Έχουν ένα καταδιωκτικό σύνδρομο όλες οι δικτατορίες. Αλλά ο ναζισμός δεν ήταν, απλά, μια δικτατορία. Δεν ήταν καν μόνο δικτατορία. Ήταν ένα σύστημα μαζικής καταστροφής. Ένα μοναδικό σύστημα μαζικής καταστροφής τής – και κάθε – ανθρώπινης διάστασης! –

[Φωτογραφία: Μία από τέσσερις συνολικά φωτογραφίες του Αλμπέρτο Ερερά από τη Λάρισα, που οι Ζόντερκομάντο του κρεματορίου Νο5 κατάφεραν να βγάλουν από το Άουσβιτς τον Αύγουστο του 1944 (Από το βιβλίο του Georges Didi-Huberman: «Εικόνες παρ’ όλα αυτά» (Images malgré tout), Εκδόσεις Minuit, Παρίσι 2003, σελ. 25 και 53) και είναι οι μόνες που υπάρχουν απαθανατίζοντας τους ναζί σε δράση].

Διαβάστε επίσης:

• Ο ψυχαναλυτής Κ.Νασίκας για τη μαζική καταστροφή της ανθρώπινης διάστασης
• Εξορίες γλώσσας
• Κώστας Νασίκας για τις Εξορίες Γλώσσας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασίκας

 

Ο γαλλικός Μάης του 2016 και οι συνιστώσες του

[…] Πιστεύω πως αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία αυτή τη στιγμή, είναι σχετικό κυρίως με το πώς εκφράζονται επικοινωνιακά τα μεγάλα συνδικάτα, και σαν να επαναπροσδιορίζεται η κλασσική διάσταση της πολιτικής του συνδικαλισμού, που μέχρι σήμερα ήταν μόνο η σύγκρουση. […] Είναι μία διασταύρωση διαφόρων συνιστωσών και δυναμικών, που έφερε στην επιφάνεια διάφορες κοινωνικές διαστάσεις και προβληματισμούς με αφορμή το νομοσχέδιο και με κεντρική προβληματική την πολιτική του συνδικαλισμού και τις τρεις διαφορετικές επικοινωνίες μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών. Θα επικρατήσει η συγκρουσιακή, η συμμετοχική ή η διαλλακτική λογική; […] Ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασίκας, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών και είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών, μιλά στη δημοσιογράφο και σύμβουλο ανθρωπίνων σχέσεων Κρυσταλία Πατούλη με αφορμή την εξέγερση στη Γαλλία.

«Αρχικά πρέπει να πω πως μιλώ ως πολίτης, ως μέλος της πόλης, του δήμου και της κοινωνίας γενικότερα, και όχι ως ειδικός κοινωνιολογικών αναλύσεων.

Αυτά που συμβαίνουν σήμερα στη Γαλλία κατανοούνται καλύτερα αν τα εντάξουμε στο κοινωνικό-Ιστορικό πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται αυτή η χώρα:

Είναι μια μετα – βιομηχανική κοινωνία, με πολλές αλλαγές στις μορφές εργασίας και επικοινωνίας που επιβάλλουν οι νέες τεχνολογίες και  που περνάει μία φάση αντίστοιχη με αυτήν που περνάνε και άλλες κοινωνίες της Ευρώπης, έχει δηλαδή μια μικρή –ή και καθόλου- ετήσια οικονομική ανάπτυξη σε σχέση με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας που κάνει πολλές εταιρείες και βιομηχανίες να μετακινούνται σε χώρες φτηνότερου εργατικού δυναμικού.

Αυτό είναι το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκεται η Γαλλία, το οποίο έχει δημιουργήσει -εκτός των άλλων- ένα αρκετά υψηλό ποσοστό ανεργίας της τάξεως του 10 – 10,5% , που ξεπερνάει τα 3 εκατομμύρια ανέργους.

Η ανεργία αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία 10 χρόνια, δηλαδή επί της προηγούμενης κυβέρνηση και επί της σημερινής, γι’ αυτό και ένα από τα θέματα που απασχολούσαν τους κυβερνώντες ήταν να ελαττώσουν αυτό το ποσοστό της ανεργίας.

Σ’ αυτή την προοπτική, πέρυσι, η κυβέρνηση ελάττωσε τις εισφορές που δίνουν όλες οι επιχειρήσεις για την κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων (ένα ποσοστό από αυτές τις εισφορές πληρώνουν οι εργοδότες και ένα άλλο ποσοστό το πληρώνει ο ίδιος ο εργαζόμενος).

 Αυτή ήταν και η υπόσχεση που έδωσε η λεγόμενη Αριστερή κυβέρνηση του Ολάντ, το 2012: να ελαττώσει την ανεργία. Αυτή η υπόσχεση δεν πραγματοποιήθηκε τελικά, αφού η ανεργία αντί να μειωθεί συνέχισε να αυξάνεται.

Με τη λογική, λοιπόν, πως θα μπορούσε να μειωθεί η ανεργία εάν οι επιχειρήσεις, προσλάμβαναν περισσότερους εργαζόμενους, η κυβέρνηση έκανε μία προσφορά –στο πλαίσιο της γενικότερης καπιταλιστικής λογικής:

Επειδή δεν μπορούσε -όπως επίσης είχε υποσχεθεί- να βάλει 75% επιπλέον φόρους στους μεγάλους κεφαλαιούχους, διότι αντέδρασαν και άρχισαν να παίρνουν τις  επιχειρήσεις τους από τη Γαλλία και να τις πηγαίνουν αλλού, σιγά σιγά η κυβέρνηση κατέληξε μπροστά στη σκληρή πραγματικότητα (για να αυξηθούν οι προσλήψεις από τους διάφορους μεγάλους και μικρούς εργοδότες) στην πρόταση, να δίνουν λιγότερες εισφορές στις κοινωνικές ασφαλίσεις. Οπότε ελάττωσε κάπου 40 δισεκατομμύρια τη συμμετοχή των εταιρειών στις κοινωνικές ασφαλίσεις, με την προοπτική πάντα να μειωθεί η ανεργία.

Ένα δεύτερο θέμα που συζητιέται εδώ και πολύ καιρό, είναι το ανεβασμένο εργατικό κόστος: π.χ. για ένα εργαλείο που κατασκευάζεται στην Γαλλία συγκριτικά με το ίδιο εργαλείο που κατασκευάζεται στην Κίνα, στην Ινδία, στο Μαρόκο, κλπ. Θεωρείται, λοιπόν, ότι η ανταγωνιστικότητα των γαλλικών επιχειρήσεων δεν είναι σε καλό επίπεδο, διότι έχουν αυξημένο εργατικό κόστος συγκριτικά με άλλες χώρες.

Η πολιτική του συνδικαλισμού

Για όλους τους παραπάνω παράγοντες, αλλά και πολλούς άλλους, οι εργάτες σήμερα εξεγείρονται για τα εργατικά τους δικαιώματα. Δεν τους ενδιαφέρει, για παράδειγμα, το πώς διαχειρίζεται την επιχείρησή του ο κάθε εργοδότης κι αν αυτή θα επιβιώσει. Οι εργαζόμενοι αμύνονται για τα ταξικά τους συμφέροντα στην κλασσική μορφή του συνδικαλισμού, και αυτό το κάνουν με διάφορα μέσα και με το έσχατο από αυτά που είναι η απεργία.

Αυτή η προβληματική της πολιτικής του συνδικαλισμού είναι θα λέγαμε ένα είδος επικοινωνιακής γλώσσας που χρησιμοποιείται μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών. Για την ακρίβεια, ο συγκρουσιακός τρόπος είναι ένας από τους τρόπους επικοινωνίας.

Οι τρεις επικοινωνιακές λογικές εργαζομένων – εργοδοτών είναι:

1. Η συγκρουσιακή

Είναι αυτή η επικοινωνία που ανέφερα παραπάνω, όπου οι εργαζόμενοι αμύνονται τα δικαιώματά τους απέναντι στα συμφέροντα των εργοδοτών.

2. Η συμμετοχική

Ένας τρόπος επικοινωνίας μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών που αναπτύσσεται όλο και πιο πολύ, είναι να δίνουν στους εργάτες οικονομικά κίνητρα, π.χ. να συμμετέχουν στα κέρδη της επιχείρησης: Όταν κερδίζει η επιχείρηση κερδίζουν κι αυτοί, όταν χάνει η επιχείρηση χάνουν κι αυτοί. Αυτή είναι θα λέγαμε η συμμετοχική διάσταση της επικοινωνίας ανάμεσα σε εργαζομένους και εργοδότες. Κάτι σαν να γίνονται οι εργαζόμενοι μικρομέτοχοι.

3. Προ-συγκρουσιακή – Διαλλακτική

Μια άλλη επικοινωνιακή λογική των εργαζομένων με τους εργοδότες, είναι -θα έλεγα- μια προ-συγκρουσιακή επικοινωνία, όπου ο καθένας παραμένει στη θέση του, αλλά υπάρχει μία διαδικαστική επικοινωνία σε σχέση με το πώς θα κινηθεί η επιχείρηση: αν χρειάζεται να αυξήσει κάτι, ή να ελαττώσει κάτι, κλπ.

Δηλαδή να είναι γνώστες οι εργαζόμενοι για το πώς πάει η επιχείρηση, και να συζητούν με τους εργοδότες για την πορεία της, όπου μπορούν να προτείνουν και διάφορες λύσεις στα πιθανά προβλήματα που προκύπτουν σε αυτήν. Όμως σε αυτή την περίπτωση δεν συμμετέχουν οι εργαζόμενοι στα οικονομικά της επιχείρησης.

Με αυτόν τον επικοινωνιακό τρόπο μπορεί να αποφευχθεί και μία μελλοντική σύγκρουση. Δηλαδή, όταν συζητούν οι εργοδότες με τους εργαζόμενους το τι γίνεται στην επιχείρηση και το πώς πάει η επιχείρηση, μπορούν να γίνουν διάφορες προτάσεις και να ληφθούν διάφορα μέτρα χωρίς να φτάσουν στη σύγκρουση, έτσι ώστε η επιχείρηση να συνεχίσει την πορεία της.

Κάπου εδώ ήρθε αυτό το νομοσχέδιο που δημιούργησε προβλήματα, και έβγαλε τους εργαζόμενους στο δρόμο με τις διαμαρτυρίες και τις απεργίες.

Στη Γαλλία υπάρχουν τρία μεγάλα συνδικάτα εργαζομένων, τα οποία περίπου αντιστοιχούν στις τρεις αυτές λογικές επικοινωνίας:

Α. Το κύριο συνδικάτο που υποστηρίζει τις απεργίες είναι το CGT (Γενική Συνομοσπονδία Εργατών) , που βρίσκεται αυτή τη στιγμή στην πρώτη γραμμή της μάχης. το οποίο είναι αρκετά δυνατό και θεωρείται πως αντιπροσωπεύει το 10-15% των εργαζομένων της χώρας, και το οποίο έχει την κλασσική στάση απέναντι στην εργοδοσία, που είναι η ταξική σύγκρουση, και πρόσκειται στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Γαλλίας.

Β. Το άλλο συνδικάτο, πιο θολής κομματικής απόχρωσης, που λέγεται FΟ (Εργατική Δύναμη), που έχει περίπου το 8-10% της συνδικαλιστικής δύναμης των εργαζομένων, θεωρείται γενικά απολιτικό, με κάποιες λογικές πιο πολύ επιχειρησιακές – συμμετοχικές, και συγκυριακά τώρα έχει πιο κοντινές θέσεις με το CGT, σε σχέση με το συγκεκριμένο νομοσχέδιο.

Γ. Και υπάρχει και ένα τρίτο μεγάλο συνδικάτο εργαζομένων, το οποίο είναι υπέρ του νομοσχεδίου μέχρι στιγμής, σε αντίθεση με τά άλλα δύο μεγάλα συνδικάτα, και λέγεται CFDT (Γενική Γαλλική Συνομοσπονδία Εργατών), έχει περίπου το 15% της συνδικαλιστικής δύναμης των εργαζομένων, και θεωρείται Αριστερό γενικά, αλλά με λογικές, πιο πολύ, θα λέγαμε, αυτοδιαχειριστικές (δηλαδή χρησιμοποιεί περισσότερο την τρίτη κατηγορία επικοινωνίας: μη συγκρουσιακή – διαλλακτική).

Αυτά είναι τα τρία συνδικάτα με τρεις διαφορετικές λογικές, που λειτουργούν από χρόνια με τον δικό τους  τρόπο επικοινωνίας με τους εργοδότες.

Για το νομοσχέδιο που προκάλεσε την εξέγερση:

Το νομοσχέδιο αυτό λέγεται Flexi-Sécurité που σημαίνει Ελαστικότητα και Εξασφάλιση. Τι σκοπό είχε αυτό το νομοσχέδιο; Είμαστε στην προβληματική που λέγαμε στην αρχή, της μείωσης της ανεργίας, όπου στην πρώτη φάση γι’ αυτόν τον σκοπό μειώθηκαν οι εισφορές στους εργοδότες για τις κοινωνικές ασφαλίσεις των εργαζομένων,  αλλά δεν απέδωσε το προσδοκώμενο, και στη δεύτερη φάση να δώσουν στις εταιρείες την διευκόλυνση να μην έχουν τέτοιας μορφής συμβόλαια με τους εργαζομένους που θα τους δένουν τόσο πολύ ώστε όταν η επιχείρηση έχει δυσκολίες, να πρέπει να κλείσει. Οπότε σε αυτή τη δεύτερη φάση με το νομοσχέδιο, προσπαθούν να δώσουν κάποια ελαστικότητα, σχετικά με τις απολύσεις τελικά, ή στην ελάττωση του χρόνου εργασίας.

Ταυτόχρονα -και εδώ το τρίτο συνδικάτο (CFDT) έκανε σημαντικές επεμβάσεις-  προτείνεται στο νομοσχέδιο:

α) να μην χάνει ο κάθε εργαζόμενος ούτε τις κοινωνικές του ασφαλίσεις, και τα δικαιώματά του να τα κρατάει και στην καινούργια του δουλειά.

Και β) η αποζημίωση για μία απόλυση, να μην ορίζεται από το νόμο οπότε π.χ. να είναι μικρή, να μην μπει δηλαδή όριο στις αποζημιώσεις, αλλά να ορίζεται πάντα το ποσόν της κάθε αποζημίωσης από κάποια δικαστήρια που είναι εδώ στη Γαλλία, και λέγονται Εργατικά Δικαστήρια.

Με αυτή την ελαστικοποίηση των συμβολαίων, ο στόχος της κυβέρνησης είναι να επιτρέψει στους εργοδότες μία μεγαλύτερη ελαστικοποίηση στις προσλήψεις και τις απολύσεις εργαζομένων.

Ανάλογη ελαστικοποίηση στις προσλήψεις και στις απολύσεις, έγινε στην Ιταλία, και χωρίς άλλες αλλαγές στο Κεφάλαιο και στις επιχειρήσεις, απελευθέρωσε περίπου 300 χιλιάδες θέσεις εργασίας μέσα σε ένα χρόνο.

H λογική τους είναι πως όταν ένας εργοδότης δεν κάνει ένα συμβόλαιο που τον δένει απόλυτα με έναν εργάτη που δεν μπορεί να τον απολύσει καθόλου εύκολα, δεν τον προσλαμβάνει. Όταν όμως έχει μια ευχέρεια να κινηθεί, μπορεί να τον προσλάβει όταν πάει καλύτερα, να τον απολύσει όταν πάει χειρότερα, κλπ.

Αυτή είναι η ελαστικότητα για τον εργοδότη και η ασφάλεια για τον εργαζόμενο ταυτόχρονα, που προτείνεται από αυτό το νομοσχέδιο. Ο εργαζόμενος να μην χάσει τα δικαιώματά του στην καινούργια επιχείρηση που θα πάει, και να έχει τις τριετίες που χρειάζεται για να πάρει αύξηση, κλπ.

Οπότε, γενικά, η λογική του νομοσχεδίου είναι να μειωθεί η ανεργία, με κάποια ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας και των προσλήψεων και των απολύσεων σε σχέση με τις συμβάσεις εργασίας.

Και η κύρια πρόταση που υπάρχει μέσα στο νομοσχέδιο και έχει δημιουργήσει εν πολλοίς το σκάνδαλο είναι η εξής: σε κάθε επιχείρηση να ψηφίζουν όλοι οι εργαζόμενοι τις προτάσεις εξέλιξης της επιχείρησης, όπως και αν χρειαστεί να αυξομειωθεί ο χρόνος εργασίας ή να  γίνουν προσλήψεις ή απολύσεις.

Το τρίτο συνδικάτο, συμφωνεί με αυτό, και σχεδόν το έχει προτείνει, με τη λογική, να συμμετέχουν όλοι οι εργάτες, όχι μόνο όσοι είναι στα συνδικάτα, και να μην υποχρεώνεται η επιχείρηση να αναφέρεται σε ωράρια και συνδικαλιστικά πλαίσια κάθε κλάδου αλλά να μπορεί κάθε επιχείρηση τοπικά και αναλόγως με τις ανάγκες της να αυξομειώνει χρόνο εργασίας και το εργατικό της δυναμικό.

Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με το καθεστώς που υπάρχει, σχετικά με τις κλαδικές εργασιακές συμβάσεις, δηλ. τα εργασιακά συμβόλαια ανάλογα με τον κλάδο που υπάγεται η κάθε επιχείρηση και κάθε εργαζόμενος, και για τα οποία έρχονται σε συμφωνία οι κλάδοι βιομηχανιών με τους  αντιπροσώπους (αρχηγούς) των συνδικάτων.

Δηλαδή, προσέξτε τη λεπτομέρεια: Αν σε μία επιχείρηση η απόφαση παρθεί τοπικά, αυτό μπορεί να έρθει σε αντίθεση με την κλαδική συμφωνία! Kαι εδώ ξεσηκώθηκε το πρώτο συνδικάτο (CGT), το οποίο επιμένει πως έχει γίνει αντιστροφή των αξιών, και ότι δεν μπορούν οι τοπικοί εργάτες σε ένα εργοστάσιο να πάρουν μέρος στη σκέψη και στην απόφαση, αν μία επιχείρηση πρέπει να αυξήσει ή να μειώσει το εργατικό της δυναμικό.

Το τρίτο συνδικάτο, κυρίως, δηλαδή το CFDT, υποστηρίζει πως ο κάθε εργαζόμενος πρέπει να έχει γνώμη στις αποφάσεις μιας επιχείρησης, ενώ το CGT υποστηρίζει πως πρέπει να συμμετέχουν μόνο οι αντιπρόσωποι του συνδικάτου που ανήκει, με άλλα λόγια μόνο οι εργατοπατέρες μπορούν να παίρνουν αποφάσεις.

Γι’ αυτό πιστεύω πως αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία αυτή τη στιγμή, είναι σχετικό κυρίως με το πώς εκφράζονται επικοινωνιακά τα μεγάλα συνδικάτα, και σαν να επαναπροσδιορίζεται η κλασσική διάσταση της πολιτικής του συνδικαλισμού, που μέχρι σήμερα ήταν μόνο η σύγκρουση.

Και αυτό το νομοσχέδιο έβαλε φωτιά στη Γαλλία εδώ και κάποιους μήνες, μέσα σε ένα γενικότερο άσχημο κλίμα σε σχέση με την τρομοκρατία και την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης που βρίσκεται η χώρα. Mαζί με την γενική αυτή αντίδραση στο νομοσχέδιο ενώθηκαν κι ένα σωρό άλλες διαμαρτυρίες, τοπικού και ειδικού ενδιαφέροντος, με διάφορα άλλα θέματα δηλαδή που δεν έχουν άμεση σχέση με το νομοσχέδιο αλλά έχουν προστεθεί και έχουν πυροδοτήσει ακόμη περισσότερο την εξέγερση.

Συγχρόνως στην εξέγερση ενάντια στο νομοσχέδιο παίρνουν μέρος και διάφορα άλλα κινήματα πιο αναρχικά, κινήματα τα οποία επιτίθενται για παράδειγμα στους αστυνομικούς, διότι τους θεωρούν αντιπρόσωπους της βίας του καπιταλισμού, όπως π.χ. είδαμε με εκείνους που έβαλαν φωτιά στο περιπολικό.

Η λογική του «σπασίματος» τραπεζών κι άλλων καπιταλιστικών συμβόλων εκφράζεται κι από το γράμμα που στέλνει ένας ριζοσπαστικοποιημένος έφηβος στη μαμά του και που δημοσιεύτηκε πρόσφατα και στο TVXS: To «σπάσιμο» αφορά όλες τις αξίες της καπιταλιστικής κοινωνίας και πρεσβεύει το ριζοσπαστικό εφηβικό όνειρο του ερχομού μιας καινούργιας κοινωνίας, χωρίς τάξεις και ανισότητες.

Κι άλλα κινήματα παίρνουν μέρος όπως εκείνο με τις ολονυχτίες στις πλατείες, μια εμπειρία σημαντική, διότι έχω και νέους που έρχονται για ψυχανάλυση οι οποίοι συμμετείχανε, και πήγα κι εγώ να δω τι γίνεται. Είχαν φωτιές για να ζεσταίνονται, είχαν συσσίτιο, και συνέβαινε ένα είδος επανίδρυσης της δημοκρατίας όπου ο καθένας έβαζε το θέμα που ήθελε και σιγά σιγά έβγαιναν θέματα παγκόσμια, θέματα κοινωνικά, κλπ. Δεν υπήρχε καμιά αξιοκρατία στις επιλογές θεμάτων και τα συνδικάτα μάλλον φοβήθηκαν αυτό το κίνημα, όπως είχε γίνει και με το κίνημα του Μάη του ’68. Γι’ αυτό μάλιστα μιλούσαν για κάποιες ομοιότητες του Μάη του ‘68 και του Μάη του ’16.

Όλα αυτά τα κινήματα διασταυρώθηκαν γύρω από αυτό το νομοσχέδιο, χωρίς όλα αυτά τα κινήματα να έχουν μόνιμα αυτό το νομοσχέδιο απέναντί τους, δηλαδή να είναι όλα ενάντια σε αυτόν το νόμο.

Σε όλον αυτόν τον κοινωνικό αναβρασμό στον οποίον έδωσε έναυσμα αυτό το νομοσχέδιο, αλλά με όλες τις άλλες διαστάσεις που πήρε αυτός ο κοινωνικός αναβρασμός, βλέπουμε το σημερινό ιστορικοκοινωνικό γίγνεσθαι της Γαλλίας, όπου η κοινωνία μετακινείται σε νέες μορφές αντιπαράθεσης, προβληματισμού, και βέβαια νέους τρόπους επικοινωνίας, εξέγερσης, κλπ.

Νομίζω ότι όλες αυτές οι διαστάσεις επικοινωνίας εργαζομένων και εργοδοτών, είναι παρούσες. Μέχρι στιγμής δεν έχει αποφασιστεί τίποτα για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, αλλά νομίζω ότι αυτή η διαδικασία ζύμωσης θα συνεχιστεί, όπου και η συγκρουσιακή επικοινωνία θα παραμείνει, και η συμμετοχική, και η διαλλακτική – προ-συγκρουσιακή.

Αυτός o κοινωνικός αναβρασμός, οι αντιπαραθέσεις διαφορετικών λογικών, και αυτή η δυναμική θα κατασταλάξει κάπου αρχές Ιουλίου, που θα ψηφιστεί ο νόμος, που θα συμπέσει με το κύπελλο Ευρώπης στο ποδόσφαιρο αλλά και με τις καλοκαιρινές διακοπές των γάλλων.

Όλες αυτές είναι οι κοινωνικές διαστάσεις οι οποίες θα ανακατευτούν μεταξύ τους, άγνωστο πως. Συν το ότι υπάρχει ο νόμος εκτάκτου ανάγκης σε σχέση με την τρομοκρατία, και το ότι ορισμένοι, εκμεταλλεύονται τις διαδηλώσεις για να σπάσουν βιτρίνες όχι για αναρχικούς λόγους αλλά για να κλέβουν, συγκρουόμενοι και με τον στρατό πλέον, όπως έγινε εδώ κοντά αυτές τις μέρες. Πως θα διαμορφωθεί αυτό το μείγμα στη συνέχεια θα το δούμε σιγά σιγά.

Γι’ αυτό λέω είναι μία διασταύρωση διαφόρων συνιστωσών και δυναμικών, που έφερε στην επιφάνεια διάφορες κοινωνικές διαστάσεις και προβληματισμούς, με αφορμή το νομοσχέδιο και με κεντρική προβληματική την πολιτική του συνδικαλισμού και τις τρεις διαφορετικές επικοινωνίες μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών. Θα επικρατήσει η συγκρουσιακή, η συμμετοχική ή η διαλλακτική λογική;  Θα μπορεί να επικοινωνήσει κάθε εργαζόμενος με τον εργοδότη χωρίς τον εργατοπατέρα; Θα μπορούν να συμμετέχουν οι εργαζόμενοι στη λογική της επιχείρησης βοηθώντας και την επιχείρηση να επιβιώσει, ή όχι; Κάπου εκεί παίζονται πράγματα.

Η τρίτη επικοινωνία θα έλεγα πως υπευθυνοποιεί τους εργαζόμενους χωρίς να τους υποδουλώνει στο κέρδος του κεφαλαίου. Από όσο παρακολουθώ τα πράγματα, μάλλον το νομοσχέδιο έγινε και με την λογική της κυβέρνησης να δώσει μεγαλύτερη διάσταση στο τρίτο συνδικάτο, έτσι ώστε να γίνονται συζητήσεις για την κατάσταση της κάθε επιχείρησης πολύ πριν παρθούν αποφάσεις, και να βρίσκονται λογικές λύσεις πριν την σύγκρουση, έτσι ώστε να αποφεύγονται τα αποτελέσματα των συγκρούσεων που είναι οι απεργίες, η παράλυση της οικονομίας, η βία, και το χάσιμο χρόνου εργασίας, κλπ., που κάνουν τη Γαλλία σε σχέση άλλες χώρες λιγότερο ανταγωνιστική χώρα, και έτσι προκαλείται η φυγή των επιχειρήσεων σε χώρες με αυξημένη ανταγωνιστικότητα.

Ο εργαζόμενος κοιτά άμεσα να προστατέψει τα συμφέροντα και τα δικαιώματά του, αλλά αν το δει με την μελλοντική του προοπτική, σχετικά με το αν θα υπάρχουν επιχειρήσεις για να εργαστεί, θα αλλάξει πιθανόν λογική για το συμφέρον του. Γι αυτό λέω ότι οι τακτικές δεν είναι ίδιες, διότι οι πολιτικές δεν είναι ίδιες.

Ένα απλό παράδειγμα: η Total έχει νομίζω στη Γαλλία 7 με 8 διυλιστήρια που μετατρέπουν το πετρέλαιο σε διάφορα άλλα προϊόντα. Τα διυλιστήρια αυτά μπλοκαρίστηκαν αυτό τον καιρό, δεν δουλεύανε καθόλου, και υπάρχει η σκέψη κάποια από αυτά ή και όλα να φύγουν από τη Γαλλία.

Θα μου πείτε αυτός είναι ο φόβος που προκαλεί ο καπιταλιστής στον εργάτη. Αλλά υπάρχει και μία αντικειμενική κατάσταση, που λέει ότι όντως, αυτά τα διυλιστήρια μπορούν να δραστηριοποιηθούν και αλλού.

Και τελικά, άμεσα οι εργάτες προστατεύουν τα συμφέροντά τους, αλλά έμμεσα, αύριο μεθαύριο μπορεί να μην έχουν καν δουλειά για να προστατεύσουν τα εργασιακά τους δικαιώματα και τα συμφέροντά τους, αν δεν έχουν κάποια συμμετοχή στην όλη λογική της επιχείρησης.

Νομίζω ότι είναι απαραίτητη η υπευθυνοποίηση του κάθε εργαζόμενου, χωρίς να έχει ανάγκη από έναν εργατοπατέρα.  Oι εργατοπατέρες κάνουν μία πολιτική πολλές φορές με προσωπικά κίνητρα πολιτικής εξέλιξης. Αυτό δεν σημαίνει πως τα συνδικάτα δεν χρειάζονται για να υπερασπίζονται τα γενικά συμφέροντα των εργαζομένων.-«

Δημοσιεύτηκε: http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/o-kostas-nasikas-gia-galliko-mai-toy-2016-kai-oi-synistoses-toy

Κώστας Νασίκας: Εκδικούνται τις δυτικές αξίες – Ένας ψυχαναλυτής του Πανεπιστημίου της Λυών για τις επιθέσεις στο Παρίσι

[…] Δεν στρέφονται ενάντια προς τον χριστιανισμό μόνο. Αυτή τη φορά νομίζω στρέφονται στη Γαλλία, η οποία βομβαρδίζει το ισλαμικό κράτος στη Συρία και στο Ιράκ. Αυτό είναι σχεδόν σίγουρο […] Εκδικούνται τις δυτικές αξίες. Είναι απέναντι, είναι σαν να κάνουν πόλεμο στις δυτικές αξίες […] Είναι παιδιά περιθωριοποιημένα και βρίσκουν νόημα στη ζωή τους μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία, στο να πολεμήσουνε τις αξίες του δυτικού πολιτισμού, μέσα από το φανατικό Ισλάμ […] Είναι πεπεισμένοι ότι τους αγαπάει ο αρχηγός τους γιατί τον υπακούουν απόλυτα. Μέχρι να θυσιάσουν και τη ζωή τους. Η ζωή τους, είναι λεπτομέρεια. Προτεραιότητα είναι το να τους αγαπάει κάποιος […] Ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασίκας, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών και είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών, μιλά με την σύμβουλο ανθρωπίνων σχέσεων Κρυσταλία Πατούλη στα πλαίσια της ακτιβιστικής Έρευνας για την κρίση και με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι.

Κρ.Π.: Η κατάσταση θυμίζει αυτό που είπε ο Βίκτωρ Ουγκώ ό,τι «Η κοινωνία προετοιμάζει το έγκλημα. Ο εγκληματίας το διαπράττει»;

Κ.Ν.: Οι μορφές βίας, είναι παλιές και μόνιμες, της ανθρώπινης και της κοινωνικής ζωής. Βέβαια στα χρόνια μας, έχει πάρει κάποια ιδιαίτερη μορφή αυτή η βία.

Σας είχα πει παλιότερα για ένα φιλμ ενός Μαροκινού σκηνοθέτη που λέγεται «Τα άλογα του Θεού» που είναι επίκαιρο σε σχέση μ’ αυτό που συνέβη χτες, γι’ αυτά τα παιδιά που γίνονται ολοκαυτώματα, που είναι εκείνα που… πάνω τους καλπάζει ο Θεός, και αυτοπυρπολούνται μετά για να σκοτώσουν μαζί κι άλλους.

Και δείχνει αυτή η ταινία πως ζουν σε κάτι φτωχογειτονιές της Καζαμπλάνκας και είναι λίγο με ναρκωτικό και λίγο με κλέψιμο για να επιβιώσουν, και είναι μόνα τους, δεν έχουν καμία γονεϊκή συνοδεία, ώστε να περάσουν την εφηβεία ανακαλύπτοντας τον κόσμο και να προχωρήσουν προς τη ζωή των ενηλίκων με την επιθυμία να φτιάξουν κάτι.

Κάποια στιγμή τα πιάνει η αστυνομία, οπότε ορισμένα που πάνε φυλακή, η βία, η εκδίκηση, παίρνει γι΄αυτά μορφή φανατικά θρησκευτική: «Για να γίνει η κοινωνία σωστή πρέπει να καταστρέψουμε όσους την καταστρέφουν, δηλαδή τους άπιστους!» και γίνονται τα ίδια οι βόμβες για να σκοτώσουν αυτούς τους άπιστους…

Είναι τα παιδιά τα οποία έχουν βρει σαν λύση υπαρξιακή τελικά, να εγκαθιδρύσουν θρησκευτικές αξίες, πλέον. Αυτοθυσιαζόμενα, εννοείται.

Η χθεσινή επίθεση είναι από τις πιο εντελώς σοκαριστικές μορφές αυτής της βίας, από τις τελευταίες, γιατί προφανώς δεν είναι η τελευταία.

Είναι η προβληματική για την οποία μίλησα πρόσφατα εδώ στη Γαλλία για ένα θέμα με τίτλο: «Η ριζοσπαστικοποίηση της εφηβικής αμφισβήτησης», το οποίο κατά διαστήματα στην ιστορία παίρνει διάφορες μορφές. Τώρα έχουμε αυτή τη μορφή, τη ριζοσπαστικοποίηση μέσα από τη θρησκευτικοποίηση της νεολαίας.  Γιατί αυτοί που αυτοθυσιάζονται, είναι νέα παιδιά. Είναι νέα παιδιά…

Κρ.Π.: Η επίθεση που έκαναν όμως χτες δεν είχε στόχο τους αλλόθρησκους, είχε στόχο όλους. Κι αυτό είναι πρωτόγνωρο, το να γίνονται τυφλές μαζικές δολοφονικές επιθέσεις προς όλους.

Κ.Ν.: Δεν στρέφονται ενάντια προς τον χριστιανισμό μόνο. Αυτή τη φορά νομίζω στρέφονται στη Γαλλία, η οποία βομβαρδίζει το ισλαμικό κράτος στη Συρία και στο Ιράκ. Αυτό είναι σχεδόν σίγουρο.

Κρ.Π.: Ένας μάρτυρας άκουσε να το φωνάζει ένας απ’ αυτούς.

Κ.Ν.: Και είπανε και το φωνάξανε, πως όλα γίνονται στο όνομα του «Αλά Ακμπάρ» που είναι η διακήρυξη όλων των μουσουλμάνων γενικότερα, αλλά αυτών που αυτοθυσιάζονται.

Το ίδιο συνέβη και λίγο πριν στην Βηρυττό. Είχανε πάλι την ίδια διαδικασία, επιτεθήκανε σε Σιίτες που πολεμούν μαζί με τις ομάδες του Ασάντ ενάντια στο ισλαμικό κράτος. Δηλαδή, αυτό που έγινε χτες είναι η προέκταση αυτού που έγινε και στην Βηρυττό.

Αυτός λοιπόν είναι ένας πόλεμος, ο οποίος συνεχίζεται με διάφορους τρόπους. Αλλά το βαθύτερο πρόβλημα γι’ αυτή τη νεολαία που φεύγει από τη Γαλλία και από πολλές χώρες της Ευρώπης για να πάνε να πολεμήσουν γι’ αυτό το ισλαμικό κράτος και μετά επιστρέφουν, είναι στο πλαίσιο, στο γενικότερο κίνημα της νεολαίας, που εδώ δεν βρίσκουν ιδανικά για να παλέψουν…

Κρ.Π.: … μέσα στην κοινωνία, γιατί είναι περιθωριοποιημένοι, αποκλεισμένοι από την κοινωνία;

Κ.Ν.: Γενικά είναι παιδιά περιθωριοποιημένα και βρίσκουν νόημα στη ζωή τους μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία, στο να πολεμήσουνε τις αξίες του δυτικού πολιτισμού, μέσα από το φανατικό Ισλάμ.

Πολλά παιδιά που φεύγουν από τη Γαλλία, και μετά επιστρέφουν για να πολεμήσουν εδώ πλέον. Αυτή είναι η πορεία.

Αυτά τα δύο αδέλφια που λίγους μήνες πριν σκότωσαν τους δημοσιογράφους του Charlie Hebdo (επειδή είχαν βλασφημήσει τον Μωάμεθ), είχαν πάει στη νότια Υεμένη για να εκπαιδευτούν δίπλα σε έναν ιμάμη και γύρισαν μετά στη Γαλλία για να βάλουν σε εφαρμογή όσα έμαθαν.

Αυτά τα αδέλφια λοιπόν, που σκότωσαν αυτούς τους δημοσιογράφους επειδή είχαν βλασφημήσει, από μικρά παιδιά δεν ζούσαν με την οικογένειά τους, τα είχαν βάλει σε ιδρύματα/ειδικά κέντρα, και μετά τα ανέλαβαν διάφορες ανάδοχες οικογένειες, και ήταν δυο παιδιά τα οποία δεν είχαν καμία κοινωνική ένταξη, καμία κοινωνική διαδικασία ενσωμάτωσης στην κοινωνία.

Και γι’ αυτό γυρίζω σε αυτό το θέμα, την ριζοσπαστικοποίηση της εφηβικής αμφισβήτησης. Αφενός μεν η εφηβική αμφισβήτηση η οποία είναι φυσική διαδικασία και μάλιστα απαραίτητη για τους εφήβους για να αμφισβητήσουν το πώς λειτουργούν οι κοινωνικές αξίες, πώς λειτουργούν οι κοινωνικές ομάδες, οι γονείς που παραιτήθηκαν από τα κοινωνικά ιδανικά, κ.λπ.

Και αφετέρου αυτή η αμφισβήτηση απαιτεί οι αμφισβητούμενοι (ενήλικες/γονείς/οικογένεια) να σταθούν απέναντι στους αμφισβητίες (εφήβους/νέους), άρα κοντά, να τους συνοδέψουν σ’ αυτήν την αμφισβήτηση, για να εξελιχθεί σε κοινωνική δημιουργία κατά κάποιον τρόπο και να μη γίνει μια στείρα σύγκρουση.

Και όταν αυτά τα παιδιά, δεν έχουν αυτή τη συνοδεία από τους μεγάλους, έτσι ώστε η αμφισβήτηση να πάρει δημιουργικές διαστάσεις, η μόνη λύση που τους προτείνεται σήμερα είναι να βρουν μια «θετή οικογένεια» μέσα από το θρησκευτικό πλέον περιβάλλον, στην οποία δίνουν τα πάντα για να γίνουν μέλη, και δίνουν ακόμα και τη ζωή τους. Αλλά όλη αυτή η προβληματική έχει αρχίσει από πριν, πριν από την ριζοσπαστικοποίηση.

Για παράδειγμα, σε μία πόλη δίπλα στη Λυών το φθινόπωρο του 2011, δύο νέοι πέρασαν από μια κοντινή γειτονιά σε μία άλλη και κάποιοι νέοι από εκεί τους είπαν κάποια άσχημα λόγια… Επειδή είχαν πάει μόνο δύο, έφυγαν και γύρισαν το βράδυ με την παρέα τους, τους επιτέθηκαν, έκαναν μακελειό και σκότωσαν δύο άτομα.

Το φαινόμενο αυτό της βίας που εξοντώνει την παραμικρή σύγκρουση, την παραμικρή διαφορά, είναι ένα φαινόμενο που πήρε διαστάσεις τρομερές στα σύγχρονα χρόνια.

Αυτή η ριζοσπαστικοποίηση της εφηβείας, ευνοεί ιδιαίτερα –και όχι μόνον- τη μουσουλμανική αυτή προβληματική που έχει αναπτυχθεί. Γιατί στις δυτικές κοινωνίες οι μη ενταγμένοι κοινωνικά, είναι κυρίως νέοι μουσουλμάνοι δεύτερης γενιάς.

Κρ.Π.: Αυτά τα παιδιά που αναφέρατε, που τα αναλαμβάνουν ανάδοχες οικογένειες, οι ανάδοχοι γονείς τους είναι και εκείνοι μουσουλμάνοι ή είναι άλλης θρησκείας;

Κ.Ν.: Παλιότερα δούλευα στο Ινστιτούτο Οικογένειας, και έβλεπα πως οι ανάδοχες οικογένειες μπορεί να είναι και μουσουλμάνοι, μπορεί και χριστιανοί, μπορεί και άθεοι, κ.λπ. Εντάσσονται σε αυτή τη λειτουργία μετά από μια σχετική εξέταση που κάνουν οι κοινωνικοί λειτουργοί, εάν λειτουργούν καλά ως οικογένεια, τίποτε άλλο.

Κρ.Π.: Κι αυτό που λέει η Πιέρα Ολανιέ στον κάθε έφηβο: «Κατασκεύασε το παρελθόν σου, για να πατήσεις γερά ώστε να δημιουργήσεις το μέλλον σου; Αναρωτιέμαι, αν δίνεται σ’ αυτά τα παιδιά το δικαίωμα να έχουν ως αναφορά το παρελθόν τους, και πόσο σημαντικό είναι αυτό πιθανά, για όλα αυτά που συμβαίνουν…

Κ.Ν.: Είναι πολλά πράγματα που εμπλέκονται. Αλλά πάνω σε αυτό, έχω ένα παράδειγμα, ένα παιδί, γύρω στα 17, που είδα πρόσφατα με τους γονείς του -που έχει και εξαιρετικές συγγραφικές ικανότητες- ο οποίος έχει μητέρα από την Τυνησία και πατέρα Γάλλο.

Ήρθαν και με βρήκαν διότι το παιδί βρίσκεται σε ένα συνεχές παραμιλητό, λέει διάφορα παλαβά πράγματα και από ό,τι φαίνεται είναι μπλεγμένο, προφανώς ενταγμένο σε κάποια ομάδα, δεν ξέρουμε σε πιο σημείο, αλλά βρέθηκε με πολλά χρήματα στην τσέπη του.

Οι γονείς δεν ξέρουν τι γίνεται, τι κάνει, που είναι. Αυτό το παιδί, που έχει ένα όνομα γαλλικό: Πέτρος, αυτοαποκαλείται πλέον, Μοχάμεντ. Λέει στους γονείς του ότι είναι ισλαμιστής.

Με τη μικρή δουλειά που έκανα σε αυτό το μικρό διάστημα, και κάτι λειτουργεί καλύτερα, καταλάβαμε ότι ερχόμενη η μητέρα του στη Γαλλία, κατά κάποιον τρόπο έκρυψε την μουσουλμανική της ταυτότητα για να ενταχθεί στην οικογένεια του άντρα της. Και δεν είπε τίποτα, ούτε από τη γλώσσα της, ούτε από τη θρησκεία της, ούτε τίποτα από την ιστορία της. Και ο γιος της ως έφηβος, γίνεται ξαφνικά μουσουλμάνος, φανατικός, και με ένα παραμιλητό ότι θα εκδικηθεί, κ.λπ. Διηγείται, ότι σκότωσε ανθρώπους, κ.λπ.

Κρ.Π.: Ποια είναι η δική σας διάγνωση;

Κ.Ν.: Η διάγνωση είναι αυτή: Ότι το παιδί, πάει να διορθώσει, μέσω παραμιλήματος, την περιθωριοποιημένη και ξεχασμένη ιστορία της μαμάς του.

Κρ.Π.: Δηλαδή μιλάμε για έναν αποκλεισμό της ιστορίας της μητέρας, ο οποίος μοιάζει σαν ακρωτηριασμός της ψυχής της μητέρας του και του παρελθόντος της;

Κ.Ν.: Το παρελθόν της μαμάς του το οποίο έμεινε κατά κάποιον τρόπο ενταφιασμένο μέσα στη μικρή οικογενειακή ιστορία, το παιδί θέλει να το ξυπνήσει, και το ξυπνάει άγρια, με έντονους τρόπους.

Κρ.Π.: Γιατί έχει εμπλακεί πλέον με τη μοίρα της μητέρας, με την ύβρη που διαπράχθηκε, όπως μας τα έχουν πει και οι αρχαίοι με τις τραγωδίες, τι είδους καταστροφές δημιουργούνται από τις εμπλοκές των επόμενων γενεών, για να εξιλεώσουν τους προγόνους τους;

Κ.Ν.: Ναι, δεν μπορεί το παιδί να φτιάξει τη δική του ιστορία, χωρίς να ενσωματώσει σ’ αυτήν, την ιστορία των γονιών του. Οπότε φτιάχνει πράγματα εντελώς ξεκομμένα, ακραία, και χάνει και τον ψυχικό του ειρμό τελικά.

Κρ.Π.: Αυτοί οι έφηβοι που προσπαθούν να κατασκευάσουν το παρελθόν τους, την ταυτότητά τους για να ενταχθούν στην κοινωνία και να ριζοσπαστικοποιηθούν όπως όλοι οι έφηβοι στον κόσμο, δημιουργούν τώρα έναν πόλεμο ανείπωτης βίας, εντελώς πρωτόγνωρης, γιατί αυτό δεν το έχουμε ξαναδεί, να γίνονται επιθέσεις ομαδικές όσο και τυφλές, σε ανθρώπους που κάθονται και απλά πίνουν το ποτό τους και μπορεί να είναι οποιασδήποτε θρησκείας. Πώς το εξηγείτε;

Κ.Ν.: Κοιτάξτε, εκδικούνται τις δυτικές αξίες. Είναι απέναντι, είναι σαν να κάνουν πόλεμο στις δυτικές αξίες, εκείνους που πίνουν, που τρώνε, που πάνε να δουν ένα θέαμα. Είναι διάφορες μορφές των άπιστων.

Κρ.Π.: Εκδικούνται τον δυτικό πολιτισμό;

Κ.Ν.: Ναι. Στο φιλμ που σας έλεγα, Τα άλογα του Θεού, αυτοί που γίνονται ολοκαυτώματα, πάνε και αυτοανατινάσσονται σε ένα μπαρ στο Μαρόκο, το οποίο λειτουργεί με δυτικές αξίες, με ποτά, με αλκοόλ, δηλαδή, όντως συμβολίζει τον δυτικό – υλικό πολιτισμό.

Εδώ, ίσως ορισμένες σκέψεις μας, πρέπει να στραφούν ακριβώς σε αυτόν τον υλικό πολιτισμό. Δηλαδή νομίζω ότι υπάρχει μια διάσταση η οποία δεν αναπτύχθηκε έτσι τυχαία σε αυτούς τους νέους.

Αφενός μεν η εφηβεία γενικότερα ρωτάει με την αμφισβήτησή της, και πολλές φορές την κρίνει και την κατακρίνει, ότι οι υλικές αξίες δεν αρκούν με τίποτα, να θρέψουν έναν νέο. Και γι’ αυτό γίνεται η επίθεση όλων αυτών των ριζοσπαστικοποιημένων πλέον, νέων.

Πού επιτεθήκανε στο παρελθόν; Στους δύο δίδυμους πύργους, δύο καθαρά εμπορικά κέντρα, σύμβολα των υλικών αξιών του δυτικού πολιτισμού.

Αυτό συνδέεται και με όλα τα παλιότερα που έχουμε πει. Η νεολαία στην εφηβική κρίση και στην εφηβική αμφισβήτηση, ξυπνάει και ρωτάει κατά κάποιον τρόπο με αυτή την αμφισβήτησή της το πώς λειτουργεί η κοινωνία, πάνω σε ποιες αξίες στηρίζεται, πως δένονται οι άνθρωποι μεταξύ τους, τι τους ενώνει;

Κρ.Π.: Και αυτή η μεγάλη βία, πως εξηγείται;

Κ.Ν.: Στην εφηβεία, είναι φυσιολογική. Η εφηβική αμφισβήτηση είναι φυσιολογική.

Κρ.Π.: Σε τόσο βίαιο και απάνθρωπο και ανείπωτο βαθμό;

Κ.Ν.: Όχι σε τέτοιο βαθμό. Αυτό συμβαίνει μόνον όταν η εφηβική αμφισβήτηση και ριζοσπαστικοποίηση, δεν συνοδεύεται από τους ενηλίκους. Όταν δεν έχουν απέναντί τους οι νέοι την παρουσία των ενηλίκων, την ουσιαστική συνοδεία των ενηλίκων, ώστε να γίνει μια διαλεκτική εξέλιξη της αμφισβήτησης με προοπτική μιας όχι μόνον ενσωμάτωσης κοινωνικής, αλλά ταυτόχρονα να αμφισβητήσουν και οι ίδιοι οι ενήλικες τις αξίες τους, που προτείνουν στους νέους. Και να ξαναδημιουργηθούν, να επαναπροσδιοριστούν τα θεμέλια των κοινωνικών δεσμών, των αξιών, κ.λπ.

Οι Ερυθρές Ταξιαρχίες, αυτό το πράγμα δείξανε. Υπάρχει και ένα ντοκυμαντέρ εξαιρετικό, λέγεται «Μία γερμανική νεολαία», που είναι γύρω από το πώς εξελίχτηκαν οι Ερυθρές Ταξιαρχίες.

Στην αρχή ήταν νεολαίοι έφηβοι που αμφισβητούσαν την τρομερή φιλελευθεροποίηση, την καπιταλιστική, της γερμανικής κοινωνίας, και τους επιτίθενται οι αστυνομίες σαν να ήταν στην περίοδο των Ναζί. Δηλαδή, δεν ακούνε τίποτα από την αμφισβήτηση των νέων. Τελικά οι νέοι όταν αμφισβητούν, θέτουν ερωτήσεις για τα θεμέλια της κοινωνικής λειτουργίας. Όταν οι ενήλικες τους συνθλίβουν εντελώς, τελικά τι τους μένει; Τους μένει η ριζοσπαστικοποίηση και η βία.

Κρ.Π.: Πάνω σε αυτό, εδώ στην Ελλάδα, βγήκε ανακοίνωση με αφορμή την επέτειο του Δεκέμβρη της δολοφονίας του Γρηγορόπουλου, που την υπογράφει και ο Ρωμανός μέσα από τη φυλακή, στην οποία προτρέπονται οι νέοι ούτε λίγο ούτε πολύ, να βγουν και να τα κάνουν όλα λαμπόγυαλα. Να σπάσουν βιτρίνες, να εμποδίσουν τη ροή εμπορευμάτων, κ.λπ.

Κ.Ν.: Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως ο Ρωμανός και οι νέοι που θα τον ακολουθήσουνε δεν έχουν καμιά πεποίθηση ότι οι ενήλικες άκουσαν κάτι από αυτό που έγινε τότε, απ’ αυτό που σήμαιναν αυτά τα γεγονότα. Δηλαδή, πρέπει να συνεχίζεται ο διάλογος, και ένα είδος όπως έλεγα κοινωνικής αναγέννησης που φέρνουν οι νέοι.

Όλοι οι νέοι οι περιθωριοποιημένοι, που είναι στα διάφορα προάστια της Γαλλίας, έχουν μια λύση π.χ. να πουλάνε ινδική κάνναβη, και κάποιοι άλλοι τους προτείνουν λύσεις πιο «βαθύτερες» με την έννοια των θρησκευτικών αξιών, βλέπουμε ότι ορισμένοι πάνε προς αυτή τη λύση.

Κρ.Π.: Οπότε, πως θα κλείσετε τον προβληματισμό σε σχέση με το χθεσινό μακελειό στο Παρίσι;

Κ.Ν.: Ένα πράγμα είναι βέβαιο, ότι πρέπει να αμυνθούμε. Αλλά να αμυνθούμε από τι; Να αμυνθούμε από τη φθορά και την ατομικοποίηση στην οποία έχουν οι ίδιοι οι νέοι αποκλειστεί.

Δεν είναι μόνο να αντεπιτεθούμε στους νέους αυτούς, είναι πιο πολύ πώς να τους ενσωματώσουμε πριν γίνουν ριζοσπαστικοποιημένοι. Όταν γίνουνε, μετά πρέπει να γρηγορούμε… Αλλά αυτό γίνεται παρανοϊκό στο τέλος. Δεν είναι λύση αυτό, δηλαδή, αυτή είναι μια άμεση αυτοάμυνα. Αλλά η προβληματική η βαθύτερη είναι στο πώς αυτοί οι νέοι να μην αποκλειστούν κοινωνικά.

Κρ.Π.: Και είστε αισιόδοξος; Πώς βλέπετε τα πράγματα;

Κ.Ν.: Όχι δεν είμαι αισιόδοξος. Απαισιόδοξος είμαι. Βλέποντας τους νέους εδώ γύρω, είμαι απαισιόδοξος. Αλλά όντας απαισιόδοξοι δεν σημαίνει ότι σταματούμε να είμαστε σε εγρήγορση και να σκεφτόμαστε και να βλέπουμε πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την ανθρώπινή μας διάσταση, τη ζωή.

Αυτοί οι νέοι έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου, είναι πλέον όργανα ορισμένων οι οποίοι τους στέλνουν να κάνουν κάποιες πράξεις, χωρίς οι ίδιοι να έχουν καμιά υποκειμενική κρίση για το τι κάνουνε.

Κρ.Π.: Κι αυτό από την ανάγκη τους να ανήκουν σε μία «οικογένεια»; Και σε μία ευρύτερη οικογένεια που είναι η κοινωνία;

Κ.Ν.: Βεβαίως. Ναι. Έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη, να τους αγαπάει κάποιος, να υπακούουν σε κάποιον για να τους αγαπάει, που σημαίνει ότι δεν έχουν καμία υποκειμενική διάσταση.

Είναι πεπεισμένοι ότι τους αγαπάει ο αρχηγός τους γιατί τον υπακούουν απόλυτα. Μέχρι να θυσιάσουν και τη ζωή τους. Η ζωή τους, είναι λεπτομέρεια. Προτεραιότητα είναι το να τους αγαπάει κάποιος.

Και καθώς η θρησκευτική εξήγηση τους δίνει και ένα μετά θάνατον πολύ ωραίο σχέδιο, δεν έχουν κανένα δισταγμό πλέον. Η προτεραιότητά τους είναι κάποιος να τους αγαπάει.

Δείτε επίσης:

• Κώστας Νασίκας:  Αν δεν μοιράζονται τα βιώματα χάνεται η ανθρώπινη διάσταση
• Άλις Μίλερ: Πώς γεννιέται το μίσος
• Η βαθύτερη έκκληση κάθε απεργού πείνας
• Κ.Βεργόπουλος: Εσωτερικός και όχι εξωτερικός ο εχθρός

---

Δημοσιεύτηκε: http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/kostas-nasikas-ekdikoyntai-tis-dytikes-aksies

Η βαθύτερη έκκληση κάθε απεργού πείνας

05:30 | 23 Δεκ. 2014

[…] Η βαθύτερη έκκληση του απεργού πείνας είναι για τους νόμους (γραπτούς και άγραφους), και το γιατί γίνονται οι νόμοι, πώς γίνονται, σε ποιες βάσεις στηρίζονται, πως συμμετέχει η παράδοση, οι άγραφοι νόμοι, και πως οι βασικές ηθικές αξίες των ανθρώπων; […] Κάθε απεργία πείνας προκαλεί μία τρομερή αμφισβήτηση και δημιουργεί μία διαδικασία ερώτησης. Μια διαδικασία αυτοερώτησης προς το κοινωνικό σύνολο σε δοσμένη χρονική στιγμή. Αν δεν ακούσουμε την ερώτηση που θέτει κάθε φορά ο απεργός πείνας, μπαίνουμε σε μία προβληματική ψυχικής τύφλωσης: Ατομικής και κοινωνικής […] Οι βασικές ανθρώπινες διαστάσεις οι οποίες θεμελιώνουν ένα κοινωνικό καθεστώς θα επαναφέρουν τις ερωτήσεις τις οποίες βάζει ο κάθε απεργός πείνας και Θα το αναγκάσουν να μετακινηθεί […] Ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασίκας, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών και είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών, μιλά στην δημοσιογράφο και σύμβουλο ανθρωπίνων σχέσεων Κρυσταλία Πατούλη, για τις απεργίες πείνας, που έχει μελετήσει και στο βιβλίο του Oralité et violence. Από τον κανιβαλισμό στις απεργίες πείνας, το οποίο κυκλοφορεί στη Γαλλία.

Κρ.Π.: «Η απεργία πείνας είναι η τελευταία ελπίδα και έκκληση προς την βασικότερη ανθρώπινη διάστασή μας που είναι συνυφασμένη με τις έννοιες της δικαιοσύνης και της ηθικής. Ξεχνώντας τες γινόμαστε συμμέτοχοι ανθρωποκτονίας του ίδιου του απεργού αλλά και της δικιάς μας ανθρώπινης διάστασης»: Έχετε γράψει ένα βιβλίο για τους απεργούς πείνας…

Κ.Ν.: Ναι. Στα ελληνικά το «Oralité et violence»  δεν μεταφράζεται ακριβώς. Τo «violence» αντιστοιχεί στη βία, αλλά το «oralité» δεν αντιστοιχεί σε καμία ελληνική λέξη.

Αναφέρεται σε όλες τις προβληματικές οι οποίες παίζονται γύρω από τη στοματική σκηνή (εκτός απ’ την ομιλία), σαν μια θεατρική σκηνή όπου παίζονται διάφορα σενάρια χωρίς λέξεις. θα μπορούσε να μεταφραστεί στα ελληνικά «Καταναλωτισμός και βία» αλλά είναι μία προσεγγισμένη μετάφραση.

Κρ.Π.: Και πώς φτάσατε σ’ αυτό το βιβλίο με αυτό το συγκεκριμένο θέμα;

Κ.Ν.: Αρχικά είχα ασχοληθεί με την ψυχική ανορεξία που είχε σχέση με την κλινική μου εμπειρία. Ξεκίνησα και το γράψιμο με ένα βιβλίο με τίτλο «Ημερολόγιο μιας ανορεξίας» καθώς είχα παρατηρήσει ότι η ανορεξία σαν παθολογική εκδήλωση είναι ένα φαινόμενο που πήρε διαστάσεις μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και συνδεόταν κυρίως με τις κοινωνίες αφθονίας.

Δεν υπάρχει ανορεξία στις κοινωνίες που οι άνθρωποι πεινούν, που έχουν δυσκολίες. Οπότε το φαινόμενο της ανορεξίας συνδέεται με την κοινωνική διάσταση της αφθονίας.

Η ψυχική προβληματική συνδέεται με την κοινωνική διάσταση, χωρίς να είναι βέβαια η μοναδική εξήγηση του φαινομένου. Μία όμως από τις εξηγήσεις, όπως τη βλέπουν πολλοί ψυχαναλυτές εδώ στη Γαλλία, συνδέεται με τη συμπεριφορά γονέων που αναπτύσσουν «νεοανάγκες» για το παιδί, με την εξής έννοια:

Όταν το παιδί κλαίει, φωνάζει, και έχει κάποια δυσκολία ψυχική, λόγω της κοινωνικής αφθονίας οι γονείς απαντούν με μια υλική απάντηση. Του δίνoυν ένα μπιμπερό, μια πιπίλα, ή κάτι άλλο για να του κλείσουν το στόμα.

Και αυτή η κοινωνική απάντηση, δημιουργεί στο παιδί μια ανάγκη – συνήθεια να τρώει κάθε φορά που έχει δυσκολία, απάντηση που δεν αντιστοιχεί στην ψυχική του ανάγκη, κι αυτό έχει μεγάλες ψυχικές συνέπειες.

Βλέπουμε να συνδέεται η κοινωνική χρήση της διατροφής με την ψυχική εκτροπή της από «βιαστικούς» ή «κουρασμένους» γονείς για να ηρεμήσουν γρήγορα το παιδί τους αντί να περάσουν χρόνο μαζί του, να επικοινωνήσουν και να καταλάβουν το τι ανησυχίες ζει.

Έτσι δημιουργείται η ψυχοπαθολογία της ανορεξίας ως προέκταση μιας κοινωνικής παθολογίας θα έλεγα. Eπειδή δηλαδή έχουμε άφθονη την τροφή, απαντούμε σε μια ψυχική ανάγκη με έναν καινούργιο τρόπο που δεν απαντούσαμε παλιά.

Κρ.Π.: Δηλαδή, δίνουμε στους άλλους αυτό που έχουμε σε αφθονία και δεν τους δίνουμε αυτό που πραγματικά ζητάνε.

Κ.Ν.: Ακριβώς. Κι έτσι δημιουργήθηκε μια παθολογία, και ένας βασικός λόγος που δημιουργήθηκε είναι αυτός.

Εκείνο τον καιρό που έφτασα στη Γαλλία, το 1975, έπεσα και σε ένα κύμα απεργιών πείνας. Ποιοι κάνανε απεργίες πείνας; Έκαναν ένας λουθηριανός προτεστάντης ιερέας και ένας καθολικός, με κάποιους νέους γύρω τους.

Γιατί κάνανε απεργία; Για να αντιπαρατεθούν σε έναν νόμο που είχε γίνει τότε επί προεδρίας του Ζισκάρ ντ’Εσταίν, που έλεγε να τιμωρούνται κυρίως οι έφηβοι που δεν είχαν πάρει ακόμα την γαλλική υπηκοότητα (ενώ την δικαιούνταν λόγω του ότι είχαν γεννηθεί στη Γαλλία) με διπλή τιμωρία: αφενός να τους επιβάλλεται η νόμιμη τιμωρία που επιβαλλόταν και σε οποιονδήποτε παρανομούντα, και αφετέρου να χάνουν την γαλλική υπηκοότητα και να διώχνονται από τη χώρα. Γι’ αυτό λεγόταν: Η διπλή τιμωρία.

Γι’ αυτό το λόγο έγιναν πολλές απεργίες, κρατήσανε καιρό, και δημιουργήθηκε μεγάλη κοινωνική κίνηση. Είχα μιλήσει τότε κυρίως με τον προτεστάντη ιερέα, που ήταν ένας πολύ καλλιεργημένος άνθρωπος, όπως και με κάποιους άλλους απεργούς πείνας, και σιγά σιγά άρχισα να μελετώ αυτό το θέμα.

Έτσι μπήκα σ’ αυτό το θέμα των απεργιών πείνας: προεκτείνοντας την κλινική μελέτη που είχα κάνει με την ανορεξία και τις άλλες κοινωνιολογικές μου περιέργειες που είχα και έχω.

Η απεργία πείνας είναι ένα φαινόμενο το οποίο εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ιρλανδία με το Home Rul: το μεγάλο κίνημα των Ιρλανδών για την ανεξαρτησία τους. Η απεργία πείνας εκεί εμφανίζεται ως αντιπαράθεση σε κατακτητή ή σε ολοκληρωτικό καθεστώς.

Όταν πλησιάσουμε πιο κοντά να μελετήσουμε το τι είναι η απεργία πείνας διαπιστώνουμε πως δεν έχει καμία σχέση με απεργία. Αντίθετα, έχει πλήρη αντίφαση με την έννοια της απεργίας.

Γιατί οι απεργοί όταν κάνουν απεργία, όπως για παράδειγμα σε ένα εργοστάσιο οι εργάτες, όλη τους η προβληματική παίζει ακριβώς γύρω από την «πείνα». Με ποια έννοια; Ότι η απεργία θα κρατήσει όσο αυτοί αντέξουν στην «πείνα», ή πόσο ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου από την δική του «πείνα» θα υποκύψει στις απαιτήσεις των εργατών ή θα καταφέρει να επιβληθεί.

Η απεργία παίζει στο ποιος θα σπάσει πρώτος λόγω της ανάγκης του, και κυρίως λόγω της «πείνας» με την γενικότερη έννοια, όχι μόνο την σωματική. Οπότε η απεργία πείνας αντιφάσκει και είναι τρομοκρατία για τα συνδικάτα να κάνουν ορισμένοι απεργίες πείνας, γιατί εξασθενίζουν το μέτωπο.

Πρώτη αντίφαση λοιπόν είναι ότι η απεργία πείνας δεν είναι απεργία. Αντιφάσκει στη λέξη της απεργίας όπως την ξέρουμε σε σχέση με τα συνδικάτα, με τους εργάτες, κλπ.

Μια δεύτερη αντίφαση, που την υποστηρίζουν οι ψυχαναλυτές, είναι ότι δεν είναι καν πείνα. Γιατί τα άτομα που την κάνουν, δεν πεινούν μετά από λίγο καιρό, δεν αισθάνονται καθόλου την πείνα. To στόμα και το σώμα τους μετατρέπονται σε μια ανοιχτή σκηνή στην οποία παίρνουν μέρος διάφοροι «πρωταγωνιστές» όπως θα το εξηγήσουμε στη συνέχεια.

H απεργία πείνας ξαναεμφανίστηκε με τον Γκάντι στην ίδια εκδήλωση που είχε με τους Ιρλανδούς, δηλαδή σε σχέση με τους κατακτητές: στη Νότιο Αφρική που ήταν οι Ολλανδοί, και στην Ινδία που ήταν οι Άγγλοι.

Το φαινόμενο Γκάντι είναι τεράστιο. Έκανε μία απεργία πείνας στην Ινδία και παρέλυε η χώρα ολόκληρη. Εκατομμύρια συμπαραστέκονταν. Αυτό σημαίνει ότι η απεργία πείνας έχει κύριο αποστολέα, αποδέκτη, τον τρίτο, το πλήθος. Δεν έχει μόνο τον αντίπαλο.

Ποιος είναι ο τρίτος; Αυτό εξαρτάται από το που γίνεται. Στην Ινδία για παράδειγμα είχε τους Ινδούς. Στη Νότιο Αφρική είχε τους Αφρικανούς. Στην Ιρλανδία είχε τους Ιρλανδούς και πιθανώς και τους Άγγλους σαν λαό, σαν κοινωνική συνείδηση. Αυτή είναι και η κύρια κατεύθυνση της απεργίας πείνας.

Μετά από τον Γκάντι είδαμε την απεργία πείνας πάλι με τους Ιρλανδούς σε διάφορες φάσεις στην Κίνηση της Ανεξαρτησίας που είχαν στις αρχές του 20ου αιώνα πλέον, μέχρι τα χρόνια της Θάτσερ που πήραν μεγάλες διαστάσεις, διότι η Θάτσερ ήταν εντελώς αδιάλλακτη, και πέθανε γι’ αυτήν την αδιαλλαξία της πολύς κόσμος.

Γι’ αυτήν την περίοδο έχει γυριστεί μία σημαντική ταινία, HUNGER, που δείχνει την απεργία πείνας των Ιρλανδών, και το κύριο σημείο της είναι μια συζήτηση του αρχηγού των απεργών πείνας με έναν ιερέα. Γιατί η απεργία πείνας παίρνει μία θρησκευτική διάσταση σε σχέση με αυτό που ανέφερα πριν: ένα μήνυμα προς το πλήθος σαν τρίτο που μπορεί να επέμβει στην διαμάχη του απεργού με τον αντίπαλό του…

Ιστορικά ακολουθούν οι απεργίες πείνας των Ερυθρών Ταχιαρχιών στη Γερμανία, που επίσης οι πιο πολλοί πεθαίνουν στη φυλακή, και στα Γκουλάγκ του Στάλιν, που έγιναν πολλές απεργίες πείνας.

Μια πρώτη κοινωνιολογική σκέψη στέκεται στη σχέση μεταξύ της φυλακής και της απεργίας πείνας. Μια αφελής ανάλυση που θεωρεί πως οι τρομοκράτες που αμφισβητούν το κράτος και την εξουσία δεν έχουν άλλο τρόπο να αντιδράσουν όταν είναι στη φυλακή παρά την απεργία πείνας. Αυτή είναι μία πρώτη πολιτική ανάλυση που είναι ρηχή, επιφανειακή. Γιατί, εκτός των άλλων που θα πω στη συνέχεια, δεν κάνουν όλοι οι φυλακισμένοι απεργίες πείνας…

Η απεργία πείνας έχει κατά βάση τρεις κατευθύνσεις:

• Η μία 1η βασική κατεύθυνση είναι προς το ευρύτερο κοινό.
• Η 2η κατεύθυνση είναι προς τον αντίπαλο. Αυτόν που έβαλε κάποιον στη φυλακή. Αυτόν που καταπιέζει. Γιατί συμβαίνει πάντα κάτι το ολοκληρωτικό. Είτε αυτό είναι φυλακή, είτε κατάκτηση μιας χώρας , είτε απολυταρχικό καθεστώς, είτε φασιστικό, κλπ. Eχουμε μία διάσταση ολοκληρωτισμού η οποία απειλεί βασικές ανθρωπιστικές αξίες.

Κρ.Π.: Επί Χίτλερ δεν έκαναν απεργίες πείνας, γιατί ούτως ή άλλως τούς τις επέβαλαν… θα λέγαμε, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Κ.Ν.: Εκεί πέρα ήταν άλλη διάσταση ακόμη χειρότερη. Δεν μπορούσαν να κάνουν απεργία πείνας. Το έχω μελετήσει κι αυτό το φαινόμενο, με εκείνους που πεινούσαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Είναι μια άλλη πολύ χειρότερη διάσταση. Εκεί είχαν περάσει τα όρια του απολυταρχικού καθεστώτος, είχαν γίνει αντικείμενο μαζικής παραγωγής ενός εργοστασίου…

Κρ.Π.: Ποιά είναι η 3η κατεύθυνση της απεργίας πείνας, που θα λέγατε και σας διέκοψα;

Κ.Ν.: Η 3η κατεύθυνση είναι σε σχέση με το ίδιο το άτομο.

Κρ.Π.: Θέλετε να μιλήσετε περισσότερο για το νόημα αυτών των τριών κατευθύνσεων;

Κ.Ν.: Θα ξεκινήσω πρώτα από τη 2η κατεύθυνση της απεργίας πείνας σε σχέση με τον αντίπαλο.

Ίσως να σοκάρουμε το κοινό που θα διαβάσει αυτά που λέμε, αλλά τι γίνεται σε σχέση με αυτή την κατεύθυνση της απεργίας πείνας;

Στη 2η διαδικασία στην οποία μπαίνει ο απεργός πείνας, είναι να αφήσει στον αντίπαλο το σώμα του. Του αφήνει όλη την ευθύνη για το σώμα του.

Και εδώ μπαίνει μια άλλη προβληματική. Αυτή αφορά το «ποιος έχει εξουσία στο σώμα» και μεταξύ αυτών οι γιατροί που μπορούν να επέμβουν σε κάποια στιγμή της απεργίας πείνας για να δώσουν υποχρεωτική διατροφή.

Κρ.Π.: Η οποία είναι βασανισμός…

Κ.Ν.: Υπάρχει όμως και μία προβληματική. Αν ένας γιατρός βρεθεί δίπλα σε έναν άνθρωπο που έχει ανάγκη και δεν τον βοηθήσει, ο γιατρός τιμωρείται. Και όχι μόνο ο γιατρός, αλλά γενικότερα ο κάθε πολίτης. Είναι ένας νόμος στοιχειώδους ανθρώπινης συμπεριφοράς εδώ στη Γαλλία και είναι η τιμωρία για «μη βοήθεια σε άνθρωπο που είναι σε ανάγκη».

Aπό ποια στιγμή και μετά το σώμα του απεργού πείνας αφορά την ιατρική; Μεγάλο θέμα! Και συνήθως οι γιατροί στα δημοκρατικά καθεστώτα, αρνούνται να δώσουν υποχρεωτική διατροφή στον απεργό πείνας, όταν έχει συνείδηση και αρνείται να σταματήσει την απεργία πείνας. Αλλά στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, γίνεται χαμός…

Μένω όμως σε αυτή τη  2η κατεύθυνση της απεργίας πείνας, όπου ο απεργός πείνας αφήνει το σώμα του στη διάθεση του αντιπάλου του.

Κρ.Π.: Αυτό πως αναλύεται;

Κ.Ν.: Μπαίνουμε σε μία διαδικασία που θα είναι πολύ μακριά αν την αναλύσουμε, η οποία αφορά και έχει σχέση με τις ανθρωποφαγικές κοινωνίες.

Γιατί η σχέση αυτή με το σώμα που το «καταναλώνει» ο αντίπαλος αναφέρεται  σε κοινωνίες που λειτουργούσαν με την ανθρωποφαγική τελετουργία. Όχι αγριότητα όπως την έχουμε θεωρήσει την ανθρωποφαγία. Η ανθρωποφαγία ήταν μία τελετουργία σε σχέση με τον αντίπαλο και σε σχέση με τους νεκρούς προγόνους. Είναι ένα μεγάλο θέμα για να το αναλύσουμε. Στο βιβλίο έχω ένα ολόκληρο κεφάλαιο μόνο γι’ αυτό το θέμα…

Με λίγα λόγια, δίνει ο απεργός με κάποιον τρόπο στον αντίπαλο να φάει το σώμα του, ώστε να αισθανθεί και να φανεί ότι ο αντίπαλος είναι ανθρωποφάγος. Και επίσης να δώσει ο απεργός πείνας στον αντίπαλο να καταλάβει ότι έχει υποχωρήσει(ο αντίπαλος) σε άλλες διαστάσεις κοινωνικές, πρωτόγονες διαστάσεις, που δεν συνάδουν με τη σημερινή κοινωνία.

Κρ.Π.: Θέτει δηλαδή ο απεργός πείνας τον αντίπαλο, σε μία, για τα σημερινά δεδομένα, απάνθρωπη θέση;

Κ.Ν.: Του δείχνει ότι συμπεριφέρεται έξω από τις ανθρώπινες διαστάσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Και με αυτόν τον τρόπο, μπαίνουμε στην προβληματική των ανθρωποφαγικών κοινωνιών, που δεν θα την αναλύσω περισσότερο γιατί όπως είπα είναι πολύ μεγάλο θέμα.

Κρ.Π.: Οπότε συνεχίζετε με τις άλλες δύο κατευθύνσεις της απεργίας πείνας: την 1η προς τον τρίτο, δηλαδή το πλήθος, την κοινωνία, και την 3η προς τον ίδιο τον απεργό πείνας, προς τον εαυτό του, όπως είπατε παραπάνω.

Κ.Ν.: Η κύρια διάσταση, η 1η, είναι απέναντι στο κοινό, στην κοινωνία γενικότερα, και μπορεί να ξεπερνάει την κοινωνία στα όρια του κράτους ή του έθνους που βρίσκεται ο ίδιος. Απευθύνεται γενικότερα στην ανθρωπότητα.

Και εδώ μπαίνει και η διάσταση η θρησκευτική, με την εξής έννοια: Η θρησκευτική διάσταση συμμετέχει στις ρίζες των βαθύτερα ηθικών και ανθρώπινων αξιών.

Κρ.Π.: Άγραφων νόμων, δηλαδή;

Κ.Ν.: Ναι. Είναι θα λέγαμε το μήνυμα της Αντιγόνης. Μια διάσταση που μας έδειξε ο Σοφοκλής στην τραγωδία της Αντιγόνης, η οποία ήταν η πρώτη απεργός πείνας της Ιστορίας. Πέθανε σε έναν κλειστό τάφο, ζωντανή, μην τρώγοντας. Και πέθανε υποστηρίζοντας τους άγραφους νόμους και αντιτιθέμενη στους γραπτούς νόμους, στον Κρέοντα.

Διάφοροι φιλόσοφοι, ανθρωπολόγοι και  κοινωνιολόγοι έχουν μελετήσει αυτό το μεγάλο θέμα: Πώς γίνονται οι νόμοι, σε ποιες βάσεις στηρίζονται, πως συμμετέχει η παράδοση, οι άγραφοι νόμοι, και πως οι βασικές ηθικές αξίες των ανθρώπων;

Θέλω να πω, πως ο απεργός πείνας στρέφει την προσοχή του κοινού στο ποιος έχει αυτό το δικαίωμα να φτιάχνει νόμους, και αν βέβαια τους σέβεται.

Αλλά πιο πολύ η προσοχή στρέφεται προς τη ρίζα των νόμων. Γιατί η ρίζα των νόμων έχει μία προβληματική γύρω από την ηθική. Γι’ αυτό έλεγα ότι απευθύνεται ο απεργός στην ηθική διάσταση της κοινωνίας, στην οποία υπεισέρχεται και η θρησκευτική διάσταση.

Και εδώ θέλω να υπενθυμίσω μόνο, ότι η θρησκευτική διάσταση των ανθρωποφαγικών κοινωνιών δεν είναι ίδια με την θρησκευτική διάσταση των μονοθεϊστικών κοινωνιών.

Κρ.Π.: Πάνω στην 1η διάσταση – κατεύθυνση του απεργού πείνας, ουσιαστικά είναι σαν ο απεργός πείνας να κάνει έναν αγώνα που δεν αφορά μόνο τον ίδιο, αλλά όλη την κοινωνία…

Κ.Ν.: Εννοείται!

Κρ.Π.: Θα ήθελα να πείτε κάτι παραπάνω σε σχέση με αυτό, διότι στο άρθρο που έγραψα για τον Ρωμανό, κάποιοι διαφώνησαν στα σχόλια, ειδικά ως προς αυτό…

Κ.Ν.: Ο απεργός πείνας, βάζει όλη την κοινωνία, όπως έκανε και ο Γκάντι, στην προβληματική της αυτοσυνείδησης, του ποιος φτιάχνει τους νόμους, τι είναι οι νόμοι, σε ποιες αξίες ουσιαστικά βασίζονται οι νόμοι. Γιατί οι νόμοι γίνονται για να στήσουν και κυρίως να υπερασπίσουν, όπως τα τείχη του Σόλωνα, κοινωνικές αξίες.

Η απεργία πείνας επιστρέφει σε αυτή την ερώτηση, και βάζει όλους μπροστά σε αυτήν την ερώτηση. Ποιος αποφασίζει για τη ζωή και το θάνατο; Ποιος αποφασίζει γι’ αυτό, ποιοι αποφασίζουν για εκείνο, κλπ.

Οπότε η κύρια επιστροφή της κοινωνίας, την οποία καλεί ο απεργός πείνας, είναι ακριβώς στο ερώτημα πάνω στο πώς φτιάχνονται οι νόμοι για να υποστηρίξουν κοινωνικές αξίες με τις οποίες λειτουργεί η κοινωνία.

Και η 3η κατεύθυνση του απεργού πείνας στρέφεται στον ίδιο του τον εαυτό. Πρόκειται για μία εσωτερική απάντηση κατά κάποιον τρόπο.

Ο απεργός πείνας από ένα σημείο και μετά (κάπου μία εβδομάδα), δεν αισθάνεται την πείνα, γι’ αυτό έλεγα ότι τελικά η απεργία πείνας έχει αντίφαση και με την λέξη «απεργία» και με την λέξη «πείνα». Το μήνυμά της είναι αλλού…

Τελικά το σώμα του το «τρώει» ο αντίπαλος, και αυτός o ίδιος γίνεται ένα άυλο ον. Ο απεργός πείνας ταυτίζεται με ένα είδος ιδανικό, το οποίο τελικά είναι αθάνατο. Ουσιαστικά ο απεργός πείνας, γίνεται αθάνατος.

Κρ.Π: Φοβερό… Μα ούτως ή άλλως η απεργία πείνας γίνεται συνήθως για κάτι ιδανικό, άυλο. Για την ηθική και τους άγραφους νόμους… προς την έννοια της ηθικής και της δικαιοσύνης, γι’ αυτό είπατε ότι εάν η κοινωνία δεν λάβει υπόψιν της αυτή την ύστατη έκκληση του απεργού πείνας, χάνει την ανθρώπινη διάστασή της.

Κ.Ν.: Η βαθύτερη έκκληση του απεργού πείνας είναι για τους νόμους (γραπτούς και άγραφους), και το γιατί γίνονται οι νόμοι. Απευθύνεται πιο πολύ θα έλεγα στους νομοθέτες, με την έννοια ποιοι και πως συμμετέχουν για να γίνουν οι νόμοι. Εκεί καλεί ο απεργός πείνας να στραφεί η γενικότερη προσοχή.

Κρ.Π.: Κάτι που αφορά και όλη την κοινωνία..

Κ.Ν.: Με την προβληματική που είδαμε ιστορικά -γι’ αυτό και αναφέρθηκα στα ιστορικά γεγονότα- ό,τι αντιτίθεται σε μια ολοκληρωτική διάσταση, που σημαίνει ότι στρέφει την προσοχή στο ότι οι νόμοι έχουν πάρει ήδη μία ολοκληρωτική διάσταση. Έχουν χάσει την βασική τους λειτουργία και στρέφονται, μέσα απ’ τη χρήση της φυλακής, ή της εξορίας, κατά των αξιών για τις οποίες υποτίθεται ότι δημιουργήθηκαν.

Κρ.Π.: Αν λοιπόν ο αντίπαλος, ή η κοινωνία αντίστοιχα δεν λάβει υπόψιν της την ύστατη αυτή έκκλησή του, τι σημαίνει;

Κ.Ν.: Ο απεργός πείνας έχει γίνει άυλος πλέον. Και πολλοί έχουν πεθάνει. Ένα άλλο παράδειγμα που έχω στο βιβλίο ήταν για τις δύο Ιρλανδές αδελφές που είχαν κάνει απεργία πείνας, στις φυλακές. Βγήκαν από την φυλακή τελικά, αλλά συνέχισαν ως ανορεξικές πλέον.

Που αν συνδέσουμε την απεργία πείνας και την ανορεξία, την οποία παρουσιάζω στο άλλο βιβλίο μου, η ανορεξία είναι σαν πνευματική ανορεξία (σε σχέση με αυτό που σας έλεγα στην προηγούμενη συνέντευξη για τις νεοανάγκες), είναι δηλαδή μια βαθύτερη αμφισβήτηση των κοινωνικών αξιών που επενδύθηκαν τρομερά με υλικό μανδύα. Γιατί δεν μπορεί να είναι οι κοινωνικές αξίες υλικές και καταναλώσιμες. Οι αξίες είναι μόνο ανθρώπινες και ηθικές.

Κρ.Π.: Σε ένα ασυνείδητο επίπεδο, βέβαια, εκφράζεται, με αυτόν τον ανορεξικό τρόπο…

Κ.Ν.: Εννοείται. Μα και στον απεργό πείνας ασυνείδητο είναι από ένα σημείο και μετά. Όλη αυτή η αμφισβήτηση των βαθύτερων αξιών είναι από ένα σημείο και μετά επίσης ασυνείδητη.

Πέρα από την αντιπαράθεσή του για το συγκεκριμένο θέμα που θέτει κάθε φορά ένας απεργός πείνας, οι Ιρλανδοί,  οι Σοβιετικοί κλπ, που είχαν ένα συγκεκριμένο θέμα κάθε φορά, πίσω από αυτό, η βαθύτερή τους προβληματική είναι ασυνείδητη. Και ορισμένοι που έχω δει εδώ στην Λυών από κοντά, μιλούσαν με ένα μυστικισμό. Γιατί ακριβώς είναι ασυνείδητο αυτό που επιδιώκουν βαθύτερα πέρα από τον πρώτο και συγκριμένο σκοπό.

Ο απεργός πείνας πολλές φορές πεθαίνει. Έχουν πεθάνει όπως είπαμε πολλοί. Και επιμένω να δείτε το HUNGER και τη συζήτηση που έχει ο αρχηγός των απεργών πείνας με τον ιερωμένο:

Γύρω από ποιο θέμα παίζεται τελικά η ζωή, γι’ αυτόν που είναι μέσα ή γι’ αυτόν που είναι έξω; Ποιοι είναι πιο ελεύθεροι τελικά; Αυτοί που είναι μέσα ή αυτοί που είναι έξω από τη φυλακή; Το θέμα της ελευθερίας έχει πάντα σχέση με το νόημα των ηθικών αξιών.

Κρ.Π.: Και σε αυτό που σας ρώτησα πριν, για την αντίδραση ή όχι της κοινωνίας;

Κ.Ν.: Τι κάνει η κοινωνία; Μπορεί να έχει ένα σωρό νεκρούς απεργούς πείνας, γιατί δεν μπορεί να πιάσει το μήνυμά τους, γιατί έχει μπλοκαριστεί σε υλικές αξίες, σε απολυταρχικά καθεστώτα, γιατί το καθεστώς μπορεί να έχει πάρει τέτοια απολυταρχική διάσταση που να είναι και ασυγκίνητο σε τέτοιους ερεθισμούς. Για ένα διάστημα όμως πάντα. Γιατί αργά ή γρήγορα ένα κοινωνικό καθεστώς ασυγκίνητο, δεν μπορεί να ζήσει.

Οι βασικές ανθρώπινες διαστάσεις οι οποίες θεμελιώνουν ένα κοινωνικό καθεστώς θα επαναφέρουν τις ερωτήσεις τις οποίες βάζει ο κάθε απεργός πείνας.

Κρ.Π.: Και θα το αναγκάσουν να…

Κ.Ν.: …Θα το αναγκάσουν να μετακινηθεί. Ναι. Να μετακινηθεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες τις κάθε ιστορικής στιγμής.

Κάθε απεργία πείνας προκαλεί μία τρομερή αμφισβήτηση και δημιουργεί μία διαδικασία ερώτησης. Μια διαδικασία αυτοερώτησης προς το κοινωνικό σύνολο σε δοσμένη χρονική στιγμή. Αν δεν ακούσουμε την ερώτηση που θέτει κάθε φορά ο απεργός πείνας, μπαίνουμε σε μία προβληματική ψυχικής τύφλωσης: Ατομικής και κοινωνικής.-

—
Δείτε επίσης: Αν δεν μοιράζονται τα βιώματα, χάνεται η ανθρώπινη διάσταση

—
Ο Κώστας Νασίκας, είναι ψυχαναλυτής, μέλος της Γαλλικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών, είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών και επίσης είναι ζωγράφος.

Τίτλοι βιβλίων του (στα γαλλικά):  

• Ημερολόγιο μιας ανορεξίας
• Καταναλωτισμός και βία
• Σωματικά ίχνη και μνήμη του ονείρου
• Το τραύμα ανάμεσα στην δημιουργία και στην καταστροφή
• Το σώμα στην έκφραση των εφήβων
• Εξορία και γλώσσα (το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη)

Τίτλοι συλλογικών έργων (στα γαλλικά) με δική του επιμέλεια:

• Φάμπρικες της γλώσσας
• Η πειθώ και η δύναμη του λόγου (το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει)
• Βία και μη λεκτικές εκφράσεις

—
Φωτογραφία: από την ταινία HUNGER
—

http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/i-bathyteri-ekklisi-toy-kathe-apergoy-peinas-einai-gia-toys-nomoys

Αν δεν μοιράζονται τα βιώματα, χάνεται η ανθρώπινη διάσταση

Μπορεί κάποιος να γίνει βίαιος και εγκληματίας επειδή δεν τον καταλάβαμε, δεν τον πλησιάσαμε σαν άνθρωπο για να καταλάβουμε τι ζει. Έτσι γίνεται εγκληματίας […] ένα άτομο αν δεν μπορέσει να μοιραστεί το βίωμά του, χάνει την ανθρώπινή του διάσταση και δεν μπορεί να ζήσει […] 
Ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασίκας, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών και είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών, μιλά με την σύμβουλο ανθρωπίνων σχέσεων Κρυσταλία Πατούλη, με αφορμή τα πρόσφατα φαινόμενα ακρότατης βίας σε ελληνικό «σωφρονιστήριο» εφήβων.

—

Κρ.Π.: Πρόσφατα σε ένα «σωφρονιστικό» ίδρυμα εφήβων, σημειώθηκαν ομαδικοί βιασμοί. Τι θα λέγατε γι’ αυτό και για ανάλογα περιστατικά;

K.N.: Θα ξεκινούσα από την σκέψη, πώς ένα παιδί γίνεται βίαιο. Από μικρό παιδί, ακόμα κι από δύο χρονών.
Η βία γενικά είναι φυσιολογική αντίδραση άμυνας. Δεν είναι κάτι το διαβολικό. Είναι φυσιολογική αντίδραση άμυνας για την επιβίωση, όταν είμαστε σε κάποιον κίνδυνο, ή όταν εμείς οι άνθρωποι έχουμε μια αίσθηση αδικίας. Μέσα στην αίσθηση αδικίας, κινδύνου, κλπ, αναπτύσσεται η διαδικασία του να αυτοαμυνθούμε.

Πώς γίνεται λοιπόν ένα παιδί βίαιο; Το μικρό παιδί ουσιαστικά, για την άμυνά του υπολογίζει στους μεγάλους και κυρίως στους γονείς του, ή αργότερα και σε άλλους ενήλικες που έχουν γονεϊκό ρόλο. Και κανονικά έτσι αναπτύσσεται με αυτήν την αίσθηση προστασίας.

Αν όμως, αυτή η αίσθηση προστασίας δεν του παρέχεται, τότε δεν αναπτύσσεται καλά για ποικίλους λόγους. Αν δηλαδή το παιδί από μικρό δεν αισθάνεται προστασία, σαν πρώτο βίωμα αισθάνεται τρομερούς πανικούς, με αποτέλεσμα διάφορα συμπτώματα. Δεν κοιμάται καλά, ή δεν μπορεί να κοιμηθεί μόνο του, κλπ., έχει δηλαδή διάφορα τέτοια συμπτώματα που δείχνουν τον πανικό του.

Και επειδή ακριβώς διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να υπολογίζει στην προστασία των μεγάλων, αναπτύσσει συμπεριφορές ώστε να έχει το ίδιο μια αίσθηση αυτοπεποίθησης ότι μπορεί να υπολογίζει στη δική του δύναμη. Και τελικά αυτή η βία που είναι αυθόρμητη έκφραση αυτοάμυνας, γίνεται σιγά σιγά μόνιμη συμπεριφορά, με την έννοια ότι θέλει να κυριαρχήσει στο περιβάλλον του, να διατάζει (και να διατάζει και τους γονείς του ακόμα), να είναι αρχηγός, κλπ.

Δηλαδή η βία γίνεται ένα είδος συμπεριφοράς, μια γλώσσα επικοινωνίας τελικά ολόκληρη, για να αυτοπείθεται ότι μπορεί να αυτοπροστατεύεται. Πράγμα που σημαίνει ταυτόχρονα μια μεγάλη μοναξιά, γιατί αυτά που ζει, τα βιώματα της αγωνίας, τους φόβους, κλπ., δεν τα μοιράζεται με κανέναν.

Και φτιάχνει τελικά ένα είδος θωράκισης, με αυτή τη συμπεριφορά – γλώσσα βίας, ενώ από πίσω κρύβει ένα τρομερά φοβισμένο υποκείμενο. Αλλά αυτό είναι κρυμμένο. Δεν πρέπει να το δει κανείς, και ούτε το ίδιο το παιδί το αντιλαμβάνεται απαραίτητα συνειδητά. Και αυτό το είδος θωράκισης το κουβαλά βέβαια και στην εφηβεία.

Η εφηβεία, τώρα, είναι μια διαδικασία αυτονόμησης, που σημαίνει μία διαδικασία ψυχικού χωρισμού. Και χωρισμός σημαίνει να έχω μια σιγουριά, μακριά από αυτούς που με προστατεύουν.

Το παιδί αυτό το οποίο κάλυψε και δεν εξέφρασε όλες αυτές τις βαθιές του ανησυχίες και τους φόβους, στην εφηβεία δεν μπορεί επίσης να τις εκφράσει, γιατί ποτέ δεν τις εξέφρασε νωρίτερα.

Αλλά στην εφηβεία γίνεται και η δεύτερη διαδικασία με τους ομοίους του. Δηλαδή να βρει ομοίους, έτσι ώστε να στηριχθεί πάνω τους για να αυτονομηθεί από την οικογένεια. Αν αυτό το στήριγμα (των ομοίων) είναι το μοναδικό στήριγμα που θα βρει, δεν μπορεί να κάνει αυτόν τον βαθύτερο ψυχικό χωρισμό και βρίσκει ομοίους απλά και μόνο για να είναι όμοιος και τίποτε άλλο. Όχι διαφορετικός, δηλαδή.

Και μπαίνουμε στη διαδικασία αυτής της ομάδας, με αυτή τη γλώσσα της βίας, για να ταυτιστούν μεταξύ τους τα μέλη της, να είναι όμοιοι. Οπότε η βία γίνεται το κύριο εκφραστικό μέσο της ομάδας αυτής.

Αυτό είναι το πώς αναπτύσσεται η βία σε ένα παιδί, και πως γίνεται κύριο εκφραστικό μέσο όταν είναι έφηβος.

Από την πλευρά τους οι ενήλικες, όταν δουν ένα παιδί βίαιο, η πρώτη αντίδραση είναι να το εκπαιδεύσουν (και εδώ φτάνουμε στα σωφρονιστήρια) για να μην είναι βίαιο. Πράγμα που σε ένα βαθμό για ένα μικρό παιδί είναι σωστή αυτή η συμπεριφορά: να του πούμε δηλαδή ορισμένα πράγματα, να μην είναι βίαιο, ή να του εξηγήσουμε για το κακό που κάνει στους άλλους, ή πως οι άλλοι δεν μπορούν να το αγαπήσουν όταν είναι βίαιο, κλπ..

Δηλαδή ο λόγος της παιδείας είναι σημαντικός. Αλλά ο λόγος της παιδείας, χωρίς κατανόηση του παιδιού γιατί έχει γίνει μόνο βίαιο και τίποτε άλλο, δεν περνάει. Γίνεται τελικά σαν ένας λόγος βίας που φέρνει μία καινούργια βία.

Και αν φτάσουμε στην εφηβεία και η μόνη απάντηση που θα δώσουμε σ’ αυτά τα παιδιά είναι ένα σωφρονιστήριο με αποκλεισμό, φυλάκιση, αυστηρή εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση για να πάψουν να είναι βίαια, εννοείται ότι είναι μια αδιέξοδη απάντηση, γιατί καλλιεργεί μόνο τη βία.

Και όταν σε ένα παιδί, όπως είπα, που έχει μεγάλη ανάγκη της βίας για να αυτοπροστατευθεί, η εκπαιδευτική απάντηση είναι μόνο η βία, δεν θα κερδίσει ποτέ την εμπιστοσύνη του ο ενήλικος εκείνος ο οποίος θα του απαντά τελικά μόνο με μορφές βίας. Και βέβαια θα περιμένει την ευκαιρία να «του τη βγει» που λέμε στα ελληνικά…

Κάπως έτσι φτιάχνουμε τους μελλοντικούς εγκληματίες με κάποιον τρόπο. Γιατί ο έφηβος θα περιμένει να ξανακάνει το μεγαλύτερο άλμα για να αυτοαποδείξει στον εαυτό του ότι είναι ο πιο δυνατός, πράγμα το οποίο το έχει μεγάλη ανάγκη.

Οπότε η διέξοδος σε αυτή την προβληματική, είναι πως θα μπορέσουν να αναπτυχθούν σχέσεις εμπιστοσύνης μέσα στις οποίες το παιδί και ο έφηβος θα μπορέσει κάποτε να εκφράσει τους φόβους του και τις μεγάλες του ανησυχίες. Μόνο έτσι μπορεί να βγει από την επανάληψη της βίας που και την προκαλεί και του επιστρέφεται. Άρα το σωφρονιστήριο είναι αδιέξοδο.

Κρ.Π.: Τα άτομα τα οποία ασκούν βία -από ανθρώπους σαν τον Χίτλερ μέχρι ένα παιδάκι και έναν έφηβο- πολλοί τα αντιμετωπίζουν κυρίως ως μόνο κάτι «κακό», έχοντας ίσως την αντίληψη ενδόμυχα εκείνος που είναι βίαιος είναι και πιο δυνατός; Δεν έχει δημιουργηθεί δηλαδή μια νοοτροπία όπου ο βίαιος να κατανοείται ως ο πιο αδύναμος, με την έννοια ότι χρήζει ψυχολογικής βοηθείας και θεραπείας, εκτός του ότι εν δυνάμει μπορεί να κακοποιήσει ανά πάσα στιγμή άλλους ανθρώπους, δηλαδή ότι είναι κάτι σαν… παραγωγός ανθρώπων τελικά ομοίων του, με την έννοια ότι θα χρήζουν βοήθειας και οι ίδιοι μετά την επίθεσή του, αν και για άλλον λόγο, που τον προκαλεί όμως ο ίδιος; Δε μένει με άλλα λόγια η ανάγκη αντιμετώπισης της ψυχοπαθολογίας, αλλά η αίσθηση της δύναμης του «κακού» που καταστρέφει;

Κ.Ν.: Συμφωνούμε ως προς την δαιμονοποίηση της βίας, η οποία είναι καθαρά θρησκευτική τοποθέτηση. Αυτή νομίζω είναι λανθασμένη άποψη, γι’ αυτό σας έλεγα ότι η βία είναι μια φυσιολογική αντίδραση κάποιου ζωντανού όντος όταν βρίσκεται σε κίνδυνο ή όταν βρίσκεται σε αίσθηση αδικίας.

Πώς όμως η βίαιη έκφραση γίνεται η μοναδική έκφραση, για ποιους λόγους γίνεται η μοναδική έκφραση; Διότι όταν γίνεται ο μοναδικός τρόπος έκφρασης, είναι μια απαραίτητη μορφή για τον ίδιο που την εκφράζει. Γιατί είναι απαραίτητη; Γιατί κρύβει όλες του τις αδυναμίες, που είναι μεγάλες!

Για παράδειγμα, κάποιοι έφηβοι που βλέπουμε στη Γαλλία, οι οποίοι έχουν μπει στην παρανομία και κάνουν χιλιάδες πράγματα, όταν τους πιάνουν και τους κλείνουν κάπου (γιατί και εκεί το ίδιο γίνεται), τη νύχτα έχει παρατηρηθεί ότι κατουριούνται στον ύπνο τους. Που σημαίνει ότι έχουν κρατήσει στα 15 και 16 τους, αντιδράσεις μωρού! Που σημαίνει ότι δεν έχουν ωριμάσει.

Και αυτό το καλύπτουν με ένα είδος θωράκισης, που τους κάνει να φαίνονται ότι είναι τρομεροί και βίαιοι για να τους φοβούνται όλοι. Κρύβουν τη φοβία τους, προκαλώντας τον φόβο…

Κρ.Π.: Αυτό δείχνει επίσης ότι δεν μπορούν να ελέγξουν και τον εαυτό τους;

Κ.Ν.: Μα δεν μπορούν να τον ελέγξουν γιατί πρέπει να κερδίσουν τη μάχη οπωσδήποτε! Κι αν δεν την κερδίσουν θα βγουν στην επιφάνεια οι διάφοροι πανικοί. Και γι’ αυτό γίνονται ενορμητικοί στη βία για να μην βγουν οι πανικοί τους. Γίνεται αυθόρμητο αντανακλαστικό.

Κρ.Π.: Επειδή όμως «το σώμα δεν ψεύδεται ποτέ», το ίδιο το σώμα τους –εκτός από τις ίδιες τις πράξεις τους- δείχνει ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν ελέγχουν τη ζωή τους και τον εαυτό τους;

Κ.Ν.: Γι’ αυτό λέμε ότι είναι τρομερά διαταραγμένοι ψυχικά όπως και ανώριμοι. Έχει γίνει αντανακλαστικό αυθόρμητο αυτοπροστασίας η συμπεριφορά βίας. Θυμίζουν τον Λούκι Λουκ που ρίχνει σφαίρες ακόμα και στη σκιά του. Γι’ αυτό γίνονται ενορμητικά βίαιοι, γιατί πρέπει να καλύψουν οπωσδήποτε τους πανικούς τους.

Κρ.Π.: Άρα είναι άτομα που χρήζουν ψυχολογικής βοήθειας και μεις αντί να τους παρέχουμε αυτή τη βοήθεια τα κλείνουμε μέσα χωρίς καμία βοήθεια…

Κ.Ν.: Κι αυτό πρέπει να πούμε δημόσια: Ότι η απάντηση με εκπαιδευτικά επιχειρήματα, μόνο με τιμωρία και με βία πάλι -και βία νόμιμη αυτή τη φορά αλλά βία παρόλα αυτά- είναι λανθασμένη απάντηση.

Γιατί θα τους ενισχύσουμε ακόμα περισσότερο αυτόν τον θωρακισμό που λειτουργεί γύρω από τη βία. Θα του δώσουμε καινούργια στοιχεία, αίσθησης αδικίας, αίσθησης εκδίκησης, δυναμώνοντας ακόμα περισσότερο αυτό το εκφραστικό μέσον που λέγεται βία. Το οποίο μόλις βρει την ευκαιρία θα εκδηλωθεί.

Κρ.Π.: Και εκδηλώνεται όπως βλέπουμε σε πιο αδύναμους ή σε κατασκευασμένες συνθήκες που κάνουν κάποιους αναγκαστικά πιο αδύναμους από αυτούς, όπως π.χ. να επιτεθούν πολλά άτομα μαζί, σε δύο ή σε έναν. Όπως αυτά τα άτομα που νιώθουν πιο αδύναμα π.χ. από το κράτος, ή τους ενήλικες που τα «βιάζουν» κλείνοντάς τα σε ένα ίδρυμα, μετά θα εκφραστούν αναλόγως στους πιο αδύναμους;

Κ.Ν.: Εννοείται ότι αυτά τα άτομα για να δεχτούν κάποιον ως φίλο τους ή κοντινό τους άνθρωπο που δεν θα εξασκούν πάνω του βία, πρέπει να λειτουργήσουν με τον ίδιο τρόπο και να ταυτιστούν μαζί του. Οποιοσδήποτε είναι λίγο διαφορετικός, θα πρέπει να τον αποκλείσουν, να τον τιμωρήσουν, να τον εκβιάσουν, να τον βιάσουν, να τον διώξουν, να τον αποκλείσουν από την ομάδα.

Γι’ αυτό λέγαμε, ότι η μόνη γλώσσα έκφρασης σε αυτούς τους έφηβους είναι η βία, οπότε λειτουργεί είτε ταυτιστικά, είτε αποκλειστικά, δηλαδή με αποκλεισμό.  Κι αυτοί που τους έχουν βάλει μέσα στο σωφρονιστήριο και αυτοί που τους επιβλέπουν στο σωφρονιστήριο είναι σ’ αυτήν την αδύνατη θέση να τους εκπαιδεύσουν να γίνουν πιο ανθρώπινοι.

Κρ.Π.: Και τους φέρονται με έναν παρόμοιο τρόπο, όπως φέρονται και οι ίδιοι στους άλλους;

Κ.Ν.: Δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς, γιατί αυτή η απάντηση στη βία δεν είναι η σωστή όπως ανέφερα. Σιγά σιγά και οι φύλακες γίνονται βίαιοι. Και να μην ήθελαν να γίνουν, γίνονται.

Κρ.Π.: Η απουσία φροντίδας προκαλεί επίσης ψυχικά προβλήματα σε ένα παιδί;

Κ.Ν.: Ένα παιδί που γίνεται βίαιο από μικρό, σημαίνει πολλές φορές απουσία των γονιών, απουσία της γονεϊκής παρουσίας που συνοδεύει, που καταλαβαίνει, κλπ. Πιο πολύ απουσία, παρά ταύτιση υπάρχει, διότι το παιδί κάνει τη βία μόνιμη έκφραση γιατί δεν υπολογίζει σε κανέναν άλλον.

 Γι’ αυτό λέμε για τους εφήβους και τα παιδιά που είναι βίαια, η απάντηση είναι λίγο από τη μεριά της εκπαίδευσης, της παιδείας, π.χ. να τους πούμε να μην είναι βίαιοι, να τους βάλουμε κανόνες, κλπ, αλλά κυρίως η απάντηση είναι να αναπτύξουν σχέσεις κατανόησης και εμπιστοσύνης. Να βρουν γνώστες – αρωγούς!

Από αυτές τις σχέσεις θα μπορέσουν να εμπιστευτούν τις βαθύτερες ανησυχίες που έχουν κρατήσει από μικρά και δεν τις εμπιστεύτηκαν σε κανέναν, και να γκρεμίσουν λίγο το καβούκι αυτό που φτιάξανε…

Μόνο έτσι θα μπορέσουν να βγουν από αυτό. Διαφορετικά, με κοινωνικές και νόμιμες απαντήσεις βίας, δεν μπορούν να βγουν με τίποτα, και γίνονται ακόμα πιο βίαιοι. Κι όταν μεγαλώσουν γίνονται εγκληματίες. Ή αν κάνουν παιδιά τα μεγαλώνουν με τον ίδιο τρόπο.

Κρ.Π.: Πάντως κανένας δεν …γενιέται βίαιος και εγκληματίας;

Κ.Ν.: Ακριβώς. Μπορεί κάποιος να γίνει βίαιος και εγκληματίας επειδή δεν τον καταλάβαμε, δεν τον πλησιάσαμε σαν άνθρωπο για να καταλάβουμε τι ζει. Έτσι γίνεται εγκληματίας. Ένα παιδί κυρίως το βασικότερο είναι να αισθανθεί ότι το καταλαβαίνουν! Αν δεν αισθανθεί αυτό, αναπτύσσει ακριβώς εκφράσεις βίας, για να υπολογίζει μόνο στον εαυτό του. Και θα συνεχίσει να είναι βίαιο εφόρου ζωής, εάν δεν γίνει κάτι διαφορετικό.

Χωρίς σχέσεις εμπιστοσύνης δεν μαθαίνεται τίποτα. Τα πάντα μαθαίνονται μέσα από μία σχέση εμπιστοσύνης που μπορούν να μοιραστούν βιώματα.

Κρ.Π.: Ο αποκλεισμός αυτών των παιδιών, όμως συνεχίζει και σήμερα να είναι η απάντηση της κοινωνίας απέναντι στα προβλήματά τους.

Κ.Ν.:  Κι αυτός ο αποκλεισμός μέχρι πότε; Γιατί κάποτε λήγει και βγαίνοντας αρχίζουν πάλι με μεγαλύτερο βαθμό βίας. Διότι από αυτό το κλείσιμο, θα κρατήσει ο έφηβος κυρίως την αναμονή εκδίκησης, ή θα γίνει φανατικός,  π.χ. μουσουλμάνος, ή κάτι άλλο, πάντως φανατικός!

Είδα πρόσφατα μία ταινία ενός Μαροκινού σκηνοθέτη που λέγεται «Τα άλογα του Θεού», που είναι εκείνοι που …πάνω τους καλπάζει ο Θεός, και αυτοπυρπολούνται μετά για να σκοτώσουν άλλους. Και δείχνει παιδιά που ζουν σε κάτι φτωχογειτονιές της Καζαμπλάνκας και είναι λίγο με ναρκωτικό και λίγο με κλέψιμο για να επιβιώσουν και είναι μόνα τους, δεν έχουν καμία γονεϊκή συνοδεία ώστε να περάσουν την εφηβεία ανακαλύπτοντας τον κόσμο και να προχωρήσουν προς τη ζωή των ενηλίκων με την επιθυμία να φτιάξουν κάτι.

Κάποια στιγμή τα πιάνει η αστυνομία, οπότε ορισμένα που πάνε φυλακή, η βία, η εκδίκηση, παίρνει γι΄αυτά μορφή θρησκευτική. Δηλαδή, για να γίνει η κοινωνία σωστή πρέπει να καταστρέψουμε όσους την καταστρέφουν, δηλαδή τους άπιστους! Και γίνονται τα ίδια οι βόμβες για να σκοτώσουν τους άπιστους…

Είναι λοιπόν η βία… Το πώς η βία της φυλακής γεννάει συμπεριφορές βίας μεταξύ των ίδιων των φυλακισμένων, ή και προς τον ίδιο τους τον εαυτό. Δηλαδή, αυτό το γεγονός που συνέβει στο σωφρονιστήριο, θα το τοποθετούσα κάτω από τη γωνία της βίας, όπως την εξήγησα παραπάνω.

Είχα γράψει ένα βιβλίο για τις απεργίες πείνας που γίνονται στη Γαλλία. Επειδή είχα ασχοληθεί και με τη νευρική ανορεξία το προέκτεινα στη μελέτη των απεργιών πείνας που κάνουν οι φυλακισμένοι. Υπάρχει και μία εξαιρετική ταινία που λέγεται “ Hunger” με αυτό το θέμα.

Είναι μια γλώσσα ολόκληρη η βία, σαν τρόπος έκφρασης. Τη μελετώ και μέσα από τα βιβλία μου και με την πρακτική μου στο Κέντρο Εφήβων της Λυών, σαν μια μορφή γλώσσας, η οποία είτε συνδέεται με την επικοινωνία γενικότερα μέσω της ομιλίας, είτε παίρνει μορφή σωματικών εκφράσεων ως μόνος τρόπος έκφρασης μηνυμάτων προς τους άλλους.

Και είναι ένα θέμα μεγάλο το γιατί γίνονται αυτά τα πράγματα, σαν αυτό που συνέβη στο σωφρονιστικό ίδρυμα ανηλίκων. Διότι δεν είναι μόνο ατομική προβληματική, είναι και μια λειτουργία ομάδας και θεσμού μέσα στον οποίον βρίσκεται αυτή η ομάδα.

Έχουμε βγάλει και ένα βιβλίο συλλογικό που λέγεται «Βία και γλώσσα», που η λέξη «γλώσσα» εννοείται όχι μόνο με την ελληνική έννοια αλλά με τη γαλλική όπου μεταφράζεται ως λεκτική επικοινωνία, αλλά και ως μη λεκτική, δηλαδή σωματική, εκφράσεις που μεταφέρουν άφθονα μηνύματα, όπως η ζωγραφική, η μουσική, ο χορός, κλπ.

Η εφηβεία εμπεριέχει την κίνηση της αντιπαράθεσης, της αμφισβήτησης και της προοδευτικής ωρίμανσης του ατόμου, δηλαδή εμπεριέχει μια μορφή φυσιολογικής «βίας», ώστε να γίνει κάποια μέρα ο έφηβος πολίτης που θα έχει αυτόνομη σκέψη και αυτόνομη τοποθέτηση απέναντι στους άλλους.  Η εφηβεία είναι αυτή η διαδικασία η οποία δεν επιβάλλεται, αλλά ταυτόχρονα έχει διαφορετικές λειτουργίες στην κάθε κοινωνία και εκδηλώνει ταυτόχρονα το πώς λειτουργεί και η ίδια η κοινωνία. Γιατί ετοιμάζει τον αυριανό πολίτη.

Κρ.Π.: Θέλετε να πείτε ότι οι έφηβοι είναι σαν καθρέφτης της κοινωνίας, όπως είναι και τα παιδιά;

Κ.Ν.: Ναι, πιο πολύ όμως δείκτης διαφόρων καταστάσεων της κάθε κοινωνίας.

Κρ.Π.: Μπορεί να δείξουν δηλαδή με τις πράξεις τους οι έφηβοι, φαινόμενα της κοινωνίας…

Κ.Ν.: Και φαινόμενα που δεν μπορούμε να τα δούμε αλλιώς. Που μόνο οι έφηβοι μπορούν να τα βγάλουν στην επιφάνεια… Γι’ αυτό λέω ότι είναι δείκτης.

Επειδή έχω κάνει και εθνολογία και έζησα με παραδοσιακούς λαούς (τους λένε πρωτόγονους αλλά δεν είναι έτσι, είναι παραδοσιακοί λαοί), έχουν μια διαδικασία μύησης των νέων, που κάνουν διάφορες τελετές, οι οποίες πολλές φορές είναι τρομερά βίαιες.

Οι λειτουργία αυτών των μυήσεων των νέων, έχει σκοπό να γίνουν ενήλικες ακριβώς όπως και εκείνοι που είναι παρόντες στη μύησή τους. Κι αυτό, γιατί οι καινούργιοι ενήλικες δεν πρέπει να αμφισβητήσουν τίποτε από την παράδοση, αλλά να την αναπαράγουν ακριβώς όπως την αναπαρήγαγαν και οι προηγούμενες γενιές.

Με αυτόν τον τρόπο οι κοινωνίες αυτές είναι κατά κάποιον τρόπο ανιστορικές: Δεν δημιουργούν καινούργιο μέλλον, αλλά αναπαράγουν την παράδοση και μόνον. Έτσι  παρατηρούμε σε αυτές τις κοινωνίες ότι δεν υπάρχει αυτή η κρίση της εφηβείας που υπάρχει στις δικές μας κοινωνίες.

Κρ.Π.: Αναπαράγουν δηλαδή το παρελθόν, αναπαράγουν κατασκευασμένες βεβαιότητες, δεν θέλουν αλλαγές, άρα κρίσεις;

Κ.Ν.: Δεν θέλουν καμία αλλαγή, γι’ αυτό και τις λένε όπως είπα ανιστορικές… στις οποίες δεν χωράει η λειτουργία κρίσης της εφηβείας.

Κρ.Π.: Είπατε ότι αυτές οι τελετές είναι τις περισσότερες φορές βίαιες. Θυμίζει και τον μηχανισμό άμυνας της ταύτισης με τον επιτιθέμενο; Δηλαδή, οι περισσότεροι άνθρωποι που κακοποιούνται, για να αντέξουν το ψυχικό τραύμα που προκαλείται από την κακοποίησή τους, ταυτίζονται με τον θύτη τους και επαναλαμβάνουν στη συνέχεια στον εαυτό τους ή σε άλλους την κακοποίηση που υπέστησαν με οποιονδήποτε τρόπο… Γι’ αυτό η βία είναι η μεγαλύτερη εξάρτηση-επανάληψη στον πλανήτη; Κατά την Άλις Μίλερ αυτή η επανάληψη της βίας, η «παραγωγή του κακού», θα σταματήσει μόνον όταν υπάρξει κάποιος γνώστης αρωγός όπως αναφέρατε, δηλαδή ένας μάρτυρας που θα κατανοεί το μέγεθος της κακοποίησης εκείνου που θα θελήσει κάποτε να ξεπεράσει τα όποια τραυματικά του βιώματα και να μην ταυτιστεί εφόρου ζωής με τους επιτιθέμενους σε αυτόν…

Κ.Ν.: Γι’ αυτό η βία είναι ένα τόσο μεγάλο θέμα όπως είπα. Και εδώ το θέμα είναι, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς και μοιραία επανερχόμαστε στη βία ως τρόπο έκφρασης… που συνδέεται με το θέμα του ψυχικού τραυματισμού;

Όταν ένα παιδί ζήσει βίαιες καταστάσεις, ή εις βάρος του ή γύρω του, οικογενειακές καταστροφές, ή πολέμους, κλπ. –γιατί η βία μπορεί να πάρει πολλές μορφές, αυτό το παιδί μπαίνει σε μια προβληματική τραυματισμού, με την εξής έννοια: Ότι δεν μπορεί να αφομοιώσει ψυχικά και πνευματικά αυτό που ζει.

Κρ.Π.: Και δεν μπορεί να το αφομοιώσει διότι καταρχάς στις καταστάσεις σοκ, δηλαδή τραυματισμού, τα δυο ημισφαίρια του εγκεφάλου συνήθως παύουν να συνεργάζονται γιατί δεν μπορούν να διαχειριστούν μαζί, λογικά και συναισθηματικά δηλαδή, το τραυματικό βίωμα;

Κ.Ν.: Έχουμε γράψει ένα βιβλίο στη Γαλλία πάνω σε αυτό το θέμα των ψυχικών τραυμάτων, όπου χωρίζουμε την έννοια του τραύματος από την έννοια του τραυματισμού. Το τραύμα είναι οποιοδήποτε σοκ μπορεί να ζήσει κανείς, αλλά ο ψυχικός τραυματισμός υφίσταται, όταν υπάρξει στον άνθρωπο ένα είδος εγκλωβισμού μέσα σε αυτή τη θύμηση της βίαιης κατάστασης που βρέθηκε και που σημαίνει ότι δεν μπορεί να μοιραστεί αυτό που βίωσε με τους άλλους. Δηλαδή δεν μπορεί να περάσει μέσα από την λεκτική του έκφραση αυτό που έζησε.

Το βιβλίο αυτό λέγεται «Το τραύμα ανάμεσα στην καταστροφή και στη δημιουργία», διότι δίνει διέξοδο και προς τη δημιουργία, όπως για παράδειγμα έκανε η Φρίντα Κάλο και πολλοί άλλοι δημιουργοί, αλλά μπορεί να γίνει και αδιέξοδο προς την ψυχική καταστροφή, με την επανάληψη του βιώματος μέσω ενθυμήσεων, εφιαλτών, κλπ., που μπορεί να οδηγήσει το άτομο και στην αυτοκτονία. Όπως συνέβη με μεγάλους συγγραφείς, όπως π.χ. ο Πρίμο Λέβι και άλλοι που έζησαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζιστών, και παρά το γεγονός ότι προσπάθησαν να γράψουν το τι βίωσαν, κάποιοι μετά αυτοκτόνησαν.

Και αυτό εξηγείται μάλλον, με αυτή την έννοια, ότι η εμπειρία του τραύματος για κάποιους δεν μπορεί να περάσει σε κάτι που να τους βοηθήσει να το μοιραστούν με τους άλλους. Το ζουν μόνοι τους. Και το βίωμα που το ζει κάποιος μόνος και δεν μπορεί να το μοιραστεί, οδηγεί στην αυτοκτονία.

Εάν το βίωμα του τραύματος δεν μπορέσει να περάσει σε κάποια έκφραση μέσα από τη γλώσσα και με τις δύο έννοιες, δηλαδή και τη λεκτική και την μη λεκτική (εικονική, σωματική, κλπ), για να το μοιραστεί με άλλους, το άτομο χάνει την ανθρώπινή του διάσταση. Γι’ αυτό προφανώς το βιβλίο του Πρίμο Λέβι, λέγεται «Αν είναι άνθρωπος» και του Ρομπέρ Αντέλμ «Το ανθρώπινο είδος».

Δηλαδή κάπου αυτή η ίδια προβληματική είναι στο βάθος, ότι ένα άτομο αν δεν μπορέσει να μοιραστεί το βίωμά του, χάνει την ανθρώπινή του διάσταση και δεν μπορεί να ζήσει.

Τα χρόνια του ’60 περίπου, π.χ. στη Γαλλία που γίνονται στατιστικές έρευνες, καταγράφονταν 300 αυτοκτονίες το χρόνο. Από τα χρόνια του ’70 και κυρίως του ’80 και μετά, οι αυτοκτονίες γίνανε 1000 το χρόνο.

Οι απόπειρες αυτοκτονίας, πολλαπλασιάζονται συνήθως περίπου επί 50, με τον αριθμό των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών. Δηλαδή οι 1000 αυτοκτονίες, έχουν πίσω τους γύρω στις 50.000 απόπειρες αυτοκτονίας και περισσότερο. Άρα οι απόπειρες αυτοκτονίες αυξήθηκαν τρομερά τα τελευταία χρόνια.

Και ταυτόχρονα, τα ναρκωτικά, και διάφορες άλλες σωματικές διαταραχές (ανορεξία, βουλιμία, αϋπνίες, απομόνωση στα διάφορα ηλεκτρονικά μέσα, κλπ), αλλά και οι βίαιες συμπεριφορές που σχεδόν δεν υπήρχαν παλιά, έχουν πολλαπλασιαστεί σήμερα τουλάχιστον κατά 25 φορές, με τέτοιες ακραίες βίαιες εκδηλώσεις πλέον, βιασμών, σκοτωμών, κλπ.

Για παράδειγμα, σε μία πόλη δίπλα στη Λυών το φθινόπωρο του 2011, δύο νέοι πέρασαν από μια κοντινή γειτονιά σε μία άλλη και κάποιοι νέοι από εκεί τους είπαν κάποια άσχημα λόγια… Επειδή είχαν πάει μόνο δύο, έφυγαν και γύρισαν το βράδυ με την παρέα τους, τους επιτέθηκαν και σκότωσαν δύο άτομα. Κάτι το οποίο είναι ανήκουστο για τα παλιότερα χρόνια.

Οι βίαιες συμπεριφορές, και μέσα στο σπίτι και στο σχολείο και έξω στις γειτονιές, όπως και οι αυτοτραυματισμοί (που δεν υπήρχαν επίσης παλιά και είναι ένα βήμα πριν την αυτοκτονία) στις μέρες μας έχουν πολλαπλασιαστεί τρομερά.

Τώρα, πώς την καταλαβαίνουμε την απόπειρα αυτοκτονίας και πώς την εξηγούμε; Κατά κανόνα πάντα παρουσία των γονιών ή των κοντινών τους ανθρώπων, αρχίζουμε, λέγοντας στους γονείς και στο ίδιο το άτομο, πώς έρχεται η ιδέα αυτοκτονίας.

Είναι σα να ζούμε στο τελευταίο πάτωμα ενός κτιρίου, όπου ξαφνικά παίρνει φωτιά το κτίριο, βγαίνουν καπνοί και αδυνατούμε να ανασάνουμε και να μείνουμε εκεί που είμαστε. Τι κάνουμε; Αυθόρμητα, πηδάμε από τον 5ο όροφο. Έχουμε την ιδέα δηλαδή ότι πρέπει να ξεφύγουμε. Αυθόρμητα και χωρίς κατανόηση. Τώρα, αυτοί που θα δουν κάποιον να πηδάει από τον 5ο όροφο θα πουν: αυτοκτόνησε! Αυτός όμως πήγε να φύγει από κάτι το αβίωτο…

Και συμπληρώνω στους γονείς και στους οικείους του, ότι πήγε να φύγει από κάτι το αβίωτο, γιατί επιπλέον δεν περιμένει καμία βοήθεια. Και εκεί η προβληματική μετατίθεται, στο γιατί δεν περιμένει καμία βοήθεια;

Οπότε η προβληματική της απόπειρας αυτοκτονίας, μετατίθεται σε αυτό. Στο να ζει κάποιος κάτι το αβίωτο, το οποίο δεν μπορεί να το μοιραστεί, και δεν περιμένει, αλλά ούτε και μπορεί να περιμένει καμία βοήθεια. Που σημαίνει ότι αυτή η κίνηση της έκφρασης και της αναζήτησης βοήθειας κάπου έχει μπλοκαριστεί παλιότερα και βαθύτερα, εν αγνοία και ασυνείδητα του ατόμου που τον αφορά.

Αν ρωτήσουμε ένα τέτοιο άτομο, θα δώσει μία συνειδητή απάντηση η οποία δεν έχει συνήθως καμία σχέση με την βαθύτερη προβληματική η οποία του φέρνει αυτή την αυθόρμητη αντίδραση της αυτοκτονίας στο νου.

Κρ.Π.: Είναι σαν μια τελευταία διεκδίκηση ελευθερίας, για μια ζωή που δεν μπορεί να την ελέγξει, όπως έχει πει η Ελένη Νίνα, άρα και να την ζήσει; Και ίσως να είναι αβίωτο και να μην μπορεί να ελέγξει μόνο ένα κομμάτι της ζωής του; Δηλαδή όλα αυτά δένονται μεταξύ τους;

Κ.Ν.: Ναι, είναι φυγή από κάτι που δεν μπορεί να το ζήσει, αλλά φεύγει και από τη ζωή ταυτόχρονα. Και μπορεί να μπει κάποιος σε μία θεραπευτική διαδικασία, όταν τον βοηθήσουμε να κατανοήσει ότι για κάποιον λόγο έχει μπλοκαριστεί η δυνατότητα να ζητάει βοήθεια…

Γιατί όταν δεν έχει μπλοκαριστεί αυτή η δυνατότητα αυθόρμητης έκκλησης για βοήθεια, δεν έρχεται η ιδέα αυτοκτονίας, διότι πάντα πάμε στην ιδέα να μοιραστούμε αυτό που βιώνουμε. Γι’ αυτό επιμένω στο μοίρασμα…

Και επιπλέον εδώ είμαστε στην έννοια του ασυνείδητου. Οι πιο πολλοί, αγνοούν το τι ζουν. Και αφού το αγνοούν δεν μπορούν και να το εκφράσουν και να ζητήσουν κάτι, και να το μοιραστούν. Και το θέμα είναι γιατί αυτό που ζουν, το δύσκολο, ήταν σε άγνοια εσωτερική. Κάπου δηλαδή, μπήκε κάτω από μία εσωτερική καταπίεση.

Ένα πολύ απλό παράδειγμα, που συμβαίνει συχνά, είναι αυτή η καταπίεση έχει συμβεί στα 4, 5, ή 7 χρόνια του παιδιού, όταν έζησε διάφορες βίαιες ή προβληματικές καταστάσεις γύρω του.

Επειδή έχω δουλέψει και με πολύ μικρά μωρά, το παιδί από έξι μηνών, μπορεί π.χ. να κλαίει, και αν αρχίσει να κλαίει δίπλα του η μαμά του, μπορεί αυτό το παιδί να σωπάσει και να αρχίσει να έχει τη φροντίδα των γονιών του. Δηλαδή το παιδί, αρχικά μπορεί να ζει ένα τρομερό πανικό, όταν βλέπει ότι δίπλα του οι γονείς του δεν πάνε καλά, αλλά τον πανικό αυτό δεν τον εκφράζει για να μην χειροτερέψει την κατάσταση και αναπτύσσει μία γονεϊκή φροντίδα προς τους γονείς του.

Οπότε είναι αυτά τα παιδιά που είναι λίγο πρώιμα ωριμασμένα επιφανειακά. Και ουσιαστικά από τον παιδικό τους εαυτό δεν εκφράζουν τίποτα. Και αυτό γίνεται μια συνήθεια σιγά σιγά. Έτσι ώστε με τον καιρό το παιδί αγνοεί τι είχε να εκφράσει από την παιδική του διάσταση. Δηλαδή σα να έχει χάσει το παιδί το ίδιο το παιδί μέσα του και έχει γίνει γρήγορα ενήλικας. Κάνουν έναν ψευτοενήλικα.

Αλλά από αυτή τη διαδικασία του ασυνείδητου κρυψίματος του βαθύτερου εαυτού, στην εφηβεία το άτομο μπαίνει σε μια μεγάλη ανισορροπία. Δεν μπορεί να παραμένει τόσο κρυμμένο, γιατί πρέπει να ξαναγεννηθεί ο έφηβος. Με ποια στοιχεία να ξαναγεννηθεί;

Οπότε εδώ έρχεται η σωματική έκφραση να δείξει διάφορα πράγματα, γι’ αυτό χρησιμοποιούμε και τη λέξη «δείκτης» για την εφηβεία, χωρίς κανένας συνήθως να καταλαβαίνει το τι δείχνει…

Κρ.Π.: Γιατί γίνονται όπως είπατε κυρίως ασυνείδητα…

Κ.Ν.: Γιατί δεν γίνονται συνειδητά και γιατί δεν μπορούν όλα αυτά να περάσουν μέσα σε λόγια. Και έρχεται το σώμα να γίνει μέσο έκφρασης όλων αυτών των βαθύτερων δυσκολιών, πόνων και αγωνιών.

Η εφηβεία τα αρχαία χρόνια άρχιζε μετά το τέλος της σωματικής ωρίμανσης, ενώ στα χρόνια μας συμπίπτει με τη σωματική διαδικασία ωρίμανσης. Που σημαίνει ότι το σώμα σαν υλική διάσταση ήρθε να λάβει μεγάλη παρουσία στις κοινωνίες μας.

Κρ.Π.: Μπορείτε να το κάνετε πιο κατανοητό αυτό;

Κ.Ν.: Σημαίνει ότι δώσαμε στο σώμα μεγάλη κοινωνική διάσταση. Γιατί το σώμα ήρθε να πάρει ένα τόσο σημαντικό κοινωνικό ρόλο στις μέρες μας;  Αυτό το συνδέουμε σήμερα, με τη μεγάλη διάσταση που πήρανε στις δυτικές κοινωνίες και στις ανθρώπινες σχέσεις τα υλικά αντικείμενα.

Τα υλικά αντικείμενα, και η αντικειμενοποίηση που ανέφερε και ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ήρθε να εκφράσει τις υποκειμενοποιήσεις. Και έτσι τα διάφορα υλικά μέσα με τα οποια ζούμε, ήρθαν να εκφράσουν ατομικές διαδικασίες ένταξης στην κοινωνία.

Κρ.Π.: Οπότε υπάρχει μία …διαστροφή εδώ;

Κ.Ν.: Ναι, γι’ αυτό επαναλαμβάνω ότι η εφηβεία είναι δείκτης και της κοινωνικής κατάστασης. Είναι αυτή η κοινωνία που ζούμε σήμερα. Και η εφηβεία δείχνει αυτή την κοινωνία στην οποία είμαστε, η οποία εξελίσσεται έτσι για χίλιους δυο παράγοντες.

Συνδέουμε επίσης την προβληματική της εφηβείας με την προβληματική της 4ης ηλικίας. Πώς αλληλοδένονται και αλληλοδιαδέχονται οι γενιές η μία την άλλη. Ότι π.χ. η 4η ηλικία απομονώθηκε έξω από την κοινωνία και δεν είναι πλέον μέσα στην κοινωνία όπως ήταν παλιά.

Αυτό που υπονοείται μετά, είναι ότι αυτό που πρέπει να αποκαταστήσουμε είναι όλες αυτές οι συνοχές των σχέσεων και τις ατομικές και τις κοινωνικές. Γιατί εκεί πάσχουνε, και ατομικά και κοινωνικά.

Κρ.Π.: Είπατε νωρίτερα για τον εγκλωβισμό του τραυματισμένου ανθρώπου στο τραυματικό βίωμα μέσω της επανάληψής του. Δηλαδή είναι σα να σταματά ο χρόνος στο τραυματικό βίωμα με τη συνεχή αυτή επανάληψη; Γι’ αυτό συνήθως και αυτοί οι άνθρωποι είναι στην πολύ επικίνδυνη θέση να το ξαναζήσουν, προκαλώντας το; Σαν αυτό που λέμε: Ότι φοβάσαι, το προκαλείς;

Κ.Ν.: Ναι, είναι οι διαδικασίες επανάληψης, οι οποίες γίνονται μόνο για να δίνουν κάποια σιγουριά ελέγχου της ανησυχίας (όπως λέγαμε πριν και με την παράδοση… και τους παραδοσιακούς λαούς, τους ανιστορικούς πολιτισμούς).

Η σιγουριά αυτή είναι επιφανειακή στο βάθος, γι’ αυτό γίνεται και η επανάληψη. Και η επανάληψη από ψυχαναλυτική άποψη, οδηγεί σε καταστροφή… Η αυτή καθεαυτή επανάληψη, δεν οδηγεί σε κανένα καλύτερο μέλλον.

Η διαδικασία μετάφρασης των ανείπωτων βιωμάτων, που μεταφράζονται μέσα από εικόνες, ή από λέξεις -αν και όχι πάντα από λέξεις, γιατί το βασικό είναι να μοιραστούν με κάποιον τρόπο, δηλαδή αυτό το μοίρασμα είναι η βασική διαδικασία για να αισθανθεί κάποιος όμοιος με κάποιον άλλον άνθρωπο. Διότι εκεί είναι η βαθύτερη καταστροφή για κάποιον, όταν δεν αισθάνεται όμοιος.

Κρ.Π.: Γι’ αυτούς τους έφηβους που τους βίασαν ομαδικά, τι βοήθεια θα έπρεπε κανονικά να τους δοθεί;

Κ.Ν.: Η πρώτη βοήθεια για οποιονδήποτε άνθρωπο έχει τραυματιστεί, είναι να απομακρυνθεί από τον τραυματιστή του. Από τον θύτη, από τον τραυματιστή του, από τον καταστροφέα του θα μπορούσε να πει κανείς.

Και η δεύτερη, να του επιτρέψουμε, να αρχίσει να μπορεί να αισθάνεται ότι κατανοείται, σ’ αυτό που έζησε. Η παρουσία κάποιου τρίτου -ως γνώστη αρωγού όπως είπαμε- που θα του επιτρέψει να μοιραστεί αυτό που έζησε, έτσι ώστε να μη μείνει με ένα ανείπωτο βίωμα που τον βγάζει έξω από την ανθρώπινη διάσταση, γιατί αυτό όπως ανέφερα είναι η μεγαλύτερη καταστροφή.

Κρ.Π.: Με άλλα λόγια τελικά να τιμηθεί με κάποιον τρόπο -εκτός των άλλων- ο άνθρωπος που υπέστη βία;

Κ.Ν.: Ακριβώς.

Κρ.Π.: Υπάρχει όμως ένα βιβλίο με τίτλο «Η βία» της Τζούντιθ Λούις Χέρμαν, που γράφει ότι –εκτός όλων των άλλων που θα έπρεπε να γίνεται- δεν υπάρχει κανένα μνημείο στον κόσμο, για τα κακοποιημένα παιδιά, τους κακοποιημένους ανήλικους γενικά, ή τις κακοποιημένες γυναίκες. Τι πολιτισμό έχουμε όταν δεν τιμάμε όσους εισπράττουν βία, ώστε να αντιληφθούμε κάποτε και στη σωστή τους διάσταση όσους ψυχικά διαταραγμένους την ασκούν; Και τι πολιτισμό έχουμε όταν επίσης αυτοί οι ψυχικά διαταραγμένοι που ασκούν βία και χρήζουν βοηθείας αντιμετωπίζονται από τα ΜΜΕ και τον πολύ κόσμο κυρίως ως «τέρατα», ή «δράκοι», κλπ., γεγονός που τους προσδίδει υπόγεια δύναμη και κάποιου είδους …αξία;

Κ.Ν.: Ναι, σίγουρα. Όμως η βία είναι μία μεγάλη διάσταση και στη ψυχική λειτουργία του ατόμου και στις κοινωνικές λειτουργίες, οπότε, συνήθως έχουμε τάση να την αποφεύγουμε, γιατί μας ενοχλεί όλους, μας διαταράζει…

Στις δικές μας κοινωνίες, που είμαστε σε μια πορεία ιστορική, η οποία δεν μπορεί να προβλεφτεί εντελώς, θα έλεγα, από την αρχαιότητα ακόμα η ιστορία πήρε μια άλλη μορφή με την έννοια ότι ο Σωκράτης, αυτό το άγνωστο του μέλλοντος το συνέδεσε με την εφηβεία. Και ουσιαστικά γι’ αυτό καταδικάστηκε! Γιατί προώθησε κατά έναν τρόπο τους εφήβους να αναπτύξουν ελεύθερη σκέψη.

Οι έφηβοι τότε (έφηβος σημαίνει επί της ήβης, όπως ο έφιππος ανεβαίνει πάνω στο άτι του όταν είναι ώριμο) ήταν εκείνοι που είχαν ολοκληρώσει την σωματική ωρίμανση, δεν ήταν δηλαδή 12 με 18 χρονών, όπως είναι σήμερα, αλλά 18 έως 30. Οπότε οι διαδικασίες ωρίμανσης του σώματος δεν συμπεριλαμβάνονταν στην εφηβεία και στις εκφράσεις της. Και στους ρωμαίους επίσης, το ρήμα που χαρακτηρίζει την εφηβεία, σημαίνει ότι είμαι έφηβος όταν έχω τελειώσει η διαδικασία ωρίμανσης του σώματος, δηλ. και πάλι 18 με 30 χρονών.

Οι ενήλικες τότε φοβόντουσαν αυτή την αμφισβήτηση, την αλλαγή του παραδοσιακού, αυτό το καινούργιο που φέρνουν οι έφηβοι, που μπορεί να φέρει την κρίση και την αλλαγή του μέλλοντος.

Σε ότι αφορά την πιο σύγχρονη ιστορία και το πώς φτάσαμε στην εφηβεία όπως την βλέπουμε σήμερα να είναι δηλαδή δεμένη με την αλλαγή του σώματος και μόνον, θα βγει και ένα βιβλίο του Θανάση Χατζόπουλου, στο οποίο έχω ένα δικό μου κεφάλαιο μέσα για τις σωματικές εκφράσεις της εφηβείας, σε αυτή τη διαδικασία της αυτονόμησης και του χωρισμού των εφήβων στις σύγχρονες κοινωνίες.

Γιατί η ψυχολογία των παιδιών και η ψυχολογία των εφήβων, είναι πολύ πρόσφατα φαινόμενα.

Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, το παιδί το αντιμετωπίζαμε σαν έναν μικρό ενήλικο και του αποδίδαμε τις ίδιες ψυχικές λειτουργίες. Έτσι το έζησα και εγώ όταν ήμουν παιδί στο χωριό. Το βάζανε να δουλεύει, κλπ.

Ανακαλύψαμε όμως σιγά σιγά, ότι το παιδί έχει εντελώς διαφορετικές ψυχικές λειτουργίες. Και πολύ αργότερα, από τα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και μετά, ανακαλύψαμε και πως η εφηβεία επίσης έχει διαφορετικές ψυχικές λειτουργίες. Δεν είναι ένας μικρός ενήλικας ο έφηβος, που μπορεί να δουλέψει κι αυτός, κλπ.

Η εφηβεία είναι αναγέννηση, αφενός μεν σωματική, αφετέρου ως ψυχική ταυτότητα. Αυτή η αναγέννηση αναγκάζει τον έφηβο να εκφραστεί και πάλι όπως ένα μωρό το οποίο δεν μιλάει. Βλέπουμε δηλαδή την λειτουργία της σωματικής έκφρασης.

Που σημαίνει ότι ο έφηβος παίρνει τα πρώτα στάδια της ζωής και τα ξαναβάζει σε μια καινούργια διεργασία, σε δυο άξονες ταυτόχρονα:

• 1. ένας άξονας του χωρισμού, με την έννοια της αυτονόμησης του παιδιού από τους γονείς, που με αυτήν θα δημιουργηθεί σιγά σιγά η προσωπική σκέψη η οποία κτίζεται μέσα από την κριτική, και η κριτική αναγκαστικά φέρνει κάποια κρίση, γιατί σημαίνει αντιπαράθεση, κλπ.,  
• 2. και ο άλλος άξονας που δηλώνει ότι δεν μπορεί αυτή τη διαδικασία του χωρισμού να την βιώσει κάποιος μόνος του. Γιατί κανένας έφηβος δεν μπορεί να γίνει έφηβος από μόνος του, δηλαδή να περάσει στην εφηβεία χωρίς τους γονείς του (την προηγούμενη γενιά) και χωρίς τους άλλους εφήβους, τους ομοίους του, τους συνομήλικους του.

Ο κάθε έφηβος λοιπόν γίνεται έφηβος ταυτόχρονα: α) με την εγγραφή του στην κοινωνική ομάδα που ανήκει, και β) με την αντιπαράθεση στην προηγούμενη γενιά των γονιών του, αλλά παράλληλα και με τη συνοδεία τους (όχι δηλαδή την απουσία τους).

Ο κάθε έφηβος λοιπόν χρειάζεται και τους ομοίους του. Την εγγραφή του στους ομοίους του. Σε μια παρέα, σε μια γενικότερη κίνηση των συνομηλίκων του. Αυτή η εγγραφή στους συνομήλικους του, είναι αυτή η οποία συνομιλεί με όλη του την νεανική προβληματική. Γιατί εμπεριέχει την αμφισβήτηση, υποχρεωτικά και απαραίτητα.

Είναι άλλωστε η διάθεση με την οποία εγγράφεται ο ίδιος στην ιστορία: Αμφισβητώντας. Γιατί το μέλλον της ιστορίας είναι άγνωστο. Ακριβώς για να μην την επαναλάβει, όπως είναι. Αν και δεν μπορεί να ξεγραφτεί από την παράδοση, αυτή την συνέχεια που λέγαμε νωρίτερα. Και η εγγραφή στην ομάδα, είναι απαραίτητη για να μπορέσει να αμφισβητήσει την προηγούμενη γενιά.

Ένα άλλο σημείο το οποίο είναι σημαντικό, είναι πως αυτή η αμφισβήτηση της προηγούμενης γενιάς δεν μπορεί να γίνει χωρίς την παρουσία και τη συνοδεία, όπως είπα, αυτής της προηγούμενης γενιάς: Να αντιπαρατίθεται και να αμύνεται και η ίδια, υπερασπιζόμενη της αξίες της.

Διότι η παραίτηση της προηγούμενης γενιάς, δηλ. ουσιαστικά των γονιών (είτε μέσω της απουσίας, είτε μέσω του φιλικού στυλ με τους εφήβους, είτε μέσω της ουδετερότητας, π.χ. να τους αφήσουν να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους…), αφήνει τους έφηβους να εξαρτώνται μόνο από τους ομοίους τους.

Όμως για να κρατηθεί η διαδικασία της εφηβείας, πρέπει να γίνονται και οι δύο κινήσεις παράλληλα, όπως περπατούμε με δύο πόδια. Η μια με την ομάδα των ομοίων, και η άλλη απέναντι στην προηγούμενη γενιά, όπου οι σχέσεις θα αλλάξουν απέναντι στο νέο ενήλικα που διαμορφώνεται και μεταμορφώνεται απέναντί τους.

Κρ.Π.: Όλη η διαδικασία λοιπόν της εφηβείας, είναι μία κρίση, γιατί είναι μία αλλαγή;

Κ.Ν.: Εννοείται! Μια αλλαγή όπου οι έφηβοι θα επαναπροσδιοριστούν με τα καινούργια κοινωνικά δεδομένα και με καινούργιες μορφές έκφρασης ακόμα.

Αλλά η εγγραφή στην ομάδα των ομοίων θα μας επαναφέρει λίγο στην προβληματική της βίας… Η βία όπως είπα είναι ανθρώπινη και ζωική διάσταση, πάντα σε σχέση με κάποια διαδικασία άμυνας και υποστήριξης.

Κρ.Π.: Άλλο η άμυνα όμως και άλλο η επίθεση; Τα ζώα όταν τους επιτίθενται, είτε αμύνονται επιτιθέμενα, είτε τρέπονται σε φυγή, είτε παγώνουν – παραδίδονται, αναγκαστικά, και κάποια μάλιστα υποδύονται ότι είναι νεκρά…

Ν.Κ.: Ναι. Την κρατούμε λοιπόν τη βία σαν άμυνα. Η φυσιολογική της διάσταση, είναι σαν άμυνα, σε κάθε ζωντανό και στον άνθρωπο. Το θέμα είναι αν ξεκόβεται ή αν λειτουργεί μαζί με τις άλλες ψυχικές διαστάσεις.

Και επανέρχομαι στο θέμα εφηβεία και βία. Η εγγραφή ενός έφηβου στην ομάδα είναι απαραίτητη, και όχι μόνο η εγγραφή αλλά και η λειτουργία της ομάδας ολόκληρης, σαν καινούργια γενιά που αμφισβητεί όπως είπα την προηγούμενη και δημιουργεί καινούργιους τρόπους σκέψης, έκφρασης, ακόμα και τέχνης, διότι οι καινούργιες μορφές κοινωνικής έκφρασης και δημιουργίας έρχονται από τις νέες γενιές, κι αυτή είναι η βαθύτερη κίνηση των ιστορικών κοινωνιών μας.

Πότε αυτή η φυσιολογική εξέλιξη της εφηβείας σε ενηλικίωση, μπορεί να εκτραπεί;

• 1. Όταν για παράδειγμα η προηγούμενη γενιά όπως ανέφερα απουσιάζει, για διάφορους λόγους.
• 2. Όταν η προηγούμενη γενιά συνθλίψει, καταστείλει βίαια και ριζικά όλη αυτή τη διαδικασία (όπως στο παράδειγμα των παραδοσιακών κοινωνιών).
• 3. Και μια τρίτη περίπτωση που είναι πολύ συχνή στα χρόνια μας, όταν τα παιδιά γίνονται αντικείμενο χρήσης των γονιών για προσωπικούς τους σκοπούς. Είτε για να τους συνοδέψουν στις δυσκολίες τους, είτε για να γίνουν σύμμαχοι συνήθως εναντίον του άλλου γονιού. Αυτές οι συμμαχίες είναι εμφανείς συνειδητά, αλλά πολλές φορές είναι ασυνείδητες. Η πιο κλασσική συμμαχία είναι του παιδιού με τη μαμά εναντίον του μπαμπά.

Το θέμα είναι ότι σε αυτές τις περιπτώσεις ο έφηβος δεν έχει τους συνοδούς που θα αντιπαρατεθεί!

Τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση; Η ομάδα των ομοίων γίνονται οι μόνοι συνοδοί οι οποίοι του επιτρέπουν να μην αισθάνεται μόνος. Αυτοί οι συνοδοί όμως είναι ένα είδος αντίδοτου που δεν επιτρέπει την εξέλιξη του χωρισμού και της ψυχικής αυτονόμησης, και τον ωθεί να γίνει ίδιος με τους συνομίληκους. Και το να γίνει ίδιος με τους άλλους, είναι μια τρομερά βίαια ψυχική διαδικασία, γιατί πρέπει μόνιμα η ομάδα αυτή των ομοίων να βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση με τους διαφορετικούς.

Έτσι παρατηρούμε να γίνονται μάχες ανάμεσα σε ομάδες νέων, όπως για παράδειγμα στα προάστια της Γαλλίας, που σκοτώνονται παιδιά μεταξύ τους. Και πιθανώς στο σωφρονιστήριο της Ελλάδας, ανάλογα φαινόμενα θα οδήγησαν σε αυτό το ομαδικό έγκλημα. Οι μεν εναντίον των δε. Μπορεί να είναι δύο ή τρεις εναντίον τεσσάρων, ή μπορεί να είναι δύο εναντίον δέκα, κλπ.

Επειδή η διαδικασία χωρισμού και αυτονόμησης από την προηγούμενη γενιά -τους γονείς- δεν γίνεται πλέον επειδή είναι δύσκολη αυτή καθεαυτή, τα παιδιά εγγράφονται σε μια ομάδα που γίνεται ένας κλειστός κύκλος, σαν αναπαρωγή του οικογενειακού βιώματος, όπου δεν αισθάνονται μόνα τους και ανήκουν κάπου.

Αυτή η νέα μορφή οικογένειας, των ομοίων, αφενός μεν αναπτύσσει υποχρεωτικά αντικοινωνικές διαδικασίες, (γιατί δεν μπορεί να λειτουργήσει με τις οικογενειακές αναφορές), όπως π.χ. με ναρκωτικά, με παραβατικές συμπεριφορές και βίαιες, πχ. κλεψιές, βιασμούς, κλπ., και αφετέρου η ίδια η ομάδα αυτή αναπτύσσεται με έναν αρχηγό παρέχοντας την αρχέγονη ορδή και εξελίσσεται αντικοινωνικά και με βία. Επιπλέον ο αρχηγός φαίνεται ως ο πιο δυνατός και οι άλλοι πρέπει να του αποδεικνύουν συνεχώς ότι αυτός είναι ο πιο δυνατός με τον ίδιο τρόπο, με τη χρήση βίας.

Έτσι όλες τους οι σχέσεις, και με τους άλλους και με το περιβάλλον, περνάνε μέσα από τη βία.

Κρ.Π.: Ο Μπερτ Χέλινγκερ έχει πει, πως όταν κάποιος ανήκει σε μια ομάδα (για την ανάγκη του ανήκειν δηλαδή) απενεχοποιείται για μια πιθανή εγκληματική πράξη όταν η ομάδα του την δέχεται ως αναγκαία και σωστή. Δηλαδή, μπορεί να γίνουν τα μεγαλύτερα εγκλήματα και τα μέλη της ομάδας να νιώθουν ότι έχουν πράξει σωστά, εφόσον αυτό είναι για το καλό της ομάδας αυτής που ανήκουν…

Κ.Ν.: Ναι, και όχι μόνο τα δέχονται, αλλά τα έχουν και ως αξίες της ομάδας! Γιατί η ομάδα δεν μπορεί να εγγραφεί στην κοινωνική διαδικασία και αφετέρου η ομάδα έχει ανάγκη από την αντί-ομάδα. Έχει ανάγκη δηλαδή από τους διαφορετικούς, οι οποίοι τη βάζουν συνεχώς σε αμφισβήτηση.

Κρ.Π.: Για να υποκαταστήσει την αντιπαράθεση με τους γονείς γίνεται αυτό; Εφόσον δεν υπάρχει γονιός να αντιπαρατεθούν, βάζουν την αντίθετη ομάδα, την εχθρική να αντιπαρατεθούν;

Κ.Ν.: Ναι, αλλά στο βάθος δεν αντικαθιστά πραγματικά τους γονείς, την προηγούμενη γενιά. Δηλαδή, δεν επιτρέπει την ψυχική διαδικασία της εφηβείας να εξελιχθεί.

Γίνεται, λοιπόν, όντως, υποκατάστατο και επανάληψη. Επανάληψη του αδιεξόδου. Και έτσι βρίσκουμε σε αυτές τις ομάδες, όλες τις μορφές βίας, αλλά και τη βασικότερη μορφή βίας η οποία είναι να απομονωθεί και να σκοτωθεί, με διάφορους συμβολικούς τρόπους (και ορισμένες φορές και με αυθεντικό τρόπο, δηλαδή με πραγματικό θάνατο), όποιος αμφισβητεί την ομάδα αυτή.

Οπότε η σεξουαλική βία είναι η πιο συχνή. Η βία είναι η απόδειξη ότι είμαστε ίδιοι. Επίδειξη και απόδειξη ότι είμαστε ίδιοι. Στο οτιδήποτε διαφορετικό πρέπει να επιτεθούμε.  Και εκεί είναι οι ρίζες όλων των ρατσισμών και των φασισμών: Η επιδίωξη του ομοίου. Να είμαστε ίδιοι! Να ανήκουμε σε μία ομάδα ομοίων – υποκαθιστώντας την αίσθηση της οικογένειας.

Κρ.Π.: Έχει ανάγκη δηλαδή να είναι ίδιος και να ανήκει σε μία ομάδα ομοίων για την βεβαιότητα και την ασφάλεια του ετεροκαθορισμού από τους αντίθετους και του αυτοπροσδιορισμού από τους όμοιους, της ταυτότητάς του;

Κ.Ν.: Ναι, αυτή είναι βασική διαδικασία για κάθε έφηβο. Αυτή η διαδικασία αν δεν μπορεί να συνοδευτεί με την κρίση αντιπαράθεσης στους ενήλικους, με την προηγούμενη γενιά δηλαδή, που δεν είναι μόνο οι γονείς, είναι οι δάσκαλοι, είναι οι ψυχολόγοι, είναι οι αστυνομικοί, οι γιατροί, οποιοσδήποτε θα βρεθεί απέναντι, ξεκομμένος από αυτούς.

Κρ.Π.: Η Πιέρα Ολανιέ έχει πει, πως είναι σα να ψιθυρίζει η κοινωνία στον έφηβο, όλοι οι ενήλικοι δηλαδή: «Κατασκεύασε το μέλλον σου», αλλά οι ειδικοί γνωρίζουν πως βαθύτερα ο έφηβος πρέπει πρώτα να κατασκευάσει το παρελθόν του, ώστε να βασίσει σε αυτό το μέλλον του, την ταυτότητά του μέσα στον κόσμο. Είναι αυτό που λέγατε και για την αφήγηση;

Κ.Ν.: Θα αλλάξω λίγο τους όρους. Δεν κατασκευάζουμε το παρελθόν μας, το κατανοούμε πιο πολύ μάλλον –και όχι εντελώς, κατανοούμε το πώς μας κατασκεύασε το παρελθόν.

Κρ.Π.: Το ανέφερα, διότι όταν μπαίνει ένας έφηβος σε αυτή τη διαδικασία να φτιάξει τη νέα του ψυχική και κοινωνική ταυτότητα και να καταλάβει όπως είπατε πώς τον κατασκεύασε το παρελθόν του, χρειάζεται να μην έχει περάσει ανείπωτα βιώματα στα οποία μπορεί να έχει εγκλωβιστεί τραυματικά μέσα στην επανάληψή τους, διότι δεν θα μπορέσει να καταφέρει να βρει τη νέα ταυτότητά του, αφού δεν μπορεί να τα αφηγηθεί, ούτε να τα μοιραστεί, δηλαδή δεν θα καταφέρει να κατανοήσει το παρελθόν του ώστε να καταλάβει πως τον κατασκεύασε…

Κ.Ν.: Ναι, βέβαια. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται να επέμβουν οι ειδικοί, αν μπορούν να επέμβουν, για να μπορέσει να κατανοήσει το παρελθόν του ο νέος, χρειάζεται κάποιος διερμηνέας δηλαδή θα λέγαμε.

Κρ.Π.: Και όταν όχι μόνον δεν υπάρχουν ειδικοί θεραπευτές όπως θα έπρεπε στη περίπτωση των εφήβων του σωφρονιστικού ιδρύματος, αλλά υπάρχει και επιπλέον εγκληματική βία και φρίκη; Τι μέλλον έχουν αυτά τα παιδιά, αμφότερα; Δηλαδή και αυτοί που τους βίασαν και αυτοί που βιάστηκαν;

Κ.Ν.: Ναι, εδώ πρόκειται για θέμα αρκετά δύσκολο να δοθεί μια εύκολη απάντηση. Δηλαδή αυτή η βία υπονοεί όλο αυτό το υπόστρωμα για το πώς έχουν γίνει αυτές οι διαδικασίες… όπως αναλύθηκε παραπάνω.  

Κρ.Π.: Η παράταση της εφηβείας σε πολλούς ανθρώπους γιατί συμβαίνει;

Κ.Ν.: Αυτό είναι μια βαθύτερη ερώτηση και προβληματική, για την οποία θα έλεγα ότι η εφηβεία ουσιαστικά δεν τελειώνει ποτέ. Με την έννοια ότι η εφηβεία δεν δέχεται τίποτα σαν δεδομένο και βέβαια μπορεί να φτάσει έως και σε ριζικές τοποθετήσεις όπου απορρίπτουμε τα πάντα, κάτι που είναι σε ένα βαθμό παθολογικό.

Αλλά αυτή η διαλεκτική σχέση, να αναρωτιόμαστε συνεχώς για το πώς φτιάχνουμε το παρόν και ταυτόχρονα το μέλλον, δε μπορεί να γίνει χωρίς μια κάποια εφηβική παρουσία στη σκέψη του καθένα μας.

Ναι μεν δηλαδή να ξέρουμε ότι σίγουρα θα πεθάνουμε, και το σώμα μάς το θυμίζει συνεχώς, αλλά αυτό να μη μας εμποδίζει να δημιουργούμε ταυτόχρονα μέχρι τα 90, τα 100, κλπ.. Αυτή είναι η παρουσία της νεανικής σκέψης: Δεν τελειώσαμε! Ποτέ!

Γι’ αυτό οι κοινωνίες που βρεθήκαμε, όπως αναφέρει και ο φίλος μας ο Μαρκούζε, οι οποίες επέτρεψαν με όλη αυτή τη διάσταση του ελεύθερου χρόνου και της δημιουργίας, επέτρεψαν αυτή τη νεανικότητα και την νεανικοποίηση των ενήλικων.

Στο βιβλίο για τις απεργίες πείνας στην εφηβεία, έχω ένα κεφάλαιο που το λέω «Θάνατος στο θάνατο». Είναι,  δηλαδή, λίγο, σα να γινόμαστε αθάνατοι… Οι κοινωνίες της αφθονίας καλλιέργησαν αυτή την ψευδαίσθηση τη βαθύτερη, ότι μπορούμε να τα έχουμε όλα, ακόμα και την αθανασία.

Αυτή την προβληματική του ευημερισμού που την έχουν αναπτύξει πολλοί, όπου την έφερε το αντικείμενο – η αντικειμενικοποίηση που έχει πει και ο Καστοριάδης, ο αμερικάνος Κρίστοφερ Λας την έχει αναλύσει στο βιβλίο του με τίτλο «Η κουλτούρα του ναρκισσισμού», λέγοντας πώς στις μέρες μας τα αντικείμενα πήραν μεγάλη διάσταση στις ανθρώπινες σχέσεις, στην ανθρώπινη λειτουργία…

Το σώμα λοιπόν ήρθε να πάρει τη θέση διαφόρων εκφράσεων αυτών των προβληματικών που δεν λειτουργούν μέσα από τις λεκτικές σχέσεις. Δηλαδή, ναρκωτικά, ανορεξία, βουλιμία, αϋπνία, εξαρτήσεις διάφορες, π.χ. από το κομπιούτερ, κλπ., όπως και όλες οι μορφές βίας που είναι εκφράσεις σωματικές.

Και παράλληλα υπάρχει και αυτή η βαθύτερη προβληματική του ναρκισσισμού, που λέει ότι «δεν εξαρτώμαι από κανέναν άνθρωπο, αλλά μόνο από κτήσεις και αντικείμενα».

Ποιο είναι το αντίδοτο όλων αυτών; Ποια είναι η θεραπευτική αντιμετώπιση;

Όχι να πάρουμε την εκπαιδευτική θέση, δηλαδή να πούμε στο νέο, όχι αυτό μη το κάνεις κλπ., αλλά να μπούμε σε μία διαδικασία κατανόησης ότι ο έφηβος δεν μπορεί να πει με λόγια, να εκφραστεί και να μοιραστεί αυτό που ζει, και τη δυσκολία αυτή τη βαθύτερη να αισθανθεί ότι τον κατανοούν και ότι τον συνοδεύουν σε όλα αυτά που ζει, τελικά το σώμα, οι σωματικές εκφράσεις, έρχονται να δώσουν στην κοινωνία δείκτες, να δείξουν δηλαδή στους άλλους ότι κάτι δεν πάει καλά...

Αν οι άλλοι τον καταπιέσουν σε αυτό, δεν μπορεί να υπάρχει καμία διέξοδος να εκφραστεί. Οπότε η μόνη έξοδος είναι από το αν οι άλλοι αρχίσουν να αναρωτιούνται, μήπως τελικά και μεις συνδράμουμε στο πρόβλημα, και να μπουν στη διαδικασία καλύτερου μοιράσματος, με διάφορους τρόπους. Και με τα ναρκωτικά, και με τις αυτοκτονίες, και με τις βίαιες συμπεριφορές.

Δηλαδή, όλα αυτά είναι να ξαναμπούν σε μια ανθρώπινη διαδικασία, που θα έχει ανθρώπινες διαστάσεις.

Κρ.Π.: Επειδή τίποτα δεν μαθαίνεται με τα λόγια, αλλά με βιώματα, οπότε οι άνθρωποι γύρω από τον έφηβο χρειάζεται να του δείξουν, και όχι να του εξηγήσουν, τον τρόπο να μοιράζεται πράγματα, και για να το κάνουν αυτό θα πρέπει οι ίδιοι να ξέρουν να μεταεπικοινωνούν. Δηλαδή να εκφράζουν λεκτικά το συναίσθημά τους, και το όραμα της σχέσης που έχουν για τον άλλον. Μπορούν όμως οι ενήλικες να μεταεπικοινωνήσουν με αυτόν τον τρόπο;

Κ.Ν.: Αυτό είναι πολύ σωστό. Οι ενήλικες που συνοδεύουν και πρέπει να συνοδεύουν τον έφηβο για να μεγαλώσει και για να γίνει αυτόνομος, δυνητικά μπορούν να αλλάξουν αν καταλάβουν ορισμένα πράγματα.

Πολλές φορές τους συνιστούμε να παίζουν με τα παιδιά τους, για παράδειγμα. Να μάθουν να παίζουν. Όλη αυτή η διαδικασία του μοιράσματος, του βιώματος που εκφράζεται, σιγά σιγά γίνεται τρόπος ζωής. Κάνουμε επίσης ομάδες γονέων που συζητούν μεταξύ τους για να καταλαβαίνουν σιγά σιγά πως αυτή η όλη διαδικασία τους έχει ξεφύγει…

Κρ.Π.: Τα συμπτώματα της βίας, άλλωστε, είναι συμπτώματα, τα προβλήματα είναι κάπου αλλού και δεν αφορούν μόνο τον έφηβο, αλλά και το οικογενειακό του σύστημα, όπως και το κοινωνικό.

Κ.Ν.: Είναι δείκτες όπως είπαμε, δείχνουν τα προβλήματα. Αν τους καταπιέσουμε, τους πούμε ότι είναι κακοί και τους διώξουμε, τους αποκλείσουμε, δεν κάνουμε τίποτε άλλο από το να συντηρούμε τα προβλήματα. Αν όμως πούμε ότι κάτι μας δείχνουν, και προσπαθήσουμε να βρούμε τι μας δείχνουν, από πού προέρχονται δηλαδή, μπαίνουμε σε μία διαδικασία, ακριβώς, ανθρωποποίησης των βιωμάτων.

Όλες αυτές οι βίαιες σωματικές εκφράσεις, διάφοροι αυτοτραυματισμοί και γενικά βίαιες συμπεριφορές, δείχνουν τη χρήση της σωματικής έκφρασης η οποία είναι δείκτης της βαθύτερης ψυχικής δυσκολίας να βρει μία θέση ομοίου μαζί με τους άλλους, και διαφορετική ταυτόχρονα, με προσωπική ταυτότητα, και γίνεται εντελώς όμοιος με κάποιους που γίνονται όλοι βίαιοι, αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν διαφορετικός – δεν έχει καμία αυτόνομη σκέψη.

Και δείχνουν αυτή την προβληματική, η οποία είναι καταστροφική τελικά. Δεν φτιάχνει ένα κοινωνικό άτομο, που είναι και όμοιος και διαφορετικός.

Η εφηβεία είναι ταυτόχρονα μια ατομική πορεία αυτονόμησης και ωρίμανσης αλλά ταυτόχρονα είναι μια πορεία ωρίμανσης ενός κοινωνικού όντος, ομοίου και συγχρόνως διαφορετικού. Και όταν δεν πάει καλά η εφηβεία, σημαίνει ότι αυτές οι δύο διαδικασίες και στο άτομο αλλά και στην κοινωνία δεν συνεργάζονται...

Κρ.Π.: Το βιβλίο σας που πρόκειται να κυκλορήσει από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη, τι θέμα έχει;

Κ.Ν.: Λέγεται «Εξορία και γλώσσα», και συνδέεται με όλα αυτά που θίξαμε, σε σχέση με τα ανείπωτα βιώματα, δηλαδή ότι αυτή είναι η εξορία, το να βγαίνουν από την ανθρώπινη διάσταση κάποια βιώματα.-

—

Ο Κώστας Νασίκας, είναι ψυχαναλυτής, μέλος της Γαλλικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λυών, είναι ιατρικός υπεύθυνος του Οίκου Εφήβων της Λυών και επίσης είναι ζωγράφος. 

Τίτλοι βιβλίων του (στα γαλλικά):  

• Ημερολόγιο μιας ανορεξίας
• Καταναλωτισμός και βία
• Σωματικά ίχνη και μνήμη του ονείρου
• Το τραύμα ανάμεσα στην δημιουργία και στην καταστροφή
• Το σώμα στην έκφραση των εφήβων
• Εξορία και γλώσσα (το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη)

Τίτλοι συλλογικών έργων (στα γαλλικά) με δική του επιμέλεια:

• Φάμπρικες της γλώσσας
• Η πειθώ και η δύναμη του λόγου (το οποίο πρόκειται να κυκλοφορήσει)
• Βία και μη λεκτικές εκφράσεις

—

Ρένα Χατζηδάκη (Μαρίνα), «Κατάσταση Πολιορκίας» , α’ έκδοση, εκδ. Ολκός 1974

[…] Χρόνος παραμορφώθηκε,

Τα χρόνια που έρχονται παραμορφώθηκαν.

Ξέρεις πού θα με βρεις,

Εγώ ο Φόβος.

Εγώ ο θάνατος.

Εγώ η μνήμη, ανήμερη.

Εγώ η θύμηση της τρυφεράδας του χεριού σου,

εγώ ο καημός της χαλασμένης μας ζωής.

Θα πολιορκώ το «κοίταζε τη δουλειά σου» με τη αγωνία μου.

Θα θρυμματίζω τον ύπνο τους μ’ άσεμνα, φρικιαστικά βεγγαλικά.

Σφαίρες αμέτρητες θα πέφτουν στους αδιάφορους διαβάτες,

ώσπου ν’ αρχίσουν να σφαδάζουν

ώσπου ν’ αρχίσουν ν’ αναρωτιούνται.

Εμένα δε θα μπορούν να με σκοτώσουν.

Όμως θαρρώ, οι μόνοι που -ίσως -καταλάβουν θα ναι τα παιδιά,

πλούσια απ’ την κληρονομιά μας

πρώτη φορά, τα παιδιά

σκληρά στη μνήμη, σκληρά σε μας,

θα διαβάσουν ίσως έγκαιρα

τ’ αδέξια μηνύματα των προτελευταίων ναυαγών

διορθώνοντας τα λάθη,

σβήνοντας τα ψέματα,

ονοματίζοντας σωστά, χωρίς ρομαντισμούς τα παιδιά,

χωρίς αναγραμματισμούς ηλικίας

σημαδεμένα από την αστραπή

τη γνώση της μοναξιάς της δύναμης

που σε μας άργησε τόσο πολύ να ‘ρθει.

[…]

—

http://tvxs.gr/news/ellada/den-moirastei-kapoios-ta-biomata-toy-xanei-tin-anthropini-toy-diastasi

Η Έρευνα για την Κρίση (2010-2014), εκδ. Κέδρος. Της Κρυσταλίας Πατούλη

(en français / in english)

Η Έρευνα για την Κρίση (2010-2014) Εκδόσεις κέδρος, με βάση το ερώτημα: «Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τί πρέπει να κάνουμε; 

182 πρόσωπα των γραμμάτων, των επιστημών και των τεχνών, από το 2010 μέχρι σήμερα, συμμετείχαν στην ακτιβιστική Έρευνα για την κρίση με βάση το ερώτημα «Ποιες αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τι πρέπει να κάνουμε;». Όλες οι απαντήσεις  μέχρι στιγμής, δημοσιεύτηκαν στο tvxs.gr, δημιουργώντας έναν δημόσιο διάλογο άνω των 290 άρθρων και συνεντεύξεων με επιπλέον υποερωτήματα ανάλογα και με την τρέχουσα επικαιρότητα. Τα αποτελέσματα της εν λόγω έρευνας μόλις κυκλοφόρησαν σε βιβλιο από τις εκδόσεις Κέδρος.

Η Κρυσταλία Πατούλη, δημοσιογράφος – σύμβουλος Ψ.Υ., ήρθε σε επαφή γι’ αυτήν την ακτιβιστική έρευνα, με φορείς, συλλόγους, ενώσεις και εκδοτικούς οίκους, για να επικοινωνήσει με όσο το δυνατόν περισσότερα πρόσωπα από το χώρο των γραμμμάτων, των επιστημών και των τεχνών που διαμένουν και εργάζονται στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, προσκαλώντας όσους επιθυμουν να συμμετέχουν και με ανοιχτή πρόσκληση από το 2011.

Τα έσοδα της έκδοσης θα διατεθούν στο ΚΕΘΕΑ, που συμβάλλει καθοριστικά εδώ και δεκαετίες στην επίλυση κρίσεων προς την ανεξαρτητοποίηση και στη ΜΕΡΙΜΝΑ που συμβάλλει στην αντιμετώπιση των απωλειών στη ζωή των παιδιών και των οικογενειών τους.

Διαβάστε επίσης (in greek – στα ελληνικά / en français / in english) τα ενδεικτικά αποτελέσματα της έρευνας για τις αιτίες και τις λύσεις της κρίσης : ΕΔΩ ή: http://tvxs.gr/news/ellada/ereyna-aities-kai-lyseis-tis-krisis

Στην έρευνα συμμετείχαν οι:

Lamarque Jose Manuel, Roth Karl Heinz, Ακρίβος Κώστας, Αντωνόπουλος Άγγελος, Αντωνόπουλος Αλέξανδρος, Αραπάκης Νίκος, Αρλέτα, Αρμένης Γιώργος, Βαγενά Άννα, Βαγενάς Νάσος, Βαλαωρίτης Νάνος, Βάσσης Λαοκράτης, Βερβενιώτη Τασούλα, Βεργόπουλος Κώστας, Βλαβιανός Χάρης, Βλαχόπουλος Σπύρος, Βόγλης Γιάννης, Γαλάνη Δήμητρα, Γέρου Κάτια, Γεωργοσοπούλου Αρετή, Γιανναράς Χρήστος, Γκαϊφύλλιας Θανάσης, Γκιζέλης Γρηγόρης, Γλέζος Μανώλης, Γράψας Φίλιππος, Γρηγοράκης Γιάννης, Γρηγοριάδης Θεόδωρος, Δαββέτας Νίκος, Δανάλης Συράκος, Δημητρίου Ανδρέας, Δημητρίου Σωτήρης (ανθρωπολόγος), Δημητρίου Σωτήρης (συγγραφέας), Διαμαντής Αντώνης, Διαμαντόπουλος Θανάσης, Δούρου Ρένα, Δραμαλή Έφη, Ελευθερίου Μάνος, Ερηνάκης Νίκος, Ευθυμιόπουλος Ηλίας, Ευσταθία (τραγουδοποιός), Ζαχαρίας Μάνος, Ζένιος Σταύρος, Ζερβουδάκης Δημήτρης, Ζήρας Αλέξης, Ζιώγα Ελένη, Ζουγανέλης Γιάννης, Ζούδιαρης Nίκος, Ζούδιαρης Νίκος, Ζούλιας Πέτρος, Ήφαιστος Παναγιώτης, Θεοδωράκης Μίκης, Θεοδωρόπουλος Βαγγέλης, Ιωαννίδης Αλκίνοος, Ιωάννου Γιάννης, Καζάκης Δημήτρης, Καζάκος Κώστας, Καλογερόπουλος Νίκος, Καλπούζος Γιάννης, Καραγιάννης Μάκης, Καρακατσάνης Θύμιος, Καραποστόλης Βασίλης, Καρασούλος Παρασκευάς, Καρατζάς Nίκος, Κάσδαγλης Χριστόφορος, Κατάκη Χάρις, Καφετζής Τάκης, Κολέμπας Γιώργος, Κονιόρδου Λυδία, Κοντογιώργης Γιώργος, Κοντολέων Μάνος, Κοροβέσης Περικλής, Κοροβίνης Θωμάς, Κούλογλου Στέλιος, Κουμανταρέας Μένης, Κούνδουρος Νίκος, Κουνενής Νίκος, Κούτρας Γιάννης, Κουτρούκης Θεόδωρος, Κουτσομύτης Kώστας, Λάμπος Κώστας, Λεμπέση Κάτια, Λίλλης Γιώργος, Λουδοβίκος των Ανωγείων, Μάινας Στέλιος, Μακεδόνας Κώστας, Μακρυδημήτρης Αντώνης, Μάνου Αφροδίτη, Μαραγκόπουλος Άρης, Μάρκαρης Πέτρος, Μαρκόπουλος Γιώργος, Μάτσα Κατερίνα, Μαυρουδής Ευάγγελος, Μαυρουδής Νότης, Μαχαιρίτσας Λαυρέντης, Μεντή Νένα, Μεράντζας Γιώργος, Μητσιάς Μανώλης, Μήτσου Ανδρέας, Μικρούτσικος Θάνος, Μίσσιος Χρόνης, Μιχαηλίδης Τεύκρος, Μιχαλακόπουλος Γιώργος, Μιχαλοπούλου Αμάντα, Μουρσελάς Κώστας, Μπέζος Γιάννης, Μπέικου Μαρία, Μπέλου Μαρία, Μπεχράκης Γιάννης, Μπίλλας Γιάννης, Μποντίλα Μαρία, Μπρέμπου Γωγώ, Μυριβήλη Λενιώ, Νασίκας Κώστας, Νίνα Ελένη, Νοταράς Γεράσιμος, Ντάρας Κώστας, Ξαρχάκος Σταύρος, Ξενάριος Γιώργος, Οικονομίδης Φοίβος, Παναγιωτάκης Γιώργος, Παναγιωτοπούλου Άννα, Πανσέληνος Αλέξης, Παπαδημητρίου Ζήσης, Παπαδημητρίου Μάνια, Παπαδόπουλος Λάκης, Παπαδόπουλος Σπύρος, Παπαθεοδώρου Βασίλης, Παπακωνσταντίνου Μίρκα, Παπαμιχάλης Χρήστος, Πασπαλά Έλλη, πατήρ Φιλόθεος Φάρος, Πελασγός Στέλιος, Πέτρουλα Δήμητρα, Πήττας Γιώργος, Πιταράκης Λευτέρης, Πουλικάκος Δημήτρης, Πουλόπουλος Χαράλαμπος, Ραπτόπουλος Βαγγέλης, Ρασούλης Μανώλης, Ρεμπούτσικα Ευανθία, Ρέππα Ειρήνη, Ρήγος Κωνσταντίνος, Ρικάκη Λουκία, Ροζάνης Στέφανος, Ρόμβος Τέος, Ρώπα Χρύσα, Σαββίδης Παντελής, Σεραφείμ Σίλας, Σηφακάκη Κατίνα, Σκιαδαρέση Μαρία, Σκιαδαρέσης Γεράσιμος, Σκρουμπέλος Θανάσης, Σταμάτης Αλέξης, Σταυρακοπούλου Σωτηρία, Στεφόπουλος Γιάννης, Σφακιανάκης Άρης, Σφυρίδης Περικλής, Τατσόπουλος Πέτρος, Τέντα – Λατίφη Κατίνα, Τερζάκης Φώτης, Τερζόπουλος Θόδωρος, Τζούμας Κωνσταντίνος, Τομπάζος Σταύρος, Τσακίρογλου Νικήτας, Τσακνής Διονύσης, Τσαλίκογλου Φωτεινή, Τσουκαλάς Κωνσταντίνος, Υφαντής Γιάννης, Φαραντούρη Μαρία, Φόνσου Άννα, Φραγκουδάκη Άννα, χαϊνης Αποστολάκης Δημήτρης, Χατζάκης Σωτήρης, Χατζηδάκης Κωστής, Χατζηκωνσταντίνου Γιώργος, Χειμωνάς Θανάσης, Χρυσόγονος Κώστας, Ψαριανός Γρηγόρης, Ψαρρού Νέλλη

Προσκλήσεις – κριτικές – παρουσιάσεις – συνεντεύξεις:

• Κρυσταλία Πατούλη, Tο οδοιπορικό της διεξαγωγής της Έρευνας για την κρίση (2010-2014), tvxs.gr, 14.12.2014
• Ζήσης Παπαδημητρίου, Σημαντική πολιτική πράξη, απαραίτητη για την προώθηση του διαλόγου, tvxs.gr, 15.12.14
• Στέλιος Κούλογλου, Σαν λίγο κάρβουνο στο μεγάλο τρένο της αλλαγής, tvxs.gr, 15.12.2014
• Τασούλα Βερβενιώτη, Μια φυγή προς τα εμπρός…, tvxs.gr, 21.12.2014
• Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, Η έρευνα για την κρίση 2010 – 2014, «Fractal», Φεβρουάριος 2015
• Περικλής Σφυρίδης, Η έρευνα για την κρίση 2010 – 2014, diastixo.gr, 18.3.2015
• Χαρίκλεια Δημακοπούλου, Η έρευνα για την κρίση 2010 – 2014, «Εστία», 21.3.2015
• Περικλής Σφυρίδης, Η έρευνα για την κρίση 2010 – 2014, Περιοδικό «Παρέμβαση», τχ. 175

Παρουσιάσεις – Κριτικές (9)

• «[…] για την επιμόρφωση των αρμοδίων;» Χαρίκλεια Δημακοπούλου – Εστία (1)
• «Έρευνα για την κρίση 2010-2014 της Κρυσταλίας Πατούλη» Του Απόστολου Μωραϊτόπουλου (1)
• «Καλό θα ήταν ο κ. υπουργός να ρίξει μια ματιά…» Περικλής Κοροβέσης (1)
• Με κρυσταλένια ματιά στη μεγάλη κρίση… Του Δημήτρη Τζανακάκη (1)

Συνεντεύξεις (4)

• «Είναι οι σοφοί μας βουβοί;» Της Ειρήνης Ορφανίδου – Περιοδικό Μετρό (1)
• 19/01/15 – Συνέντευξη της Κρυσταλίας Πατούλη στην Κατερίνα Μυλωνά – εφημερίδα Πατρίς (1)
• «Η κρίση είναι δομική» (1)
• Κρυσταλία Πατούλη – Είναι αυτό που είπε και ο Γκάντι: «Γίνε η αλλαγή που θέλεις να δεις». (1)

Εκδηλώσεις – συζητήσεις:

• 09/11/15 – «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» στην κρίση – Πρόσκληση
• FLORAL – Συζήτηση για τα αποτελέσματα της «Έρευνας για την κρίση» (2010-2014) της Κρυσταλίας Πατούλη (18)
  • 01/04/15 – Βιβλιοπωλείο ΤΡΑΒΕΡΣΟ – Συζήτηση – παρουσίαση: Η έρευνα για την κρίση (2010-2014) εκδ. Κέδρος (1)
  • 09/11/15 – «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» στην κρίση (1)
  • 11/03/15 – PASSPORTart / Συζήτηση – παρουσίαση για τα αποτελέσματα της «Έρευνας για την κρίση (2010-2014)» (1)
  • 18/01/14 – ΡΕΘΥΜΝΟ / Συζήτηση – παρουσίαση για τα αποτελέσματα της «Έρευνας για την κρίση (2010-2014)» (1)
  • 19/1/15 ΗΡΑΚΛΕΙΟ – ΚΡΗΤΗ: Συζήτηση – παρουσίαση για τα αποτελέσματα της «Έρευνας για την κρίση (2010-2014)» (1)
  • 21/1/15 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ / Συζήτηση – παρουσίαση για τα αποτελέσματα της «Έρευνας για την κρίση (2010-2014)» (1)
  • 23/05/15 – Βιβλιοπόντικας / Συζήτηση για τα αποτελέσματα της «Έρευνας για την κρίση (2010-2014)» (1)
  • Όλες οι προσεχείς εκδηλώσεις για τα αποτελέσματα της Έρευνας για την κρίση 2010-2014 (1)
  • ΒΙΝΤΕΟ – Floral Bookstore – Συζήτηση για τα αποτελέσματα της ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ 2010-2014 (1)

Εκπομπές με θέμα την Έρευνα για την Κρίση 2010-2014 εκδόσεις Κέδρος (5)

• Ακύρωση: MEGAtv – ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ (1)
• Δευτέρα 11/5 – Στο Κόκκινο 105.5fm – 23:00-24:00 με αφορμή την Έρευνα για την Κρίση (1)
• Ερτ – Εκπομπή Zona Rosa 14/01/2015 – από το 1:03:48′ (1)
• Εκπομπή «Αντιθέσεις» – ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ – ΚΡΥΣΤΑΛΙΑ ΠΑΤΟΥΛΗ Δημοσιογράφος-Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας (1)
• Η μία από τις εκπομπές που έγιναν στο ΚΡΗΤΗ TV – με θέμα την Έρευνα για την Κρίση (1)

---

• • Η Έρευνα για την Κρίση στο Πρόγραμμα Σπουδών του Δημοκρίτειου Παν/μίου (1)
  • Κατίνα Σηφακάκη: Εύχομαι η καινούργια γενιά να αγωνιστεί, να αντέξει, να νικήσει! (1)
  • Παρουσίαση της Έρευνας για την Κρίση στο Crisis Art Festival (1)
  • Μία από τις σημαντικότερες αναλύσεις για την ελληνική και παγκόσμια κρίση στη γαλλική εφημερίδα Les Echos (1)

• Άλλο άνεργος και άλλο άπραγος! Της Κρυσταλίας Πατούλη

Μέχρι στιγμής, συμμετείχαν στην έρευνα απαντώντας την ερώτηση «Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τί πρέπει να κάνουμε;» οι εξής:

1. Κώστας Ακρίβος
2. Αρλέτα
3. Άγγελος Αντωνόπουλος
4. Αλέξανδρος Αντωνόπουλος
5. Χαϊνης Δημήτρης Αποστολάκης
6. Νίκος Αραπάκης
7. Γιώργος Αρμένης
8. Άννα Βαγενά
9. Νάσος Βαγενάς
10. Νάνος Βαλαωρίτης
11. Λαοκράτης Βάσσης
12. Τασούλα Βερβενιώτη
13. Κώστας Βεργόπουλος
14. Χάρης Βλαβιανός
15. Γιάννης Βόγλης
16. Δήμητρα Γαλάνη
17. Κάτια Γέρου
18. Αρετή Γεωργοσοπούλου
19. Χρήστος Γιανναράς
20. Θανάσης Γκαϊφύλλιας
21. Γρηγόρης Γκιζέλης
22. Μανώλης Γλέζος
23. Φίλιππος Γράψας
24. Γιάννης Γρηγοράκης
25. Θεόδωρος Γρηγοριάδης
26. Νίκος Δαββέτας
27. Συράκος Δανάλης
28. Σωτήρης Δημητρίου (ανθρωπολόγος)
29. Σωτήρης Δημητρίου (συγγραφέας)
30. Αντώνης Διαμαντής
31. Θανάσης Διαμαντόπουλος
32. Ρένα Δούρου
33. Έφη Δραμαλή
34. Μάνος Ελευθερίου
35. Νίκος Ερηνάκης
36. Ευσταθία
37. Ηλίας Ευθυμιόπουλος
38. Μάνος Ζαχαρίας
39. Δημήτρης Ζερβουδάκης
40. Αλέξης Ζήρας
41. Ελένη Ζιώγα
42. Γιάννης Ζουγανέλης
43. Nίκος Ζούδιαρης
44. Πέτρος Ζούλιας
45. Παναγιώτης Ήφαιστος
46. Μίκης Θεοδωράκης
47. Αλκίνοος Ιωαννίδης
48. Δημήτρης Καζάκης
49. Κώστας Καζάκος
50. Νίκος Καλογερόπουλος
51. Γιάννης Καλπούζος
52. Θύμιος Καρακατσάνης
53. Βασίλης Καραποστόλης
54. Παρασκευάς Καρασούλος
55. Nίκος Καρατζάς
56. Χάρις Κατάκη
57. Τάκης Καφετζής
58. Αντώνης Καφετζόπουλος
59. Γιώργος Κολέμπας
60. Γιώργος Κοντογιώργης
61. Μάνος Κοντολέων
62. Περικλής Κοροβέσης
63. Θωμάς Κοροβίνης
64. Στέλιος Κούλογλου
65. Μένης Κουμανταρέας
66. Νίκος Κούνδουρος
67. Νίκος Κουνενής
68. Γιάννης Κούτρας
69. Kώστας Κουτσομύτης
70. Κώστας Λάμπος
71. Γιώργος Λίλλης
72. Λουδοβίκος των Ανωγείων
73. Στέλιος Μάινας
74. Κώστας Μακεδόνας
75. Γιάννης Μακριδάκης
76. Αντώνης Μακρυδημήτρης
77. Αφροδίτη Μάνου
78. Άρης Μαραγκόπουλος
79. Πέτρος Μάρκαρης
80. Γιώργος Μαρκόπουλος
81. Κατερίνα Μάτσα
82. Ευάγγελος Μαυρουδής
83. Νότης Μαυρουδής
84. Λαυρέντης Μαχαιρίτσας
85. Νένα Μεντή
86. Γιώργος Μεράντζας
87. Μανώλης Μητσιάς
88. Θάνος Μικρούτσικος
89. Χρόνης Μίσσιος
90. Γιώργος Μιχαλακόπουλος
91. Αμάντα Μιχαλοπούλου
92. Γιάννης Μπέζος
93. Μαρία Μπέϊκου
94. Μαρία Μπέλου
95. Γιάννης Μπεχράκης
96. Γιάννης Μπίλλας
97. Γωγώ Μπρέμπου
98. Κώστας Μουρσελάς
99. Κώστας Νασίκας
100. Ελένη Νίνα
101. Γεράσιμος Νοταράς
102. Κώστας Ντάρας
103. Γιώργος Ξενάριος
104. Φοίβος Οικονομίδης
105. Άννα Παναγιωτοπούλου
106. Ζήσης Παπαδημητρίου
107. Μάνια Παπαδημητρίου
108. Λάκης Παπαδόπουλος
109. Σπύρος Παπαδόπουλος
110. Μίρκα Παπακωνσταντίνου
111. Χρήστος Παπαμιχάλης
112. Έλλη Πασπαλά
113. Στέλιος Πελασγός
114. Δήμητρα Πέτρουλα
115. Γιώργος Πήττας
116. Λευτέρης Πιταράκης
117. Δημήτρης Πουλικάκος
118. Χαράλαμπος Πουλόπουλος
119. Βαγγέλης Ραπτόπουλος
120. Μανώλης Ρασούλης
121. Ευανθία Ρεμπούτσικα
122. Ειρήνη Ρέππα
123. Κωνσταντίνος Ρήγος
124. Λουκία Ρικάκη
125. Στέφανος Ροζάνης
126. Τέος Ρόμβος
127. Χρύσα Ρώπα
128. Παντελής Σαββίδης
129. Σίλας Σεραφείμ
130. Μαρία Σκιαδαρέση
131. Γεράσιμος Σκιαδαρέσης
132. Θανάσης Σκρουμπέλος
133. Αλέξης Σταμάτης
134. Σωτηρία Σταυρακοπούλου
135. Γιάννης Στεφόπουλος
136. Άρης Σφακιανάκης
137. Περικλής Σφυρίδης
138. Πέτρος Τατσόπουλος
139. Θόδωρος Τερζόπουλος
140. Κωνσταντίνος Τζούμας
141. Νικήτας Τσακίρογλου
142. Διονύσης Τσακνής
143. Φωτεινή Τσαλίκογλου
144. Κωνσταντίνος Τσουκαλάς
145. Γιάννης Υφαντής
146. Μαρία Φαραντούρη
147. Πατήρ Φιλόθεος Φάρος
148. Άννα Φόνσου
149. Σωτήρης Χατζάκης
150. Κωστής Χατζηδάκης
151. Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου
152. Θανάσης Χειμωνάς
153. Έλενα Χουζούρη
154. Ντίνος Χριστιανόπουλος
155. Γρηγόρης Ψαριανός
156. Νέλλη Ψαρρού
157. Jose Manuel Lamarque
158. Karl Heinz Roth

Ειδικότερα και για την Κύπρο, συμμετέχουν στην έρευνα οι εξής:

1. Σταύρος Ζένιος: Στην Κύπρο έχουμε δημιουργήσει την τέλεια κρίση χρέους
2. Ανδρέας Δημητρίου: H κατάσταση στην Κύπρο είναι τραγική
3. Γ. Ιωάννου: Το όραμα της ΕΕ υποκαταστάθηκε από μια Λέσχη Μονεταριστική
4. Σταύρος Τομπάζος: Να εφαρμοστούν εναλλακτικές πολιτικές απεμπλοκής από το μνημόνιο

Παράλληλα, με βάση το ερώτημα της έρευνας “Τί πρέπει να κάνουμε”, εκτός από τα πρόσωπα που αναφέρθηκαν παραπάνω, πολλά από αυτά δίνοντας επίσης πλήθος άλλων άρθρων και συνεντεύξεων με επιπλέον υποερωτηματα ανάλογα με την επικαιρότητα, απάντησαν (π.χ. με αφορμή τις εκλογές 2012, τα προβλήματα δικαιοσύνης, τα εργασιακά, τις ευρωεκλογές, την άνοδο της ακροδεξιάς και του εθνικισμού, κλπ.) και οι εξής, επίσης:

1. Αλέξης Πανσέληνος
2. Ανδρέας Μήτσου
3. Βασίλης Παπαθεοδώρου
4. Γιώργος Παναγιωτάκης
5. Θεόδωρος Κουτρούκης
6. Λ. Κονιόρδου – Λ. Μυριβήλη – Κ. Λεμπέση
7. Τεύκρος Μιχαηλίδης
8. Χριστόφορος Κάσδαγλης
9. Μαρία Μποντίλα
10. Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
11. Σπύρος Βλαχόπουλος
12. Κώστας Χρυσόγονος
13. Μάκης Καραγιάννης
14. Κατίνα Τέντα – Λατίφη
15. Κατίνα Σηφακάκη
16. Φώτης Τερζάκης
17. Άννα Φραγκουδάκη

---

Επιπλέον άρθρα με βάση την έρευνα:

• Γιώργος Κοντογιώργης: Μας χρειάζεται -επειγόντως- ένα νέο πολιτικό συμβόλαιο
• Μ. Γλέζος: Να μας δώσουν οι Γερμανοί αυτά που μας οφείλουνε …
• Σταύρος Ξαρχάκος
• Βαγγέλης Ραπτόπουλος
• Γιάννης Μακριδάκης
• Θανάσης Γκαϊφύλλιας
• Θεόδωρος Κουτρούκης
• Θόδωρος Τερζόπουλος
• Κατερίνα Μάτσα
• Κώστας Βεργόπουλος
• Λαοκράτης Βάσσης
• Λίνα Νικολακοπούλου
• Μαρία Σκιαδαρέση
• Νικήτας Τσακίρογλου
• Νικος Αραπακης
• Νίκος Ερηνάκης
• Νίκος Ζούδιαρης
• Γιώργος Κοντογιώργης
• Νίκος Κούνδουρος
• Νίκος Κουνενής
• Περικλής Κοροβέσης
• Πέτρος Τατσόπουλος
• Στέφανος Ροζάνης
• Τασούλα Βερβενιώτη
• Χρόνης Μίσσιος

---

Διαβάστε επίσης άρθα δημοσιευμένα στα πλαίσια της έρευνας:

• Δεν υπάρχει άλλη ελπίδα σωτηρίας για την ανθρωπότητα…
• Κ. Βεργόπουλος: Η «χαμένη γενιά» θα νικήσει!
• Η αριστερή γενιά
• «Μ’ αγαπά η χώρα μου;»: Ο λόγος στα παιδιά και τους εφήβους…
• Σαμαράς και Πασόκ έφτιαξαν τη Χρυσή Αυγή
• Ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α για τον εκδημοκρατισμό της Ε.Ε. Του Καρλ Χάιντς Ροτ
• Κ. Βεργόπουλος: Η Ελλάδα τώρα ηγείται της Ευρωπαϊκής Αριστεράς
• Τελευταία προσπάθεια η κρίση να γίνει ευκαιρία και όχι καταστροφή
• Έρευνα: Αιτίες και λύσεις της κρίσης
• Υπόθεση Καρέλι: «Η έννοια της ασφάλειας τινάζεται στον αέρα!»

• Διευρύνεται ο Ευρωπαϊκός Διάλογος που πυροδότησαν 2 επιστολές _ Naissance d’un débat européen provoqué par deux lettres ouvertes
• Γιάννης Μακριδάκης, φωνή βοώντος εν τη ερήμω…
• H πλειοψηφία γύρω μας, φασίστες είναι. Της Κρυσταλίας Πατούλη
• Είμαστε όλοι Έλληνες: Είμαστε όλοι ένα σύστημα! Της Κρυσταλίας Πατούλη
• Το ευρώ της νεοφασιστικής τραγωδίας. Της Κρυσταλίας Πατούλη

---

Όλες οι απαντήσεις του “Τί να κάνουμε;” δημοσιευμένες στο τvxs ΕΔΩ. Ο δημόσιος διάλογος με αφορμή την εν λόγω έρευνα συνεχίζεται για όσους επιθυμούν να συμμετέχουν και επίσης για όσους θέλουν να προσθέσουν κάτι στις απόψεις τους σχετικά με την επικαιρότητα. Επικοινωνία: cpatouli@yahoo.gr

---

Ακολουθούν τα δημοσιευμένα άρθρα στο tvxs.gr στα πλαίσια του δημοσίου διαλόγου που διαμορφώθηκε με βάση την έρευνα για τα αίτία και τις λύσεις (Τί να κάνουμε;) της κρίσης:

Τι να κανουμε;

09:35 | 22 Ιουν. 2014

Δεν υπάρχει άλλη ελπίδα σωτηρίας για την ανθρωπότητα…

[…] Άλλη δικαιοσύνη σήμερα δεν υπάρχει στην οποία μπορούν οι λαοί να προσφύγουν:  σε τέτοιες στιγμές το επαναστατικό δίκαιο έχει τον λόγο. Το δυστύχημα είναι όμως ότι οι άνθρωποι δεν στρέφουν…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:48 | 13 Ιουν. 2014

Κ. Βεργόπουλος: Η «χαμένη γενιά» θα νικήσει!

[…] οι αλαζονικά θεωρούμενοι και αυτοανακηρυγμένοι νικητές θα είναι οι πραγματικοί ηττημένοι! Κι αυτούς που σήμερα τους λένε χαμένους και ηττημένους, αυτοί θα είναι οι νικητές, σύμφωνα με όλα τα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:45 | 11 Ιουν. 2014

Η αριστερή γενιά

[…] Κάπως έτσι μας κρατούν δέσμιους τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, μέσω των οποίων ασκείται η πραγματική εξουσία στις αρχές του 21ου αιώνα […] Με τρεις στιγμές ιστορικής σημασίας έχω χαρεί βαθιά τα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:03 | 29 Μάιος. 2014

Οικονομική ανάπτυξη και Συγκριτικά πλεονεκτήματα

[…] η θεοποίηση του χρήματος και η γιγάντωση της οικονομικής εξουσίας, μέσω των συγκεντρώσεων, των συγχωνεύσεων, των εξαγορών και της καρτελοποίησης των μεγάλων επιχειρήσεων, με παράλληλη ενίσχυση…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:34 | 25 Μάιος. 2014

Σαμαράς και Πασόκ έφτιαξαν τη Χρυσή Αυγή

Ο Σαμαράς και το Πασόκ έφτιαξαν τη Χρυσή Αυγή με την πολιτική τους. Και λένε να ψηφίσουμε αυτούς που δημιούργησαν τους άλλους; Και τώρα βρισκόμαστε ανάμεσα σε αυτούς και τους άλλους… Δηλαδή ανάμεσα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

16:23 | 24 Μάιος. 2014

Οι όμορφες πόλεις άσχημα καίγονται

Έχω γεννηθεί στις Γλαφυρές Μαγνησίας, τελείωσα το Α΄ Γυμνάσιο Αρρένων Βόλου, εργάζομαι στο Γυμνάσιο Ιωλκού και είμαι απ΄ αυτούς  που θα ήθελαν να δουν στην Α΄ Εθνική και τον Ολυμπιακό Βόλου και…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:51 | 21 Μάιος. 2014

Όταν την ελπίδα την προσωποποιείς, ήδη έχεις γίνει φασίστας

Όταν την ελπίδα την προσωποποιείς, ήδη έχεις γίνει φασίστας. Όταν ψηφίζεις για το τομάρι σου και μόνο, τότε ήδη έχεις γίνει φασίστας. Όταν για χρόνια έκανες το ίδιο στο παρελθόν, τότε ήδη ήσουν από…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:24 | 18 Μάιος. 2014

Ήρθε η ώρα να αλλάξουμε το σύστημα

[…] Η συντριβή των δυο κομμάτων εξουσίας, αλλά κυρίως της λογικής που αυτά εκφράζουν, είναι μονόδρομος. Ήρθε η ώρα να ανακαλύψουμε πάλι την πολιτική, να δούμε πολιτικούς οι οποίοι θα εκφράζουν τη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:04 | 15 Μάιος. 2014

Εν όψει των Ευρωεκλογών

[…] Η αλλαγή στο όνομα μιας δημοκρατικής Ελλάδας και μιας Ευρώπης των λαών και των πολιτών δεν θα επέλθει, όσο οι ίδιοι οι πολίτες εκχωρούν τα αναφαίρετα δικαιώματά τους σε  πολιτικές δυνάμεις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:42 | 11 Μάιος. 2014

Τελευταία προσπάθεια η κρίση να γίνει ευκαιρία και όχι καταστροφή

Κάθε κόμμα και κάθε πολιτικός μπορεί να έχει στοιχεία θετικά που καταφέρνουν να γοητεύσουν έναν πολίτη. Το ζήτημα όμως δεν είναι τα μεμονωμένα αυτά στοιχεία που ενίοτε χρησιμοποιούνται υποκριτικά για…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:07 | 01 Μάιος. 2014

Πρωτομαγιά: Γιορτή των εργατών ή των λουλουδιών;

«[…] Αν τα συνδικάτα συνεχίσουν να επικεντρώνονται στη διατήρηση συντεχνιακών επιδιώξεων και μικροσυμφερόντων… Αν δεν φροντίσουν να παρέχουν χρήσιμες υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας προς τα μέλη τους…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:36 | 23 Απρ. 2014

Οικονομική κρίση και ευρωπαϊκή Αριστερά

H επιδείνωση της οικονομικής κρίσης τους τελευταίους μήνες εξανάγκασε τους ιθύνοντες των μητροπολιτικών κέντρων λήψης αποφάσεων να μιλήσουν επιτέλους για «συστημική» κρίση, αποφεύγοντας ωστόσο και…

[περισσότερα]

• επόμενη ›

Τι να κανουμε;

09:47 | 20 Απρ. 2014

Έρευνα: Αιτίες και λύσεις της κρίσης

«Όταν ήρθε -τον 19ο αιώνα- η αστική τάξη πραγμάτων, η λεγόμενη νεωτερικότητα*, η ενιαία -μέχρι τότε- υπόσταση του ανθρώπου, άρχισε να διαχωρίζεται. Ο πρώτος διαχωρισμός, ήταν στο άτομο και στον…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:36 | 10 Απρ. 2014

Υπόθεση Καρέλι: «Η έννοια της ασφάλειας τινάζεται στον αέρα!»

[…] για άλλη μια φορά η έννοια της ασφάλειας τινάζεται στον αέρα!  Και από την άλλη, τραυματίζεται η συνοχή του κοινωνικού ιστού […] αυτό που συνέβη είναι τραγικό, κυρίως επειδή μιλάμε…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:11 | 10 Απρ. 2014

Ραντεβού στις σπηλιές, λοιπόν.

Σιωπηροί ή όχι, συνένοχοι ή όχι και συνυπεύθυνοι ή όχι, γι’ αυτήν την χωρίς τέλος «πολιτιστική» όσο και «δημοκρατική» ζούγκλα, οπισθοχωρούμε όλοι μαζί ολοταχώς εδώ και 4 χρόνια στις …σπηλιές, μάλλον…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:48 | 10 Απρ. 2014

Η χώρα εγκαθίσταται οριστικά σε αιώνια ύφεση και ανεργία!

[…] Όταν δεσμεύεται η χώρα να πληρώνει στους δανειστές 5,25%, για το χρέος κάθε χρόνο και η ανάπτυξη παραμένει σε αρνητικούς ρυθμούς, τότε η χώρα εγκαθίσταται οριστικά σε αιώνια ύφεση και σε αιώνια…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:05 | 06 Απρ. 2014

Kοινωνική συμμετοχή και οι λαϊκές συνελεύσεις της κρίσης

Η κοινωνία, τα τελευταία χρόνια της οικονομικής χρεοκοπίας και της κοινωνικής κρίσης, έχει συγκροτήσει, μέσα από τις αντιστάσεις της, μια σειρά από νέες λειτουργίες και δομές των από τα κάτω: λαϊκές…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

14:07 | 03 Απρ. 2014

Εθνικισμός, ρατσισμός και ελληνικότητα

[…] Ο ρατσιστικός τρόπος σκέψης καθίσταται ιδιαίτερα επικίνδυνος όταν  συναρθρώνεται με την πολιτική. Γι’ αυτό, η καταπολέμηση της ρατσιστικής φασιστικής νοοτροπίας δεν αφορά μόνον τα πιθανά…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:56 | 01 Απρ. 2014

O φασισμός ως πολιτική άρνησης της ζωής

[…] Η αντίληψη του Τόνι Νέγκρι ουσιαστικά δίνει το αναγκαίο υπόστρωμα για να αντιληφθούμε τον φασισμό ως πολιτική και ιδεολογική κίνηση άρνησης της ίδιας της ζωής […] Για να μην ζήσουμε πάλι την…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

22:00 | 29 Μαρ. 2014

Πεθαίνουν τα εργατικά συνδικάτα;

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά προβλήματα που έχουν σημαδέψει την πορεία του ελληνικού εργατικού συνδικαλισμού την τελευταία εικοσαετία είναι η σταδιακή μείωση της συνδικαλιστικής πυκνότητας, δηλ. του…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:59 | 28 Μαρ. 2014

Πώς βιώνουν οι έφηβοι την κρίση; Της Αναστασίας Αδάμ

Δέκα έφηβοι μεταξύ 13-17 ετών, από διάφορες περιοχές της Αθήνας, αποκαλύπτουν τι σημαίνει γι’ αυτούς οικονομική κρίση. Ο λόγος τους απρόβλεπτος, αποκαλυπτικός, σκληρός αλλά και ευαίσθητος… αποτελεί…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:22 | 24 Μαρ. 2014

Σωστό σκλαβοπάζαρο

[…] Επιτήδειοι Έλληνες, εκμεταλλεύονται στο έπακρο τις ανάγκες των Ελλήνων μεταναστών, ειδικά εκείνων που δεν γνωρίζουν την γλώσσα. Τους βάζουν να δουλέψουν σε εστιατόρια, όλη μέρα στην κουζίνα,…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:18 | 20 Μαρ. 2014

Τι ξέρουν τα παιδιά για την κρίση; Της Eλένης Σουκούρογλου

[…] Τα παιδιά των δημοσίων σχολείων ζωγράφισαν αυτά που τους στερεί η κρίση, τους «κλέφτες» που τους πήραν τα λεφτά, τους «κακούς» που θέλουν να μας βλάψουν, τις «στεναχωρημένες οικογένειες» τους…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:48 | 18 Μαρ. 2014

Δήμαρχοι από Άρη, δημοτικοί σύμβουλοι από Αφροδίτη. Tου Θ. Κουτρούκη

Σε δύο μήνες θα διεξαχθούν οι δημοτικές εκλογές, σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης. Οι τρέχουσες τάσεις δείχνουν πως για αρκετά χρόνια ακόμη οι στρόφιγγες της χρηματοδότησης και των ιδίων πόρων της τοπικής…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:31 | 16 Μαρ. 2014

Η βιολογία των «κοινών» και «η τέχνη του να μην είσαι εγωιστής»

Το ερώτημα αν ο άνθρωπος γενικά γεννιέται εγωιστής ή διαμορφώνεται κοινωνικά σαν τέτοιος, απασχολεί σε μεγάλο βαθμό το σύγχρονο κίνημα του κοινοτισμού.  Όπως το έχει διατυπώσει ο Χάρης Ναξάκης[…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:06 | 01 Μαρ. 2014

Βία και πολιτική στη μαρξιστική θεωρία. Tου Ζήση Δ. Παπαδημητρίου

[…] Η έλλειψη ουσιαστικής πολιτικής στράτευσης ειρηνικού χαρακτήρα έχει μετατρέψει τους πολίτες αναγκαστικά σε καταναλωτές πολιτικών ειδήσεων. Έτσι, η ελληνική κοινωνία π.χ. παρουσιάζει την εικόνα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:02 | 14 Φεβ. 2014

Για το νερό.Του Γιώργου Κολέμπα

Το νερό ως φυσικό αγαθό απαραίτητο για όλες τις μορφές ζωής και ιδίως τον άνθρωπο Στο νερό(Η2Ο) και τα στοιχεία του Υδρογόνο και Οξυγόνο βασίζεται όλος ο πλούτος της βιοποικιλότητας και της…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:59 | 05 Φεβ. 2014

To μαρτύριο της σφραγίδας & η μεταρρύθμιση, του Νίκου Αραπάκη

Πριν λίγους μήνες, προς το τέλος του καλοκαιριού, εμφάνισα ένα πρόβλημα υγείας. Tην περιπέτειά μου αυτή την κατέγραψα και τη δημοσίευσα εδώ. Όσοι έτυχε να διαβάσουν αυτό που είχα γράψει, θα θυμούνται…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:41 | 29 Ιαν. 2014

Γλωσσικός ραγιαδισμός; Του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου

Σύμφωνα με το άρθ. 6 του νόμου 2946/2001που ορίζει τις προϋποθέσεις τοποθέτησης επιγραφών, «οι επιγραφές με τις οποίες προσδιορίζεται η θέση, η διεύθυνση, η ιδιότητα ή η επαγγελματική δραστηριότητα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:50 | 28 Ιαν. 2014

Γερμανία: 23 εκ. ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Του Ζήση Παπαδημητρίου

[…] Με βάση τα σημερινά δεδομένα, κοντά 19% των Γερμανών, περίπου 23 εκατομμύρια άνθρωποι, ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μέσος όρος των συντάξεων είναι 700 Ευρώ το…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:10 | 12 Δεκ. 2013

Κώστας Βεργόπουλος: Η κοινωνία στην εξουσία!

[…] Για την επιτυχία της αντίστασης στην σημερινή λαίλαπα, θα πρέπει όλα τα επιμέρους αιτήματα των κοινωνικών κατηγοριών να εντάσσονται σε ένα συνολικό όραμα διαφορετικής κοινωνίας, προκειμένου να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:41 | 08 Δεκ. 2013

Η κόπρος του Αυγεία…, του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου

Φαίνεται πως εμείς, ο ελληνικός λαός, είμαστε ανεπίδεκτοι μαθήσεως. ‘Ισως γιατί από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, αλλά και προηγούμενα, έχουμε ενσωματωθεί πλήρως στη λογική του συστήματος των…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:09 | 07 Δεκ. 2013

Στρατηγικές χειραγώγησης και ενσωμάτωσης, του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου

[…] Η επιβίωση του συστήματος δεν οφείλεται πλέον στην δήθεν ιδεολογική του υπεροχή, την εσωτερική του δυναμική και στην ικανότητά του να παράγει κοινωνικό πλούτο, αλλά στις στρατηγικές…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:45 | 23 Νοε. 2013

Ζωή εν αναμονή, της Ρένιας Πουρνάρα

[…] Τρεις γενιές αναμονής. Χιλιάδες άνθρωποι λες και στέκουν στην ουρά της δημόσιας υπηρεσίας του μέλλοντος. Ένα έθνος που αναμένει, κουράζεται, στέκει να ξαποστάσει, και είναι ακριβώς σ’αυτή του…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:15 | 21 Νοε. 2013

Ο ανεκτίμητος θησαυρός του Χρόνη Μίσσιου. Της Κρυσταλίας Πατούλη

[…] έναν χρόνο μετά το θάνατό του, βλέπω όσα μας άφησε ως παρακαταθήκη, αυτός ο Έλληνας φιλόσοφος και ποιητής της ζωής, σαν ένα ανεκτίμητο θησαυρό, που κρύβει όχι μόνο τη μοναδική διέξοδο από την…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:40 | 15 Οκτ. 2013

Νάνος Βαλαωρίτης: Η μόνη ελευθερία που μας μένει είναι να μιλάμε;

[…] Ελπίζω πλέον να μας φωτίσει η γλώσσα να μιλάμε και να γράφουμε καθαρά, αλλιώς θα δούμε κι άλλα «κράματα ενιαυτών», όπως λέει ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Μέχρι τότε, η μόνη ελευθερία που μας μένει…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:00 | 10 Οκτ. 2013

Ο αποκλεισμός της κοινωνίας από το πολιτικό σύστημα. Του Γ. Κοντογιώργη

[…] Είναι εμφανές ότι η επιλογή της Χ.Α. από μέρος του εκλογικού σώματος δεν συμβαδίζει με την ιδεολογία του. Συνομολογεί, όμως, ότι η κοινωνία στο σύνολό της δεν έχει ακόμη αντιληφθεί ότι το…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:40 | 08 Οκτ. 2013

«Όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του». Του Γ. Κολέμπα

«Μέχρι τώρα η καπιταλιστική οικονομία στηρίζεται σε δύο βασικούς τομείς: στον κρατικό τομέα και στον ιδιωτικό. Υπάρχει όμως και ένας τρίτος τομέας, που στη χώρα μας τον συναντούμε είτε με τον θεσμικό…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:14 | 04 Οκτ. 2013

Καμιά τιμωρία δεν έφερε πίσω ένα νεκρό. Του Χαϊνη Δ. Αποστολάκη

Φέτος το καλοκαίρι, παρεξηγήθηκα από μερίδα συντρόφων στο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ, όταν καταφέρθηκα εναντίον της έννοιας της φυλακής ακόμα κι αν πρόκειται για τον κολασμό ανθρώπων που διαφωνώ κάθετα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:22 | 30 Σεπ. 2013

Μπαίνουμε στο πιο καθοριστικό σημείο του πολέμου. Του Νίκου Αραπάκη

[…] Μπαίνουμε στο πιο καθοριστικό σημείο του πολέμου. Πλέον, δεν υπάρχουν μυστικά όπλα, φοβερά και τρομερά σχέδια που θα μπορούσαν να κρίνουν καθοριστικά την εξέλιξή του. Όλα είναι στο φως. Αυτό…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:50 | 26 Σεπ. 2013

Κι αυτοί που κοιμούνται είναι συνεργοί. Του Βαγγέλη Ραπτόπουλου

[…] Μα το λέει και ο Ηράκλειτος: Κι αυτοί που κοιμούνται είναι συνεργοί σε όσα γίνονται στον κόσμο. Συνεργοί, όπως λέμε «συνεργός στο έγκλημα»! Δηλαδή, κι αυτοί που μπορεί να πουν, εγώ κοιμόμουνα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:23 | 01 Σεπ. 2013

Κοινωνία και διανόηση. Του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου

[…] Καθήκον της διανόησης είναι η υπενθύμιση και υποστήριξη «οικουμενικών αξιών», σε  μια εποχή που η εμπορευματοποίηση των πάντων, στο όνομα του χρήματος και της νομής της εξουσίας, απειλεί…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:20 | 28 Αυγ. 2013

Παγκόσμια σεισάχθεια με αποανάπτυξη! Των Γ. Κολέμπα & Γ. Μπίλλα

Οι σημερινοί μας πολιτικοί «ηγέτες» και τα κόμματα εξουσίας κάνουν πως δε βλέπουν ότι η ελληνική κρίση είναι η «εξτρέμ» έκφραση της παγκόσμιας κρίσης, στην οποία βρίσκεται το καπιταλιστικό σύστημα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:39 | 26 Αυγ. 2013

Έκκληση για μια Ευρώπη της Ισότητας. Των K. Roth & Ζ. Παπαδημητρίου

Μαζική ανεργία, επισφαλείς συνθήκες εργασίας, κοινωνική απαλλοτρίωση και προϊούσα αποδόμηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων σκεπάζουν σαν μαύρα σύννεφα το ουρανό της Ευρώπης. Με την εμφάνιση της…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:32 | 23 Αυγ. 2013

Μια «λάθος χώρα» σε έναν «λάθος κόσμο». Του Γιώργου Πήττα

Σε έναν κόσμο χτισμένο στα θεμέλια της ακόρεστης πλεονεξίας, σε έναν κόσμο που ενισχύει διαρκώς την ύβρη, με το περιβάλλον σε διαρκή οπισθοχώρηση από την επιθετική βαρβαρότητα της ανθρώπινης…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:59 | 04 Αυγ. 2013

Νάνος Βαλαωρίτης: Οι δικοί μας νεοναζί, είναι βουντουιστές

[…] Ότι οι δικοί μας νεοναζί στον τρόπο που φέρονται και στολίζονται, είναι βουντουιστές, είναι φανερό. Πάνε να κλέψουν τη δύναμη των άλλοτε σφαγέων τους και νυν πάλι καταπιεστών με μαγικές…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:05 | 01 Αυγ. 2013

Ενιαίο αντιναζιστικό μέτωπο; Του Νίκου Αραπάκη

[…] Ακούω/διαβάζω διάφορες απόψεις τον τελευταίο καιρό, οι οποίες συνηγορούν υπέρ ενός ενιαίου αντιναζιστικού μετώπου. Λένε όσοι διακινούν αυτές τις απόψεις, ότι πρέπει όλοι, ανεξαρτήτως…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:31 | 12 Ιουλ. 2013

Νάνος Βαλαωρίτης: Κυκλοφορεί ανάμεσά μας μία τίγρη…

Αυτή τη στιγμή, κυκλοφορεί ανάμεσά μας μία τίγρη που λέγεται άγνοια. Κι αυτή η άγνοια θα μας φάει. Τα άρθρα των ελληνικών εφημερίδων αρχίζουν να μοιάζουν ολοένα πιο ανεδαφικά και παιδικά. Σαν να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:51 | 02 Ιουλ. 2013

Σ. Δημητρίου: Μοναδική ιστορική έξοδος από την παγκόσμια κρίση η ανατροπή

Η κρίση της οικονομικής λειτουργίας, της χαρακτηριστικής λειτουργίας του βιομηχανικού πολιτισμού, αποτελεί την άμεσα ορατή ένδειξη αποδόμησης του όλου συστήματος. Άρα βρισκόμαστε στην ιστορική καμπή…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

16:16 | 24 Ιουν. 2013

Νάνος Βαλαωρίτης: Προχωρούμε σε έναν αιώνιο πόλεμο

Αυτό που διαπιστώνω, είναι πως προχωρούμε σε έναν αιώνιο πόλεμο, όπως τον περιέγραψε ο Όργουελ στο 1984. Ο οποίος πόλεμος, δεν θα είναι αναγκαστικά πραγματικός, όπως έχουμε μάθει να τον εννοούμε. Με…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:20 | 22 Ιουν. 2013

Δημήτρης Πουλικάκος: Zoύμε πλέον, μέσα σε «νομότυπα» Άουσβιτς

Zoύμε πλέον, μέσα σε «νομότυπα» Άουσβιτς, αναοργανωμένα κατά νέο ιδιότυπο τρόπο […] Αυτή τη στιγμή, πραγματοποιείται μια γενοκτονία -με το γάντι, τρόπος του λέγειν- υπό την επίφαση μιας δήθεν…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:01 | 20 Ιουν. 2013

Νίκος Ζούδιαρης: Ζούμε την απόλυτη κατάρρευση

Ζούμε την απόλυτη κατάρρευση. Δεν θα μείνει κανείς όρθιος! Πιστεύω, ότι οποιοδήποτε οικονομικό πρόγραμμα, δεν είναι κοινωνικά κατασκευασμένο. Δηλαδή, δεν το έχει παράξει ως ανάγκη η κοινωνία. «…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:19 | 17 Ιουν. 2013

Στέφανος Ροζάνης: Κινδυνεύει η κοινωνία στο σύνολό της!

[…] Εδώ, γίνεται κάτι πολύ πιο σοβαρό, και είναι αυτό που οι θεωρητικοί θα λέγανε: «δημοκρατία, χωρίς Δήμο», ή «κοινωνία, χωρίς ανθρώπους», ή «έθνη, χωρίς εθνότητα». Δείτε, τα πράγματα εξελίσσονται…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:36 | 17 Ιουν. 2013

Βεργόπουλος: Ομολογία ανίσχυρης κυβέρνησης το κλείσιμο της ΕΡΤ

Από πότε το ξεπούλημα ή το κλείσιμο αποτελούν μεταρρυθμιστική ικανότητα; […] Μέχρι και την παραμονή του κλεισίματος, η κυβέρνηση διόριζε. Την επομένη επικαλέσθηκε δικές της ατασθαλίες για να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:45 | 10 Ιουν. 2013

Αρετή Γεωργοσοπούλου: Ο λαός δεν μπορεί να αγνοηθεί

[…] έχουμε ένα τεράστιο στοιχείο υπεροχής. Αποτελούμε την συμπαγή μάζα του λ α ο ύ!  Και ως γνωστό ο λαός δεν μπορεί να αγνοηθεί, να μπεί στο περιθώριο, ή να προσπεραστεί […] Γιατί σώνει και…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:25 | 24 Μάιος. 2013

Μαρία Φαραντούρη: Ο κόσμος πρέπει ν’ αγωνιστεί! Να διεκδικήσει!

«Ο κόσμος να αγωνιστεί! Πρέπει ν’ αγωνιστεί! Να διεκδικήσει! Μαζί οι λαοί, θα δείξουνε έναν δρόμο! Κάτι το οποίο, πρέπει να μετουσιωθεί σε όραμα, που θα εκφράσουν οι νεώτεροι πολιτικοί […] Αυτό…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:17 | 23 Μάιος. 2013

Νάνος Βαλαωρίτης: Μετωπική σύγκρουση με το φασισμό!

[…] πρέπει να πολεμήσουμε το φασισμό σε όλες του τις πλευρές και απ’ την αρχή και συνεχώς και με μετωπική σύγκρουση! Όχι με υπεκφυγές. Όχι να πηγαίνουν στας ελληνικάς καλένδας οι αντιρατσιστικοί…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

05:36 | 20 Μάιος. 2013

Η κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης, του Γιώργου Κολέμπα

[…] Η διεθνής και η τοπική ελίτ, στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού δε χρειάζεται πια να διατηρήσει το κοινωνικό κράτος που είχε προωθήσει η σοσιαλδημοκρατία το προηγούμενο μισό αιώνα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:40 | 13 Μάιος. 2013

Γ. Κοντογιώργης: Η υπέρβαση της κρίσης προϋποθέτει την υπέρβαση της εποχής

Μπορεί να κατέβη όλη η κοινωνία ενώπιον του κυβερνείου ή της βουλής για να διαδηλώσει την αντίθεσή της στην ακολουθούμενη πολιτική ή στη διαφθορά, ή να το δηλώσει με το μέσον των δημοσκοπήσεων. Το…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:15 | 13 Μάιος. 2013

Σ. Δημητρίου: Να διαγραφεί το όνειρο της δια βίου εξασφάλισης στη θηλή του κράτους!

Επιτέλους να φορολογηθούν εκείνοι που φοροδιαφεύγουν και επίσης να εξαφανιστεί, να διαγραφεί αυτό το μικροαστικό όνειρο, το γελοίο, η δια βίου εξασφάλιση στη θηλή του κράτους! Εγώ χωρίζω την Ελλάδα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:40 | 11 Μάιος. 2013

Νάνος Βαλαωρίτης: Η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα σε δύο συμπληγάδες

Η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα σε δύο συμπληγάδες. Η μία είναι η Γερμανία, η οποία φτάνει μέχρι εδώ με το μνημόνιο. Τώρα η Γερμανία θα τρίβει τα χέρια της, όσο βλέπει ότι γίνονται βαρβαρότητες εδώ πέρα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:12 | 07 Μάιος. 2013

Ευρώπη: Ο ηλίθιος του Παγκόσμιου χωριού, του Κ. Βεργόπουλου

Παραδειγματική η αποτυχία της Ευρώπης. Με την σημερινή πολιτική της, έχει καταντήσει «ο ηλίθιος του παγκόσμιου χωριού». Καμία άλλη περιοχή του πλανήτη δεν έχει εγκατασταθεί με δική της επιλογή τόσο…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:25 | 01 Μάιος. 2013

Πρωτομαγιά και νεκροί-ές εργάτες-τριες στο Μπαγκλαντές. Του Γ. Κολέμπα

Στα ερείπια του κτιρίου που κατέρρευσε την περασμένη Τετάρτη στα περίχωρα της Ντάκα, βρήκαν το θάνατο τουλάχιστον 381 εργαζόμενοι. Άλλοι 279 ήταν βαριά τραυματισμένοι και 1.041 ελαφρά από τους 3.500…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:20 | 01 Μάιος. 2013

Εργατική Πρωτομαγιά: Back to the future! Του Θεόδωρου Κουτρούκη

Ποιος θυμάται την Πρωτομαγιά του 2010; Παρά το μούδιασμα που είχε προκαλέσει το πρωθυπουργικό διάγγελμα του Καστελόριζου, με το οποίο η χώρα έμπαινε στον αστερισμό του Μνημονίου, λίγοι ακόμη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:10 | 26 Απρ. 2013

Κώστας Μακεδόνας: Όλοι φταίμε που δεν αντιδράμε

Είναι τρομερό. Είναι λυπηρό. Έχουμε χάσει το δικαίωμα να είμαστε αισιόδοξοι και να ελπίζουμε […] Και το πιο περίεργο είναι, ότι για όλη αυτή την κατάσταση δεν έχει γίνει κάτι, κάτι πολύ μεγάλο, να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:06 | 25 Απρ. 2013

Στ. Τομπάζος: Να εφαρμοστούν εναλλακτικές πολιτικές απεμπλοκής από το μνημόνιο

[…] η οικονομία του τόπου εξαρτάται από τα περιοριστικά μέτρα στη διακίνηση κεφαλαίων […] να δημιουργηθεί ένα είδος μεγάλης bad bank στην οποία να μεταφερθούν όλα τα επισφαλή δάνεια: ένα μέρος…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:28 | 24 Απρ. 2013

Λάκης Παπαδόπουλος: Έχω την εντύπωση ότι η Ευρώπη θα διαλυθεί

[…] έχω την εντύπωση ότι η Ευρώπη θα διαλυθεί και μάλλον θα βρεθούμε και τυχεροί γιατί δεν θα υπάρχει κανείς να μας ζητήσει τα δανεικά πίσω. Κι αν κάποιος το ζητήσει θα το πατσίσουμε με το κατοχικό…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:45 | 21 Απρ. 2013

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Κώστας Μουρσελάς

[…] τα βλέπω μαύρα τα πράγματα. Γιατί είναι πολίτικό θέμα. Είναι μία απόφαση που θα την πάρουνε πολιτικοί. Κι αυτό είναι το δυστύχημα, αν σκεφτείς τι πολιτικούς έχουμε […] Η τέχνη θα μας σώσει! Η…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:18 | 19 Απρ. 2013

Ν.Βαλαωρίτης: Αγγλία και ΗΠΑ να μας στηρίξουν για τις γερμανικές αποζημιώσεις

[…] εάν οι όποιες κυβερνήσεις μας δεν ενεργήσουν διπλωματικά σωστά, και δεν πάμε στη Χάγη πριν αποκτήσουμε σοβαρή υποστήριξη κυρίως από τους Αγγλοσάξωνες, οι οποίοι ήταν και υπεύθυνοι που δεν…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:11 | 12 Απρ. 2013

Γιάννης Στεφόπουλος: Έχουμε τον μεγαλύτερο κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα

[…] το τραγικό που συνέβη μεταπολιτευτικά, είναι ότι φτάσαμε να περιορίσουμε το οικονομικό μέγεθος της χώρας στην περιουσία κάποιων μεγάλων οικογενειών, και «οίκων». Διότι πιστεύω ότι σ’ αυτή τη χώρα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:11 | 09 Απρ. 2013

Κ. Γέρου: Μπορεί ο κόσμος να αλλάξει; Μπορεί να σκεφτεί διαφορετικά;

Με το «Ντοκουμέντο», θελήσαμε να καταγραφεί η απορία, η αμηχανία, η οργή μας και οι σκέψεις μας για τα όσα συμβαίνουν. Μπορεί ο κόσμος ν’ αλλάξει; Μπορεί να σκεφτεί διαφορετικά; […] Πηγαίναμε και…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:39 | 06 Απρ. 2013

Σταύρος Ζένιος: Στην Κύπρο έχουμε δημιουργήσει την τέλεια κρίση χρέους

Στην Κύπρο έχουμε δημιουργήσει την τέλεια κρίση χρέους. Είναι η τέλεια καταιγίδα από πλευράς κρίσης χρέους: Υψηλό χρέος νοικοκυριών, επιχειρήσεων, δημόσιου τομέα, και από πάνω ήρθε και μία μεγάλη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:41 | 04 Απρ. 2013

Ανδρέας Δημητρίου: H κατάσταση στην Κύπρο είναι τραγική

Κατ’ αρχάς νομίζω ότι κανένας δεν διαφωνεί ότι η κατάσταση είναι τραγική. Ο κόσμος έχει την αίσθηση ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μία πολύ μεγάλη καταστροφή της οικονομίας μας που θα τραυματίσει και θα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:43 | 03 Απρ. 2013

Γ. Ιωάννου: Το όραμα της ΕΕ υποκαταστάθηκε από μια Λέσχη Μονεταριστική

[…] το αρχικό περιεχόμενο του οράματος της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, έχει εξαφανιστεί, ιδίως μετά τη δημιουργία του eurogroup […] υποκαταστάθηκε από μια Λέσχη Μονεταριστική, η οποία έγινε…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

22:45 | 30 Μαρ. 2013

Τί πρέπει να κάνουμε; Aπαντά η πολιτική επιστήμονας Νέλλη Ψαρρού

«Τί πρέπει να κάνουμε; Γενική απεργία διαρκείας με οργάνωση από τα κάτω, πολιτική ανυπακοή, αποκέντρωση, ενεργειακή και διατροφική αυτονομία, δίκτυα ανταλλαγών και αλληλεγγύης, οργάνωση δομών…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:40 | 29 Μαρ. 2013

Κ. Βεργόπουλος: Η Γερμανία θα έπρεπε να αποχωρήσει από την ΕΕ!

[…] Κανονικά, η Γερμανία θα έπρεπε να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση! Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ευρώπης σήμερα είναι η Γερμανία. Δεν είναι η Κύπρος ή οι άλλες χώρες του Νότου, αλλά η Γερμανία…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:00 | 28 Μαρ. 2013

Νάνος Βαλαωρίτης: Πάμε προς τον χιτλερισμό;

«Η Ελλάδα θυμίζει Γερμανία του ’30 την εποχή της ανόδου των ληστρικών ομάδων των ΕΣ ΕΣ. Η κυβέρνηση και η αστυνομία δείχνει ότι τα αγνοεί όλα αυτά. Και τι κάνει; Δέρνει αυτούς οι οποίοι κάνουν…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:15 | 21 Μαρ. 2013

Φοίβος Οικονομίδης: Δεν υπάρχουν άνθρωποι για να επανδρώσεις αυτή τη χώρα

«Σήμερα, έχουμε φτάσει στο εξής σημείο: Δεν υπάρχουν άνθρωποι για να επανδρώσεις αυτή τη χώρα, που από τη μια να έχουν όλα αυτά τα στοιχεία των ικανοτήτων για τις ευθύνες που μπορούν να αναλάβουν,…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:57 | 07 Μαρ. 2013

Νότης Μαυρουδής: Εκπαίδευση, Παιδεία, Πολιτισμός, τρεις έννοιες που εγκαταλείφτηκαν

Η καθημερινότητα των πολιτών βάδιζε πάνω σε μια κλωστή! Θαρρείς και κάποιος μας είχε δώσει …ουσίες και ακολουθούσαμε μια πορεία σχετικής ευδαιμονίας, δίχως τις κοινωνικές βάσεις ώστε να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:26 | 03 Μαρ. 2013

Η κουλτούρα της ντροπής, του Γρηγόρη Γκιζέλη

«Πολλοί δεν γνωρίζουν, ότι οι Έλληνες, όπως και κάποιοι άλλοι Μεσογειακοί λαοί, ανήκουν στην κουλτούρα της ντροπής κατά την ορολογία των κοινωνικών ανθρωπολόγων(Shame culture) γι΄ αυτό και αποδίδουν…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:29 | 01 Μαρ. 2013

Χρήστος Παπαμιχάλης: Είμαστε με μηδέν αντανακλαστικά σε όλα!

[…] Αν φταίει κάτι, πάνω από όλα, είμαστε εμείς! Γίνεται χαμός, κι εμείς είμαστε με μηδέν αντανακλαστικά σε όλα! Περνάνε μνημόνια, γίνεται χαμός, καταφέρνουμε να μαζευόμαστε, όσοι καταφέρνουμε να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:20 | 28 Φεβ. 2013

Αρλέτα: Ναι, έχουμε ναυαγήσει!

[…] Οι Έλληνες, συμπεριφέρονται σα να βρίσκονται σε κατακτημένη χώρα και όχι σαν να είναι πολίτες μιας ελεύθερης χώρας. Και τα κόμματα, και τα συνδικάτα, και όλοι! […] Ναι, έχουμε ναυαγήσει! Και…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:20 | 12 Φεβ. 2013

Ευσταθία: Η δικτατορία του light, έριξε το συναισθηματικό IQ μας

Αυτή είναι η δικτατορία που μας έχει διαβρώσει τελείως. Αυτή η δικτατορία του light, έριξε το συναισθηματικό IQ μας. Γι’ αυτό μέχρι τώρα κοιτούσαμε μόνο την πάρτη μας. Γιατί, συναισθηματικό IQ…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:00 | 11 Φεβ. 2013

Π.Τατσόπουλος: Ζούμε την πιο βίαιη εσωτερική υποτίμηση σε καιρό ειρήνης

Όταν λέω ότι η χώρα σχεδόν «θα» καταρρεύσει, δεν είναι ότι αρνιέμαι πως είναι ήδη σε άθλια κατάσταση. Απλώς υπάρχει αθλιότερη. Και ότι βάση προγραμματισμού και σχεδίου, μας οδηγούν στην αθλιότερη….

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:16 | 10 Φεβ. 2013

Κώστας Βεργόπουλος: Ωρολογιακή βόμβα η ανεργία στα θεμέλια της Ευρώπης

Εάν σήμερα υπάρχει μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Ευρώπης, αυτή δεν είναι η δήθεν καθυστέρηση στην εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων «μεταρρυθμίσεων», αλλά η έκταση της ανεργίας, που υπερβαίνει τα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:32 | 02 Φεβ. 2013

Σ. Βλαχόπουλος: Κλίμα ανασφάλειας Δικαίου στην Ελλάδα

[…] όλ’ αυτά, πέρα από το ζήτημα συνταγματικότητας, αυτό καθ’ αυτό, το οποίο θίγουν και γεννούν, δημιουργούν και ένα κλίμα ανασφάλειας […] Η Δημοκρατία, δεν είναι μόνο το να ψηφίζουμε κάθε 4…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:00 | 31 Ιαν. 2013

Κώστας Χρυσόγονος: Υπάρχει συστηματική καταστρατήγηση του Συντάγματος

Ο εγγυητής του Συντάγματος, είναι η ελληνική κοινωνία. Αν η ελληνική κοινωνία δεν αντιδράσει, η συστηματική παραβίαση του Συντάγματος θα συνεχιστεί και θα διευρυνθεί […] Ο Καθηγητής Συνταγματικού…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:32 | 29 Ιαν. 2013

Πέτρος Μάρκαρης: Η Ελλάς των Ελλήνων Ορφανών!

[…] Αυτοί είναι που πληρώνουν το τίμημα! Για όνομα του Θεού! Εγώ ουρλιάζω! Είναι κάτι το απίστευτο! Αυτοί οι άνθρωποι, είναι, ουσιαστικά, η κατηγορία των μεγάλων ορφανών! Αυτοί είναι, ορφανοί από…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:34 | 28 Ιαν. 2013

Πέτρος Μάρκαρης: Εξελιχθήκαμε με μία λογική θυλάκων!

[…] Εξελιχθήκαμε με μία λογική θυλάκων! Το βλέπετε και σήμερα, αυτό, μπροστά σας. Ε, αυτό, έκανε μεγάλη ζημιά, και δημιούργησε μία αντίφαση η οποία μάς έκανε μεγάλο κακό, με την εξής έννοια: Ενώ…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:35 | 20 Ιαν. 2013

Νένα Μεντή: Δεν υπάρχει ένας, που να βγει και να πει «Φτάνει!»;

«…Όλοι αυτοί της συγκυβέρνησης, οι 156, πόσοι είναι, δεν υπάρχει ένας που να μη μπορεί να κοιμηθεί το βράδυ, απ’ αυτό που συμβαίνει; Πώς κοιμούνται ήσυχοι; Δεν μπορώ να το διανοηθώ! Δεν υπάρχει…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:15 | 18 Δεκ. 2012

Ανάρμοστη σχέση: Ελλάδα – Ευρώπη, του Κώστα Βεργόπουλου

«Η ανάρμοστη σχέση της χώρας μας με την Ευρώπη και ειδικά την Γερμανία, αντί να γίνεται αρμοστή, αποβαίνει σήμερα ακόμη πιο ανάρμοστη και η ευθύνη γι’ αυτό ανάγεται πολύ περισσότερο στον ισχυρό πόλο…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:58 | 16 Δεκ. 2012

Τhe European Tragedy… Tου Κωνσταντίνου Τσουκαλά

«Αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα, μιλάνε, ίσως, για την μελλοντική ιστορία της Ευρώπης. Δεν είναι δυνατόν να απομονωθεί το θέμα των ριζικών, των δομικών συμπτωμάτων που οδηγούν την Ελλάδα σε…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

17:53 | 11 Δεκ. 2012

Ο ελληνικός λαός είναι απολίτικα υπέρ-πολιτικοποιημένος. Του Ζ. Παπαδημητρίου

Δεν πιστεύω ότι στο πλαίσιο του καπιταλιστικού τρόπου οργάνωσης της οικονομίας, είναι δυνατόν να ξεπεράσουμε αυτά τα προβλήματα. Μα, θα μου πείτε, τί εναλλακτικές λύσεις υπάρχουν;  Αυτή τη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:44 | 07 Δεκ. 2012

Μ. Σκιαδαρέση: Tόσο δύσκολο είναι να αντιμετωπιστούν αυτά τα ανθρωποειδή;

…Αλήθεια, τόσο δύσκολο είναι να αντιμετωπιστούν αυτά τα ανθρωποειδή που νομίζουν την κοινωνία τσιφλίκι τους και αλωνίζουν ένοπλοι χτυπώντας και προπηλακίζοντας όποιον επιλέξουν κάθε φορά; Φοβάμαι…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:25 | 04 Δεκ. 2012

Θ. Κουτρούκης: Δεν κερδίζονται εργατικοί αγώνες με τόσο αδύναμο συνδικαλιστικό κίνημα!

«…η οικονομική κρίση και η θέση της χώρας μας σε καθεστώς επιτήρησης από τους πιστωτές της, βρήκε ήδη αποδυναμωμένο το συνδικαλιστικό κίνημα την ώρα της «μητέρας των μαχών» κατά του Μνημονίου. Ας…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:14 | 30 Νοε. 2012

Γ. Χατζηκωνσταντίνου: Να αναζητήσουμε την ταυτότητά μας που χάνεται

Πρέπει να αναζητήσουμε την ταυτότητά μας που χάνεται και να επαναπροσδιορίσουμε τον ρόλο μας στον κόσμο και στην Ευρώπη» ο Καθηγητής Οικονομικής Θεωρίας Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου, απαντά στην…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:07 | 26 Νοε. 2012

Οι πολέμιοι της πολιτικής για τη προστασία του κλίματος, του Γιώργου Κολέμπα

Με αφορμή τη συνδιάσκεψη για το κλίμα στη Ντόχα του Κατάρ: Η ιστορία αρχίζει πριν από 20 και πλέον χρόνια, με το που έγινε ευρέως γνωστό ότι οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα(CO2) από τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:49 | 22 Νοε. 2012

Χ. Πουλόπουλος: Χρειάζεται να προασπιστούμε την κοινωνική δικαιοσύνη

«[…] χρειάζεται επίσης να προασπιστούμε το κράτος πρόνοιας, τη δημόσια δωρεάν υγεία και εκπαίδευση, τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα και την κοινωνική δικαιοσύνη» ο διδάκτωρ κοινωνικών…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:12 | 22 Νοε. 2012

«Διευρυμένη οικογένεια»: Το κύτταρο της αποανάπτυξης. Toυ Γ.Κολέμπα

Εισαγωγικά: σε πολλά ΜΜΕ προβάλλονται τελευταία διάφορες περιπτώσεις νέων που προσπαθούν, λόγω κρίσης και ανεργίας στις πόλεις, να εγκατασταθούν στην περιφέρεια της χώρας. Αυτά τα μεμονωμένα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:19 | 21 Νοε. 2012

Μ.Γλέζος: Να μας δώσουν οι Γερμανοί αυτά που μας οφείλουνε

«Έχω πει επανειλημμένως ότι αυτή η υπόθεση του χρέους της Γερμανίας προς την Ελλάδα, πρέπει να περάσει στα χέρια του ελληνικού λαού. Πρέπει να δημιουργηθούν οργανώσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα, οι…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:41 | 19 Νοε. 2012

Υπάρχει ελπίδα να αλλάξει αυτός ο κόσμος… Κεμάλ. Της Κρυσταλίας Πατούλη

Παγκόσμια μέρα κατά της παιδικής κακοποίησης σήμερα. Πόσο σημαντικό είναι αυτό; Πόσο σημαντικό είναι να μην πονάμε (ψυχικά ή σωματικά) τα παιδιά; Όσο σημαντικό είναι οτιδήποτε μας πονάει αυτή τη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:55 | 08 Νοε. 2012

Χαράλαμπος Πουλόπουλος: Κοινωνία αλληλεγγύης και όχι αποκλεισμών

Η καλύτερη κοινωνία είναι μια κοινωνία αλληλεγγύης, συντροφικότητας, συλλογικότητας, και όχι μια κοινωνία αποκλεισμών.» ο διδάκτωρ κοινωνικών επιστημών και διευθυντής του ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:28 | 06 Νοε. 2012

Οι καταστροφές της «Sandy», η κλιματική αλλαγή και οι ΗΠΑ, του Γιώργου Κολέμπα

Ο τυφώνας «Σάντι» ξεκίνησε στα μέσα του Οκτώβρη στην ανατολική Καραϊβική, σαν βαρομετρικό χαμηλό. Οι υψηλές θερμοκρασίες των θαλάσσιων υδάτων έδωσε μεγάλη δυναμική στο σύστημα και στις 24 Οκτώβρη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

16:48 | 03 Νοε. 2012

Αλκίνοος Ιωαννίδης: Δεν έχει ανάγκη η κοινωνία μας από στείρο και τυφλό μίσος

«Δεν έχει ανάγκη αυτή τη στιγμή η κοινωνία μας από στείρο και τυφλό μίσος. Έχει ανάγκη από ανθρώπους που μέσα από συλλογικότητες θα μπορέσουν να προσφέρουν» ο συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

01:13 | 28 Οκτ. 2012

Γελάει η ιστορία με μας… Της Αντιστασιακής μαχήτριας Κ. Τέντα-Λατίφη

…Γελάει η ιστορία με μας, γιατί τώρα όσο ποτέ άλλοτε, το πατριωτικό μας καθήκον επιβάλλει το «Εμείς» υπεράνω κάθε είδους «Εγώ». Κι αν δεν το αντιληφθούμε, τότε «Ναι» στις παρελάσεις των μαθητών που…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:47 | 25 Οκτ. 2012

H μόνη υπαρκτή διέξοδος, του Άρη Μαραγκόπουλου

«Μόνος σου τίποτε δεν κάνεις σ’ αυτή τη ζωή. Και μόνος σου ποτέ δεν είσαι. Αυτό είναι το κέρδος, αυτό το τίμημα κι αυτή η μόνη υπαρκτή διέξοδος από την ανθρωπιστική (με την κυριολεκτική έννοια του…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

19:24 | 23 Οκτ. 2012

Νόμπελ πράις, φορ Γιουροπίαν πράιντ. Του Νίκου Κουνενή

Τηρώντας μια μακρά παράδοση ανθρώπινης ευαισθησίας και αντικειμενικότητας, που περιλάμβανε την απονομή του Νόμπελ Ειρήνης σε προσωπικότητες εμβληματικές, νηφάλιες και στρατευμένες στην ιδέα της…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:20 | 20 Οκτ. 2012

Άγγελος Αντωνόπουλος: Να γίνουμε μάχιμοι για την ανατροπή της διαφθοράς

[…] Είμαστε μια κοινωνία από διαφθορείς και διεφθαρμένους […] Και είμαστε υποχρεωμένοι ως πολίτες, να είμαστε μάχιμοι ή να γίνουμε μάχιμοι, για την ανατροπή της διαφθοράς. Πιστεύω, ότι από το…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:40 | 19 Οκτ. 2012

Γιώργος Κοντογιώργης: Μας χρειάζεται -επειγόντως- ένα νέο πολιτικό συμβόλαιο!

Το άρθρο «Τί πρέπει να κάνουμε ενόψει της περικύκλωσης της Βουλής;» που δημοσιεύτηκε πριν έναν περίπου χρόνο στην Ελλάδα, στα πλαίσια της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση που δημοσιεύεται στο tvxs…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

18:11 | 13 Οκτ. 2012

Γιάννης Μπέζος: Να πολιτευτούμε επί της ουσίας

[…] Να πολιτευτούμε επί της ουσίας. Η παρουσία μας, δηλαδή, να είναι επί της ουσίας, και να μην χρησιμοποιούμε κορώνες δεξιά και αριστερά, και να μην κάνουμε όλοι, δήθεν, ότι είμαστε πάρα πολύ…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

05:08 | 12 Οκτ. 2012

Γιάννης Βόγλης: Σημασία έχει για μένα η ενότητα

[…] Σημασία έχει για μένα η ενότητα. Αυτό είναι το τελικό σύνθημα που μπορώ να πω: Να ενώσουμε τα χέρια, και όλοι μαζί να βγούμε να διεκδικήσουμε. Δεν θα μας χαρίσει κανένας, τίποτα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:03 | 11 Οκτ. 2012

Διονύσης Τσακνής: Με όρους μαγκιάς δεν θα τελεσφορήσει ένας αγώνας

[…] Με όρους μαγκιάς δεν θα τελεσφορήσει ένας αγώνας. Με όρους πολιτικής, στη σωστή της βάση, με τελικό στόχο την αμφισβήτηση του ίδιου του συστήματος. Έτσι μόνο μπορούμε να προχωρήσουμε» ο συνθέτης…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:18 | 08 Οκτ. 2012

H πλειοψηφία γύρω μας, φασίστες είναι. Της Κρυσταλίας Πατούλη

Όταν κάποτε η άγνοια που προέκυψε από την απώθηση της παιδικής ηλικίας εξαλειφθεί και η ανθρωπότητα ξυπνήσει από το λήθαργό της, θα μπορέσει να αναστείλει αυτή την παραγωγή του κακού…» Άλις Μίλερ….

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

03:09 | 08 Οκτ. 2012

Κώστας Βεργόπουλος: Το λόγο έχουν οι κοινωνίες και οι λαοί

Οι Έλληνες ξεσηκώνονται και διεκδικούν, όπως αυτό είναι αυτονόητο και επιβάλλεται σε πολίτες μιας κοινωνίας, που έχει περιέλθει στα πρόθυρα κατάρρευσης και αποσύνθεσης. Όπως ακριβώς κάνουν και οι…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

03:52 | 07 Οκτ. 2012

Κώστας Καζάκος: Το πρόβλημα του λαού μας, είναι πρόβλημα ελευθερίας

[…] φτάνουμε σε ένα σημείο και αντιλαμβανόμαστε ό,τι δεν είναι μόνο οικονομικό το πρόβλημά μας. Το πρόβλημα του λαού μας, είναι πρόβλημα ελευθερίας. Είναι πρόβλημα ανεξαρτησίας, εθνικής…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:15 | 06 Οκτ. 2012

Γ. Κολέμπας: Υπάρχει η ανάγκη για τη δημιουργία ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου

Υπάρχει η ανάγκη για τη δημιουργία ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου, διότι δεν είναι δυνατό να δημιουργηθεί μια αυτόνομη δημοκρατική και οικολογική κοινωνία η οποία θα βασίζεται στο σημερινό άνθρωπο….

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:05 | 02 Οκτ. 2012

Ουτοπικοί ρομαντισμοί. Του Περικλή Σφυρίδη

Ο κ. Κολέμπας στο άρθρο του «Χρειάζεται επειγόντως να αναπτυχθεί ένας ουσιαστικός δημόσιος διάλογος» που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, στα πλαίσια της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση που δημοσιεύεται στο…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

17:08 | 01 Οκτ. 2012

Αντώνης Διαμαντής: Πρέπει να αλλάξουμε νου

[…] Πρέπει να αλλάξουμε νου΄ να αλλάξουμε νου. Ή απλά, να τον  ξυπνήσουμε. Να απορρίψουμε όλα εκείνα τα κοινωνικά και πολιτικά  ταμπού που μας έχουν επιβληθεί. Η κοινωνία  δε θέλει…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

16:35 | 28 Σεπ. 2012

Έφη Δραμαλή: Ο εχθρός δεν είναι μόνο εξωτερικός

Ο εχθρός δεν είναι μόνο εξωτερικός. Δεν φταίνε μόνο τα ξένα κράτη, δεν φταίνε μόνο οι τοκογλύφοι δανειστές, δεν φταίνε μόνο οι πολιτικοί (που φταίνε ούτως ή άλλως για το αντιδημοκρατικό μας σύστημα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

17:17 | 27 Σεπ. 2012

Πέτρος Τατσόπουλος: Τη δημοκρατικότητά σου καλείσαι να την αποδείξεις στις άγριες εποχές!

[…] τη δημοκρατικότητά σου, καλείσαι να την αποδείξεις στις άγριες εποχές! Όταν είναι όλα ευνομούμενα και καλά, δεν τρέχει κάστανο, κανένας δεν σου λέει τίποτα. Το αν παραμένεις όμως, μια δημοκρατική…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

05:30 | 27 Σεπ. 2012

Αφροδίτη Μάνου: Ο Έλληνας πρέπει να μάθει να ελέγχει την εξουσία του!

[…] ο Έλληνας, θα πρέπει πια, να μάθει να ελέγχει την εξουσία του! Δεν γίνεται! Όποιος έχει το μέλι στα δάχτυλά του, το γλύφει και θα το γλύφει. Εάν, λοιπόν, δεν βρεθεί ένας τρόπος, που να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:31 | 26 Σεπ. 2012

Άννα Φόνσου: Κανονικά δικαιούμεθα όλοι επίδομα τυφλότητας!

Είμαστε μια ευπαθής χώρα, όπως κάθε χώρα που καταναλώνει χωρίς να παράγει, όπως κάθε χώρα που ζει με δανικά, όπως κάθε χώρα που η κομπίνα και η συναλλαγή είναι καθεστώς. Δυστυχώς όλα όσα συμβαίνουν…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

19:20 | 23 Σεπ. 2012

Τερατόικα: Η επιστροφή. Του Νίκου Κουνενή

    Εξαήμερη εργασία σε συνδυασμό με κατοχυρωμένο δικαίωμα ενδεκάωρης ανάπαυσης ζητά η τερατόικα από την κυβέρνηση, πράγμα που αναμφίβολα θα σόκαρε και αυτόν τον μεγάλο Κάρολο Ντίκενς…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

19:00 | 23 Σεπ. 2012

Παγκοσμιοποίηση – Αποανάπτυξη – Οικουμενικότητα – Τοπικοποίηση. Του Γιώργου Κολέμπα

O Γιώργος Κολέμπας, αναπτύσσει τα θέματα: Παγκοσμιοποίηση – αποανάπτυξη – οικουμενικότητα – τοπικοποίηση, στα πλαίσια της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη, που δημοσιεύεται…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

03:03 | 21 Σεπ. 2012

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Κώστας Λάμπος

Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ και κυρίως τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη,  ερωτήματα στα οποία δίνουν τη δική τους…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:10 | 20 Σεπ. 2012

Γιώργος Μιχαλακόπουλος: Αντισταθείτε!

Αντισταθείτε! Δεν μπορώ να πω τίποτε άλλο. Αντισταθείτε, ο καθένας με το προσωπικό του «οπλισμό». Πρέπει να αντισταθούμε σε όλα αυτά που βλέπουμε γύρω μας. Πρέπει να ψάξουμε οξυγόνο να ανασάνουμε……

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

21:10 | 11 Σεπ. 2012

Δήμητρα Πέτρουλα: Οι φασίστες δεν έχουν πατρίδα

[…] με ρώτησαν: «Οι έλληνες τα έκαναν όλα αυτά;». «Όχι οι έλληνες, οι φασίστες…» τους είπα, «…παντού υπάρχουν φασίστες. Όχι Έλληνες. Αυτοί δεν ήταν Έλληνες. Αυτοί ήταν φασίστες. Άλλο πράμα…», η…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:36 | 10 Σεπ. 2012

Κ. Βεργόπουλος: Μεταξύ απάτης και τραγωδίας

[…] Ουδέποτε στην οικονομική ιστορία δεν έχει εγκαθιδρυθεί εκ των άνω παρόμοιο αδιέξοδο και μάλιστα σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Και η βαθύτερη εξήγηση του «μυστηρίου» βρίσκεται στο αδιέξοδο στο οποίο…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:59 | 06 Σεπ. 2012

Γ. Κολέμπας: Χρειάζεται επειγόντως να αναπτυχθεί ένας ουσιαστικός δημόσιος διάλογος

[…] η απομυθοποίηση του καπιταλισμού και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, μπορεί να μας πείσει πιο εύκολα πια, ότι η εκχώρηση της αντιπροσώπευσης και η διαμεσολάβηση από τους επαγγελματίες…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:00 | 05 Σεπ. 2012

Τάκης Καφετζής: Πιστεύω, ότι πάμε πολύ πίσω στην ιστορία

«Θα γυρίσουμε πολύ πίσω… Γιατί, η πολιτική, δεν μπορεί να αποκτήσει ξανά τα σκήπτρα απέναντι στο μεγάλο κεφάλαιο, εάν δεν γίνει πολύ μεγάλη σύγκρουση με απροσμέτρητες συνέπειες. Αυτό πιστεύω. […]…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

00:33 | 02 Σεπ. 2012

Στέλιος Μάινας: Η ομονόηση, μοιάζει να είναι μονόδρομος

«Για μένα η λύση θα βρεθεί, μόνον εάν ομονοήσουμε. Δηλαδή, δεν υπάρχουν ατομικές λύσεις για να ξεπεράσεις την κρίση. Υπάρχουν λύσεις βαθύτερες, που θέλουν περισσότερο χρόνο, πιο δύστοκες και…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

23:32 | 01 Σεπ. 2012

Σωτηρία Σταυρακοπούλου: Πληρώνουμε την ανοχή μας

Η Σωτηρία Σταυρακοπούλου, συγγραφέας και επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ, απαντά στην Κρυσταλία Πατούλη, με βάση το ερώτημα «Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

14:40 | 30 Αυγ. 2012

Γιάννης Μακριδάκης, φωνή βοώντος εν τη ερήμω…

Ο Χιώτης ακτιβιστής, ερευνητής και πολιτικογράφος, λογοτέχνης, αλλά και ιστορικός συγραφέας Γιάννης Μακριδάκης, με μαχητικό πολιτικό λόγο που καταγράφεται στα πολιτικά του άρθρα -που τα περισσότερα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

17:16 | 29 Αυγ. 2012

Άννα Παναγιωτοπούλου: Όλη την Ελλάδα θα την πουλήσουνε!

[…] πιστεύω, ότι οι άνθρωποι που μας κυβερνάνε δεν έχουν καμία πρόθεση να κάνουν τίποτα! Καμία! Δεν μπορώ να μπω στην ψυχολογία αυτών των ανθρώπων, αλλά είναι σαφές ότι μας κοροϊδεύουν. […] Όλη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

02:34 | 24 Αυγ. 2012

Γεράσιμος Σκιαδαρέσης: Είμαστε, λίγο, σαν πρόβατα επί σφαγή

Θεωρώ ότι είμαστε, λίγο, σαν πρόβατα επί σφαγή, χωρίς ιδιαίτερες αντιστάσεις. Πορευόμαστε σε μια καταστροφή και έχουμε αφεθεί στη μοίρα μας» ο ηθοποιός Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, μιλά στην Κρυσταλία…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

02:44 | 23 Αυγ. 2012

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Περικλής Σφυρίδης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:50 | 21 Αυγ. 2012

Χρύσα Ρώπα: Ας έρθουν να τα πάρουν όλα…

Ας έρθουν να τα πάρουν όλα… Έτσι καταλαβαίνει ο Έλληνας. Δεν καταλαβαίνει αλλιώς» η ηθοποιός Χρύσα Ρώπα, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη, με βάση το ερώτημα «Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ και κυρίως τί…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:15 | 19 Αυγ. 2012

Μίρκα Παπακωνσταντίνου: Πιστεύω ότι είναι η ώρα της πράξης

«[…] νιώθω πολύ αγανακτισμένη, πολύ απελπισμένη και δεν είμαι σε θέση κριτικής, αλλά σε θέση πράξης. Πιστεύω ότι είναι η ώρα της πράξης […]» η ηθοποιός Μίρκα Παπακωνσταντίνου, μιλά στην Κρυσταλία…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:20 | 16 Αυγ. 2012

Passive Aggressive χώρα; Tου Βασίλη Παπαθεοδώρου

Το e-mail είχε πρωτοκυκλοφορήσει πριν από αρκετά χρόνια. «100 λόγοι που είμαστε Έλληνες» ή «Γουστάρουμε που είμαστε Έλληνες, γιατί…», κάπως έτσι ήταν ο τίτλος του. Ακολουθούσαν μετά εκατό φράσεις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:56 | 03 Αυγ. 2012

Φωτεινή Τσαλίκογλου: Πρέπει να πούμε «όχι» στην συγκάλυψη

Ζούμε μέρες θανάτου! Και έχει σημασία να πούμε «όχι» στο καμουφλάζ του πόνου, «όχι» στον κατευνασμό, «όχι» στην συγκάλυψη. Διότι αν  αντέξουμε να διαχειριστούμε όλες αυτές τις απώλειες, αντί να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:21 | 31 Ιουλ. 2012

Συράκος Δανάλης: Η σημερινή πολιτική κατάσταση είναι άσυλο ανιάτων

Η σημερινή πολιτική κατάσταση, η οποία υπάρχει αυτή τη στιγμή, δεν είναι πολιτική κατάσταση. Θα ‘λεγα ότι είναι άσυλο ανιάτων. Είναι οτιδήποτε άλλο, εκτός από πολιτική κατάσταση. Δεν κάνω τον…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

22:50 | 14 Ιουλ. 2012

Χάρις Κατάκη: Η πορεία προς το συν είναι μονόδρομος

Σε μια εποχή που τα αδιέξοδα του πλανήτη έχουν πια συνδεθεί με τις δικές μας προσωπικές και συλλογικές επιλογές, όλα τα διλήμματα, όλες οι διχογνωμίες, όλες οι αντιφατικές αντιλήψεις που μας…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:06 | 10 Ιουλ. 2012

Νάσος Βαγενάς: Η Ευρώπη δεν μας έχει αδικήσει

Το θέαμα είναι θλιβερό και θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε αμέσως και δραστικά. Όμως την ίδια στιγμή θα πρέπει να αγωνιστούμε για να μη δούμε χειρότερα. Κι αυτό δεν μπορεί να γίνει αν καταγγέλλουμε…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

01:34 | 08 Ιουλ. 2012

Λαοκράτης Βάσσης: Πρέπει να κρατηθούμε απ’ την ψυχή μας

Δεν έχουμε φτάσει ακόμα στον πάτο της κρίσης. Κατρακυλάμε. Διαρκώς κατρακυλάμε […] Πρέπει, λοιπόν, να περιμαζέψουμε την ψυχή μας, να ανακτήσουμε όλα τα αξιακά μας στοιχεία, να κρατηθούμε απ’ την ψυχή…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

01:00 | 07 Ιουλ. 2012

Αντώνης Καφετζόπουλος: Το μετεμφυλιακό κράτος κατέρρευσε!

…το μπάχαλο δεν ξεκίνησε από τη μεταπολίτευση. Προσωπικά, με εκνευρίζει αυτός ο αφορισμός που λέγεται ότι «το μεταπολιτευτικό κράτος κατέρρευσε». Ποιό μεταπολιτευτικό κράτος κατέρρευσε; Το…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

14:52 | 05 Ιουλ. 2012

Κ. Βεργόπουλος: Η Ευρώπη, ο κόσμος σήμερα, βαδίζουν προς το πουθενά

Η Ευρώπη, ο κόσμος σήμερα, βαδίζουν προς το πουθενά, ενώ η Αγγλία ενδιαφέρεται να εγκλείσει τους Έλληνες εντός Ελλάδος, σαν να μεταβάλλεται η χώρα μας σε τόπο σωφρονιστηρίου. Συγχρόνως, η ύφεση…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:34 | 29 Ιουν. 2012

Οι εργασιακές σχέσεις σε φόντο tricolor. Του Θεόδωρου Κουτρούκη

Το συμβόλαιο των κοινωνικών εταίρων (μαζί με το παρελκόμενο πλέγμα κοινωνικών κι συλλογικών εργασιακών θεσμών), όπως το βιώσαμε την τελευταία εικοσαετία φαίνεται πως εκπνέει πλήρες ημερών», ο…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:48 | 28 Ιουν. 2012

Νίκος Κούνδουρος: Η πείνα, σε λίγο, θα πάψει να ‘ναι άοπλη!

Κατά τη διάρκεια μίας συνάντησης στο σπίτι του, στο Μετς, ο αγωνιστής της Αντίστασης και πολυβραβευμένος στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σκηνοθέτης του κινηματογράφου και του θεάτρου, Νίκος Κούνδουρος…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:15 | 19 Ιουν. 2012

Νίκος Ζούδιαρης: Από σήμερα, βγαίνει ο ελληνικός λαός στο μέτωπο!

Ο κόσμος που ψήφισε ΝΔ συνειδητά, αφελώς ή κατ’ αντίδραση, έχει να παραλάβει κάτι μπουγιουρντί από τις εφορίες… απίστευτου κάλους, τις επόμενες μέρες. Και, αυτοί οι ίδιοι, θα μας πούνε μετά τι θα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

23:09 | 17 Ιουν. 2012

Π. Κοροβέσης: Τώρα θα δουν τα βουτηγμένα στο αίμα χέρια τους

Θα δει, σύντομα και ξεκάθαρα, ο καθένας από αυτούς που τους ψήφισε, ότι δεν είναι μόνο αυτές οι γυαλισμένες φάτσες τους που βγαίνουν στην τηλεόραση, αλλά είναι και τα χέρια τους που είναι βουτηγμένα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

20:50 | 17 Ιουν. 2012

Στ. Ροζάνης: Ζούμε το δράμα της κατάρρευσης του Ευρωπαϊκού πνεύματος

Το δράμα το οποίο ζούμε, αυτή τη στιγμή, είναι ένα δράμα κατάρρευσης του Ευρωπαϊκού πνεύματος των λαών και της διαφωτιστικής γενικής θέλησης όπως την διακύρηξε ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ, και οι υπόλοιποι…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:21 | 17 Ιουν. 2012

Κατερίνα Μάτσα: Να συγκρουστούμε με όσους θέλουν να πάνε την κοινωνία πίσω

…να μην  φοβόμαστε, και να συγκρουστούμε με τους όλους εκείνους που θέλουν να πάνε την κοινωνία πίσω. Να είμαστε έτοιμοι για ρήξεις και ανατροπές σε όλα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:36 | 16 Ιουν. 2012

Δημήτρης Αποστολάκης στο tvxs: Πρέπει να κάμομε μια παληκαριά ενηλικίωσης

Πρέπει να κάμομε μια παληκαριά ενηλικίωσης. Απ΄αυτήν θα προκύψει ένα καινούργιο Αφήγημα. Το ρίσκο πρέπει να ναι σοκαριστικό, πρωτότυπο, καθοριστικό, παράτολμο, να εξάπτει την περιέργεια  και να…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:10 | 15 Ιουν. 2012

Βαγγέλης Ραπτόπουλος: Τα ΜΜΕ ευθύνονται όσο και ο δικομματισμός

Τα ΜΜΕ ευθύνονται για την κατάντια μας, όσο και ο δικομματισμός…», ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη,  για την ελληνική κοινωνικοπολιτικοοικονομική κρίση, με…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:40 | 14 Ιουν. 2012

Β. Θεοδωρόπουλος: Γι’ αυτούς, το μόνο χρήσιμο συναίσθημα είναι ο φόβος!

Από το συναίσθημα πας στη λογική και όχι από τη λογική στο συναίσθημα. Κι αυτό πάνε να το μπλοκάρουν, σήμερα, με το να λένε, ότι πρέπει να απαξιώσουν οι άνθρωποι τον θυμό τους. Γι’ αυτούς το μόνο…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:00 | 10 Ιουν. 2012

Δήμητρα Γαλάνη: Ζούμε σε πόλεμο και πρέπει να ενωθούμε!

Πρέπει να συνεργαστούμε ως Έλληνες πέρα από τις οποιεσδήποτε διαφορές, που σαφώς υπάρχουν. Διότι, επιμένω, ζούμε σε πόλεμο. Κανονικό παγκόσμιο πόλεμο, που ανάλογα με την αντοχή του το κάθε κράτος,…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:17 | 07 Ιουν. 2012

Με ανθρωπισμό και αλληλεγγύη. Του Jose Manuel Lamarque

Με αφορμή τις επερχόμενες κρίσιμες εκλογές τις 17ης Ιουνίου, ο Γάλλος δημοσιογράφος φιλέλληνας Jose Manuel Lamarque, που έχει δημιουργήσει το http://www.helpthegreekpeople.blogspot.com, με άρθρα που…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

01:47 | 03 Ιουν. 2012

Θάνος Μικρούτσικος: Να φύγουμε, πάση θυσία, από το μνημόνιο!

Πατρίδα, είναι τα 10 εκατομμύρια Έλληνες! Και αυτοί καταστρέφονται! Καταστρέφονται, και δεν υπάρχει επιστροφή μέσω του μνημονίου! Αυτό το μνημόνιο, πρέπει να ακυρωθεί!» ο συνθέτης και πρώην Υπουργός…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

20:27 | 30 Μάιος. 2012

Δεν είμαστε ελεύθεροι όταν φοβόμαστε.Της Τασούλας Βερβενιώτη

Τούτη τη στιγμή αυτό που υπάρχει στην κοινωνία είναι ένας τεράστιος φόβος, από όλες τις μεριές. Οι αγορές από τη μία πλευρά φοβούνται για το τι θα ψηφίσει ο ελληνικός λαός, και ο λαός φοβάται τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

23:48 | 24 Μάιος. 2012

Γιώργος Μαρκόπουλος: Τόσοι λίγοι, φάγανε τόσα πολλά!

Ευτυχώς που έγιναν και εκλογές, και είδαμε ότι δεν τα φάγαμε όλοι μαζί. Τα φάγανε ένα 13 και ένα 18%. Οι οποίοι δυστυχώς είναι λίγοι για να φάνε τόσα πολλά. Δυστυχώς. Τόσοι λίγοι, φάγανε τόσα πολλά…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:48 | 19 Μάιος. 2012

Αναζωπυρώνεται η αρχέγονη διαμάχη Αριστεράς – Δεξιάς. Του Ν. Αραπάκη

Όλα δείχνουν ότι αναζωπυρώνεται η αρχέγονη διαμάχη μεταξύ δεξιάς και αριστεράς, όχι όμως με τους όρους, την ορολογία και τον τρόπο που την γνωρίσαμε καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, αλλά με…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

00:19 | 17 Μάιος. 2012

Τις πταίει; Της Μαρίας Σκιαδαρέση

Τις πταίει; Με το άρθρο αυτό, μέσα από τις σελίδες των Καιρών, έκανε το ντεμπούτο του στην ελληνική πολιτική σκηνή ο Χαρίλαος Τρικούπης, κατηγορώντας ευθέως το παλάτι για την πολιτική κακοδαιμονία…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

20:52 | 16 Μάιος. 2012

Πως μια εθνική τραγωδία γίνεται καρτούν. Της Ελένης Ζιώγα

Ο παραστασιακός κανόνας στην τραγωδία είναι εντελώς διαφορετικός από τα άλλα ήδη θεάτρου: Η τραγωδία στο θέατρο αντιμετωπίζεται με υπαρξιακό δέος. Με βαθύ σέβας απέναντι στο δράμα που…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

21:27 | 08 Μάιος. 2012

Περικλής Κοροβέσης: To πολιτικό σύστημα της Ελλάδας κατέρρευσε

Με τις εκλογές της 6ης Μαΐου η κρίση ολοκληρώθηκε. Από την οικονομική και κοινωνική κρίση, περάσαμε στην πολιτική και όλα δείχνουν πως το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας κατέρρευσε…» ο συγγραφέας και…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

23:39 | 06 Μάιος. 2012

Θ. Γκαϊφύλλιας: Μία αριστερή διακυβέρνηση μπορεί να κάνει θαύματα

Πιστεύω ότι πρέπει να πάμε σε νέες εκλογές και ο λαός πρέπει, αυτή τη φορά, να δώσει καθαρή εντολή για τη δημιουργία μιας αριστερής κυβέρνησης […] Μία αριστερή διακυβέρνηση μπορεί να αναμορφώσει τα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

20:42 | 06 Μάιος. 2012

Nα ανοίξουν το δρόμο για την αυτόβουλη υπέρβασή τους… Γιώργος Κοντογιώργης

Ο Καθηγητής Πολιτικής επιστήμης, Γιώργος Κοντογιώργης, σχολιάζει τα -μέχρι στιγμής- αποτελέσματα των Ελληνικών Βουλευτικών εκλογών 2012, στην Κρυσταλία Πατούλη, συμμετέχοντας στην ακτιβιστική Έρευνα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:39 | 05 Μάιος. 2012

Θόδωρος Τερζόπουλος: Eκπέμπω SOS στην Αριστερά

«Είναι το ιστορικό momentum της αριστεράς. Ας μην πάει χαμένη αυτή η μεγάλη ευκαιρία..» Ο σκηνοθέτης Θόδωρος Τερζόπουλος, με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

04:11 | 05 Μάιος. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Ανδρέας Μήτσου

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;» του tvxs.gr, πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:06 | 04 Μάιος. 2012

Πέτρος Τατσόπουλος: Ή θα υποχρεωθεί να αλλάξει η Αριστερά ή θα τιμωρηθεί

Αυτή είναι η πιο ανεξέλεγκτη προεκλογική περίοδος και σε επίπεδα λάσπης που εκτοξεύονται συνέχεια με τον ανεμιστήρα δεξιά και αριστερά και κυρίως με το αποτέλεσμα, το οποίο έχει γίνει ένας απίστευτος…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:44 | 04 Μάιος. 2012

Aυτή την Κυριακή θέλω να εξεγερθώ. Του Γιώργου Τσαντίκου

Αυτή την Κυριακή θέλω να εξεγερθώ. Είναι ανοησία να εξεγείρεσαι στις εκλογές και να κρατάς τους σφυγμούς σου χαμηλά όλο τον υπόλοιπο καιρό. Αυτή τη φορά όμως, θέλω να εξεγερθώ και εκεί. Για όσους…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:59 | 04 Μάιος. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Μάκης Καραγιάννης

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;» του tvxs.gr, πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

18:50 | 03 Μάιος. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά η 97χρονη αγωνίστρια της Αντίστασης Κατίνα Σηφακάκη

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα “Ξέρω τι να ψηφίσω;” του tvxs.gr, πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

18:33 | 03 Μάιος. 2012

Λ. Κονιόρδου – Λ. Μυριβήλη – Κ. Λεμπέση: Αλλάζουμε πολιτική, αλλάζουμε κι εμείς!

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, τρεις υποψήφιες των Οικολόγων Πράσινων, η σκηνοθέτις Λυδία Κονιόρδου, η Κοινωνική Ανθρωπολόγος Λενιώ Μυριβήλη και η εκδότρια Κάτια Λεμπέση, εκφράζουν…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:45 | 03 Μάιος. 2012

Γυρνάμε ολοταχώς στη δεκαετία του 1940. Του Γιώργου Παναγιωτάκη

Η συμβουλή του θείου μου: «Πρόσεχε κακομοίρη μου! Να μην λες πέρα δώθε τι ψηφίζεις». Αυτή τη συμβουλή μου έδινε πριν από κάθε εκλογική αναμέτρηση ένας θείος μου, ο οποίος είχε τραβήξει πολλά επειδή…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:29 | 03 Μάιος. 2012

Περικλής Κοροβέσης: Και η αποχή ψήφος είναι

Η αποχή, το λευκό και το άκυρο, πηγαίνουν κατά κύριο λόγο στο πρώτο κόμμα. Αυτό δηλαδή που θέλεις να καταψηφίσεις. Ο εκλογικός νόμος νοθεύει την άρνησή σου και την κάνει κατάφαση. Δηλαδή και η αποχή…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:01 | 03 Μάιος. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Νίκος Κουνενής

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;» του tvxs.gr, πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

19:25 | 02 Μάιος. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Τεύκρος Μιχαηλίδης

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;», πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις απόψεις, τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:07 | 02 Μάιος. 2012

Μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό… Του Γιώργου Ξενάριου

Η τρέχουσα κρίση, βαθιά και πολυπλόκαμη, πέρα από τα οικονομικά αδιέξοδα, τις κοινωνικές ρήξεις και τις πολιτικές ανακατατάξεις που έχει προκαλέσει, μοιάζει να έχει ανατρέψει έναν καθιερωμένο επί…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:05 | 02 Μάιος. 2012

Θα ψηφίσουμε για την επιβίωσή μας. Του Νίκου Αραπάκη

Προσπερνάω συνοπτικά τους άχρηστους και ανούσιους προλόγους και μπαίνω κατευθείαν στο θέμα: Θα ψηφίσω αριστερά. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος, θα ψηφίσω είτε ΣΥΡΙΖΑ, είτε ΔΗΜΑΡ, είτε ΟΙΚΟΛΟΓΟΥΣ…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

22:10 | 01 Μάιος. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Αλέξης Πανσέληνος

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;» του tvxs.gr, πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:50 | 01 Μάιος. 2012

Ίσως να φταίνε οι κανόνες. Ας τους αλλάξουμε. Του Νίκου Ερηνάκη

Ο κοινοβουλευτισμός και κάθε σύστημα αντιπροσώπευσης έχει σπάσει. Δεν χρειάζεται καν να μαζέψουμε τα κομμάτια του, θα τα απορροφήσει το έδαφος και θα γεννήσει άνθη. Στο σημείο που βρισκόμαστε…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:29 | 01 Μάιος. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Χριστόφορος Κάσδαγλης

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;» του tvxs.gr, πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:04 | 30 Απρ. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;» Απαντά ο Νικήτας Τσακίρογλου

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;», πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις απόψεις, τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:15 | 29 Απρ. 2012

Κ. Βεργόπουλος: Αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας είναι αντι-ιστορικό

Πιστεύω ότι όπως και στη Γαλλία και γενικότερα σ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης, τα κόμματα που έχουν δεθεί βαθιά και έχουν υποστηρίξει τον Γαλλογερμανικό άξονα, τον λεγόμενο Μερκοζί, αυτή την «…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

00:21 | 29 Απρ. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Νίκος Καλογερόπουλος

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;» του tvxs.gr, πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

20:30 | 28 Απρ. 2012

Στ. Ξαρχάκος – Γ. Κοντογιώργης: Ανοιχτή επιστολή προς τους συμπολίτες μας

Αισθανόμαστε ότι έχουμε χρέος ως πολίτες αυτής της χώρας, να απευθυνθούμε στους συμπολίτες μας, να τους διατυπώσουμε τη γνώμη μας και να τους καλέσουμε να συνειδητοποιήσουν ότι το ελληνικό πρόβλημα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:00 | 27 Απρ. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Νίκος Κούνδουρος

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;», πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις απόψεις, τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:16 | 26 Απρ. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο συγγραφέας Γιάννης Γρηγοράκης

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;», πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις απόψεις, τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:05 | 25 Απρ. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο σκηνοθέτης Κώστας Κουτσομύτης

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της 6ης Μαϊου, στην ενότητα «Ξέρω τι να ψηφίσω;», πρόσωπα των γραμμάτων, της διανόησης και της τέχνης, μιλούν στην Κρυσταλία Πατούλη εκφράζοντας τις απόψεις, τις…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:01 | 23 Απρ. 2012

«Ξέρω τι να ψηφίσω;» Απαντά ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός

Με αφορμή τις επερχόμενες κρίσιμες εκλογές, προσωπικότητες των γραμμάτων, της διανόησης και των τεχνών, απαντούν στην Κρυσταλία Πατούλη για την ενότητα «Ξέρω τί να ψηφίσω;», καταθέτοντας…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:00 | 11 Απρ. 2012

Διευρύνεται o Ευρωπαϊκός Διάλογος που πυροδότησαν 2 επιστολές

Όλα ξεκίνησαν από την πρωτοβουλία δημοσίευσης δύο Ανοιχτών Επιστολών του Έλληνα συγγραφέα Γιάννη Μακριδάκη (1) στο εξωτερικό (Η Ευρώπη στα πρόθυρα της δικτατορίας και Ελλάδα. Tο πρώτο θύμα της…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:06 | 04 Απρ. 2012

Απάντηση ενός Χαϊνη στον Jose Manuel Lamarque

Χαΐνης Δ. Αποστολάκης (αυτόκλητος και αυθαίρετος εκπρόσωπος των Ελλήνων καλλιτεχνών). Απάντηση (- Τοποθέτηση – Κάλεσμα) στον κ. Jose Manouel Lamarque με αφορμή το άρθρο του με τίτλο «Ή Ελλάδα χωρίς…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:35 | 01 Απρ. 2012

Η Ελλάδα χωρίς φωνή. Του Jose Manuel Lamarque

Ενώ η Ευρώπη βιώνει μια κρίση χωρίς προηγούμενο, όπου έθνη όπως η Ισπανία ξυπνούν εμβρόντητα και φωνές ακούγονται υπέρ του ελληνικού λαού, γιατί δεν ακούγεται καμιά φωνή στην Ελλάδα; Γιατί ένας…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:42 | 26 Μαρ. 2012

Η Ολιγαρχία των συμμοριών. Tου Γιώργου Κοντογιώργη

Επαναστατήσαμε, για να απελευθερωθούμε από τους Οθωμανούς, και υποβληθήκαμε σε ένα κράτος εσωτερικής κατοχής που το ενορχηστρώνουν οι ολιγαρχικές συμμορίες». Ο Γιώργος Κοντογιώργης, Καθηγητής…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:18 | 24 Μαρ. 2012

Λίνα Νικολακοπούλου: Να φωτίσουμε την Ιστορία ξανά

Με αφορμή, την εκδήλωση αυτή την Κυριακή στις 25 Μαρτίου 2012, που θα γίνει στο Gazarte με καλεσμένο τον Καθηγητή φιλοσοφίας Χρήστο Γιανναρά, η Λίνα Νικολακοπούλου, αποκαλύπτει στην Κρυσταλία Πατούλη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:35 | 20 Μαρ. 2012

«21/3/12: Δια-μαρτυρία με σημαία τον πολιτισμό». Ο Νίκος Καρατζάς στο tvxs.gr

Ο Εκδότης Νίκος Καρατζάς, ένας από τους βασικούς πρωτεργάτες της αυριανής Δια-μαρτυρίας – 21 Μαρτίου Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης, που θα ξεκινήσει στις 12μμ έξω από το Βιβλιοπωλείο Ιανός, Σταδίου 24,…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:30 | 29 Φεβ. 2012

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Νίκος Κουνενής

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

04:41 | 19 Φεβ. 2012

Είμαστε όλοι Έλληνες: Είμαστε όλοι ένα σύστημα! Της Κρυσταλίας Πατούλη

Τον τελευταίο καιρό, πολλοί έβαλαν για πρώτη φορά στο λεξιλόγιό τους τη λέξη «συστημική». Και παρόλο που ο καθένας εννοεί μάλλον κάτι διαφορετικό –αναλόγως την ειδικότητά του- είναι ένα ενδιαφέρον…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:05 | 12 Φεβ. 2012

Ο δρόμος της αυτονομίας είναι εφικτός. Του Ν. Ερηνάκη

Φταίνε οι άλλοι, φταίμε κι εμείς. Δεν είναι όμως τώρα η ώρα για τέτοιου είδους ανασκοπήσεις. Μπορούμε ίσως να συμφωνήσουμε στο ότι πιθανώς εμείς να φταίμε και περισσότερο, γιατί απορροφηθήκαμε από το…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:44 | 09 Φεβ. 2012

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Γιώργος Λίλλης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

00:28 | 02 Φεβ. 2012

Χρόνης Μίσσιος στο tvxs.gr: Είναι επιτακτική η ανάγκη της συνεργασίας

Ζούμε σ’ ένα σύστημα ανήθικο, παράλογο, αφύσικο και παραπλανητικό» ο Χρόνης Μίσσιος, σ’ αυτό το δεύτερο και τελευταίο μέρος της συνέντευξης, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη, συμμετέχοντας στην Έρευνα για…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

14:37 | 22 Ιαν. 2012

Αποφάσισα να κηρύξω κι εγώ τον πόλεμο. Γιάννης Μακριδάκης

Ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης, δίνει συνέντευξη στην Κρυσταλία Πατούλη, συμμετέχοντας στην ακτιβιστική Έρευνα για την Κρίση που δημοσιεύεται στο tvxs από το 2010, και με αφορμή το μυθιστόρημά του «…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:34 | 31 Δεκ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ιστορητής Στέλιος Πελασγός

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

04:14 | 28 Δεκ. 2011

Ο Κ.Βεργόπουλος στο tvxs.gr: «Υπόδειγμα καταστροφής η Ελλάδα»

O Κώστας Βεργόπουλος, καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστημίου VIII του Παρισιού, στα πλαίσια της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση που δημοσιεύεται στο tvxs, εξηγεί στην Κρυσταλία Πατούλη…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:31 | 26 Δεκ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Γιάννης Γρηγοράκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:29 | 20 Δεκ. 2011

Πένθος ναι! Της Ελένης Νίνα

[…] Όλοι δείχνουν παγωμένοι, σχεδόν ακίνητοι, βουτηγμένοι στο φόβο, στην καρδιά του θρήνου και του πένθους, που δυστυχώς δείχνει ότι θα κρατήσει πολύ. Αυτή τη μακρά περίοδο πένθους, λοιπόν,…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:30 | 19 Δεκ. 2011

«Ποιός τη ζωή μου, ποιός την κυνηγά;», Μάνος Ελευθερίου

Συγγραφέας, ποιητής και ένας από τους σημαντικότερους έλληνες στιχουργούς ο Μάνος Ελευθερίου, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη, στα πλαίσια της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση, για τα παράλογα χρόνια…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:11 | 21 Νοε. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Ευάγγελος Μαυρουδής

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:24 | 14 Νοε. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Μανώλης Γλέζος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

19:25 | 29 Οκτ. 2011

«Φοβάμαι μη φαγωθούμε πάλι μεταξύ μας», συνέντευξη της ιστορικού Τ. Βερβενιώτη

Eνώ τα προβλήματα όσο και οι εντάσεις – αντιπαραθέσεις στη χώρα, όλο και μεγαλώνουν, η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη, στην συνέντευξη που δίνει στην Κρυσταλία Πατούλη, στα πλαίσια της Έρευνας για την…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:33 | 27 Οκτ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Γιώργος Μεράντζας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:29 | 25 Οκτ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ηθοποιός Σπύρος Παπαδόπουλος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

20:13 | 20 Οκτ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η ιστορικός Μαρία Σκιαδαρέση

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

23:35 | 06 Οκτ. 2011

Oικονομικές αυτοκτονίες και ψυχικό αδιέξοδο

[…] Εφόσον δεν έχω τον έλεγχο οπουδήποτε αλλού, έχω τον έλεγχο πάνω στον εαυτό μου. Οπότε είναι μία ύστατη λύση – διαφυγή, και ύστατος έλεγχος στο αδιέξοδο. Ελέγχω τον εαυτό μου και τον σκοτώνω….

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

14:32 | 05 Οκτ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:25 | 04 Σεπ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Νίκος Αραπάκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

13:02 | 22 Αυγ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Κωνσταντίνος Τζούμας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:29 | 31 Ιουλ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Παντελής Σαββίδης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:58 | 28 Ιουλ. 2011

Μαγική εικόνα: ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος γράφει για τους Αγανακτισμένους

Την Κυριακή της 26ης Ιουνίου, στην Καθημερινή, και πιο συγκεκριμένα στο ένθετο Τέχνες, σ’ ένα άρθρο σχετικό με τους Αγανακτισμένους και τις συγκεντρώσεις τους στην πλατεία Συντάγματος, δημοσιεύτηκε…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:33 | 27 Ιουλ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας, Τέος Ρόμβος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

03:12 | 15 Ιουν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε ενόψει της περικύκλωσης της Βουλής; Απαντά ο Γιώργος Κοντογιώργης

Τί πρέπει να κάνουμε στις 15/6/11 ενόψει της περικύκλωσης της Βουλής; Απαντά ο Γιώργος Κοντογιώργης, Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, στα πλαίσια της ακτιβιστικής Έρευνας για την Κρίση της…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:11 | 13 Ιουν. 2011

Νίκος Καλογερόπουλος: Δεν έχουμε άλλα περιθώρια εδώ που φτάσαμε!

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:02 | 08 Ιουν. 2011

Οι Αγανακτισμένοι εκ γενετής θέλουν αποτέλεσμα! Γράφει η Ανώνυμη

Ιστορία μιας ξεχασμένης αγανακτισμένης γενιάς των 15 χιλιάδων δραχμών το μήνα που περπατάει αγανακτισμένα δίπλα στην γενιά των 500 ευρώ της πλατείας Συντάγματος, και σε όλους τους εξεγερμένους,…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:28 | 04 Ιουν. 2011

Κάλεσμα στην κοινωνία των πολιτών, του Γιώργου Κοντογιώργη

Α) Το πλαίσιο του διακυβεύματος. Μην τρέφουμε αυταπάτες. Οι διαδηλώσεις και οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στους δρόμους και στις πλατείες είναι αδιέξοδες, διότι δεν αίρουν την αιτία του προβλήματος…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:56 | 02 Ιουν. 2011

Ένα κανάλι για τους αγανακτισμένους, της Κρυσταλίας Πατούλη

MAZI στις πλατείες! Real-democracy.gr, aganaktismenoi.gr, aganaktismenoi.com, μέλη σε διάφορα μπλογκ, facebook, twitter, και όποιοι άλλοι, νομίζω ότι χρειάζεται να εστιάσουν κυρίως στη λέξη ενότητα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:08 | 30 Μάιος. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο βουλευτής της ΝΔ, Κωστής Χατζηδάκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:34 | 23 Μάιος. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Θεόδωρος Γρηγοριάδης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:52 | 17 Μάιος. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Παναγιώτης Ήφαιστος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:55 | 26 Απρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; «Απαντά» ο Νικόλας Άσιμος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:53 | 21 Απρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Άρης Σφακιανάκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:40 | 15 Απρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο μουσικός ερμηνευτής Γιάννης Κούτρας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:48 | 13 Απρ. 2011

Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Νίκος Δαββέτας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:42 | 12 Απρ. 2011

Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Χαϊνης Δημήτρης Αποστολάκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:26 | 11 Απρ. 2011

Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ηθοποιός – σκηνοθέτης Γιώργος Αρμένης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

02:21 | 07 Απρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντούν οι: Βάσσης, Γκαϊφύλλιας, Καραποστόλης, Τσακίρογλου

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:00 | 06 Απρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο καθηγητής Αντώνης Μακρυδημήτρης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:09 | 04 Απρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά o συγγραφέας Μάνος Κοντολέων

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:37 | 01 Απρ. 2011

Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά o ηθοποιός Αλέξανδρος Αντωνόπουλος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:09 | 30 Μαρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά o καθηγητής του Παντείου Θ. Διαμαντόπουλος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:36 | 29 Μαρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά o πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων, Α. Ζήρας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο έρευνας της Κρυσταλία Πατούλη – ερωτήματα στα οποία δίνουν τη δική τους απάντηση γνωστές προσωπικότητες της…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

06:35 | 28 Μαρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά o επικεφαλής Ιστορικών Αρχείων της ΕτΕ, Γεράσιμος Νοταράς

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:46 | 25 Μαρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο μουσικός ερμηνευτής Μανώλης Μητσιάς

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- όπου…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:28 | 23 Μαρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας και σκηνοθέτης Θ. Σκρουμπέλος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:14 | 22 Μαρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, Κ. Βεργόπουλος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:08 | 21 Μαρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Μένης Κουμανταρέας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

03:30 | 17 Μαρ. 2011

Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τί πρέπει να κάνουμε; Της Κρυσταλίας Πατούλη

Από το tvxs.gr, μέσω αυτής της έρευνας που ξεκίνησε ακτιβιστικά από τον Αύγουστο του 2010, η Κρυσταλία Πατούλη, απευθύνουμε και επίσημα το συγκεκριμένο ερώτημα Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ και…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:31 | 10 Μαρ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασίκας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:58 | 28 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης Γιώργος Κοντογιώργης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:43 | 25 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η συγγραφέας και κριτικός Έλενα Χουζούρη

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:34 | 24 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Π. Κοροβέσης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:03 | 21 Φεβ. 2011

Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Κώστας Ακρίβος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:09 | 19 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενοτης ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- ερωτήματα…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:08 | 18 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο δ/ντής του ΔΙΠΕ, Ηλίας Ευθυμιόπουλος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:38 | 16 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η συγγραφέας και δημοσιογράφος Α. Μιχαλοπούλου

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:58 | 15 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:26 | 14 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:03 | 09 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:29 | 08 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ψυχοθεραπευτής Πατήρ Φιλόθεος Φάρος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο έτης ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:07 | 07 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο φωτοειδησεογράφος Γιάννης Μπεχράκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:54 | 04 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο σκηνοθέτης και χορογράφος Κωνσταντίνος Ρήγος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:27 | 03 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συνθέτης Λουδοβίκος των Ανωγείων

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:00 | 02 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο σκηνοθέτης Θόδωρος Τερζόπουλος

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:39 | 01 Φεβ. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συνθέτης Δημήτρης Ζερβουδάκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

18:02 | 31 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντούν 18 γνωστές προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών

Απαντούν οι Σωτήρης Χατζάκης, Γρηγόρης Ψαριανός, Χρήστος Γιανναράς, Στέλιος Κούλογλου, Nίκος Καρατζάς, Στέφανος Ροζάνης, Χρόνης Μίσσιος, Γρηγόρης Γκιζέλης, Ειρήνη Ρέππα, Πέτρος Τατσόπουλος, Θύμιος…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:51 | 31 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο μουσικός Διονύσης Τσακνής

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:51 | 28 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

11:40 | 27 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η υπεύθυνη του «18 ΑΝΩ», Κατερίνα Μάτσα

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:53 | 26 Ιαν. 2011

Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο στιχουργός Φίλιππος Γράψας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

10:14 | 25 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο μουσικός και ηθοποιός Γ. Ζουγανέλης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:36 | 24 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

09:32 | 21 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η μουσικοσυνθέτρια Ευανθία Ρεμπούτσικα

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:44 | 20 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο φωτοδημοσιογράφος Λευτέρης Πιταράκης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:42 | 19 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντούν οι Kώστας Κουτσομύτης και Θωμάς Κοροβίνης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:35 | 18 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η αντιστασιακή μαχήτρια Μ. Μπέικου

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

08:07 | 17 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ποιητής Ν. Βαλαωρίτης

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:31 | 14 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η σκηνοθέτις Λουκία Ρικάκη

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα- -…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

07:35 | 13 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τι πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα-…

[περισσότερα]

Τι να κανουμε;

12:01 | 04 Ιαν. 2011

Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντούν οι Σ. Σεραφείμ και Θ. Χειμωνάς

Οι αιτίες που μας έφεραν ως εδώ και κυρίως «τί πρέπει να κάνουμε;» είναι το αντικείμενο της ακτιβιστικής έρευνας για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη -από τον Αύγουστο του 2010 μέχρι σήμερα, με…

[περισσότερα]

Δημόσιος διάλογος tvxs – Τί πρέπει να κάνουμε;

• Πώς βιώνουν οι έφηβοι την κρίση; Της Αναστασίας Αδάμ
• Τι ξέρουν τα παιδιά για την κρίση; Της Eλένης Σουκούρογλου
• Δήμαρχοι από Άρη, δημοτικοί σύμβουλοι από Αφροδίτη. Tου Θ. Κουτρούκη
• Η βιολογία των «κοινών» και «η τέχνη του να μην είσαι εγωιστής»
• Βία και πολιτική στη μαρξιστική θεωρία. Tου Ζήση Δ. Παπαδημητρίου
• Επιστροφή στη δραχμή, του Νίκου Ιγγλέση
• Για το νερό.Του Γιώργου Κολέμπα
• To μαρτύριο της σφραγίδας & η μεταρρύθμιση, του Νίκου Αραπάκη
• Γερμανία: 23 εκ. ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Του Ζήση Παπαδημητρίου
• O Τατσόπουλος για τους βουλευτές που κρατάνε την έδρα
• Υπερβαίνοντας την Κρίση, της Μαρίας Μποντίλα
• Κώστας Βεργόπουλος: Η κοινωνία στην εξουσία!
• Η κόπρος του Αυγεία…, του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου
• «Tα πάντα είναι αφήγηση»: Ομιλία της Κρυσταλίας Πατούλη στο HOPE
• Στρατηγικές χειραγώγησης και ενσωμάτωσης, του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου
• Ποιοί κόπροι του Αυγεία;
• Η Ελλάδα στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Του Κώστα Λάμπου
• Ποιος ευθύνεται για τις φυσικές καταστροφές, του Γιώργου Κολέμπα
• Ζωή εν αναμονή, της Ρένιας Πουρνάρα
• Ο ανεκτίμητος θησαυρός του Χρόνη Μίσσιου. Της Κρυσταλίας Πατούλη
• Νάνος Βαλαωρίτης: Η μόνη ελευθερία που μας μένει είναι να μιλάμε;
• «Αν αντισταθείς, χάθηκες». «Αν υποκύψεις, χάθηκες». Του Νίκου Σιδέρη
• Τ. Βερβενιώτη: Είμαστε η μοναδική χώρα που δεν γιορτάζει την απελευθέρωση της
• Ο αποκλεισμός της κοινωνίας από το πολιτικό σύστημα. Του Γ. Κοντογιώργη
• Καμιά τιμωρία δεν έφερε πίσω ένα νεκρό. Του Χαϊνη Δ. Αποστολάκη
• Μπαίνουμε στο πιο καθοριστικό σημείο του πολέμου. Του Νίκου Αραπάκη
• Κι αυτοί που κοιμούνται είναι συνεργοί. Του Βαγγέλη Ραπτόπουλου
• Κοινωνία και διανόηση. Του Ζήση Δ. Παπαδημητρίου
• Παγκόσμια σεισάχθεια με αποανάπτυξη! Των Γ. Κολέμπα & Γ. Μπίλλα
• Έκκληση για μια Ευρώπη της Ισότητας. Των K. Roth & Ζ. Παπαδημητρίου

• Μια «λάθος χώρα» σε έναν «λάθος κόσμο». Του Γιώργου Πήττα
• Νάνος Βαλαωρίτης: Οι δικοί μας νεοναζί, είναι βουντουιστές
• Ενιαίο αντιναζιστικό μέτωπο; Του Νίκου Αραπάκη
• Νάνος Βαλαωρίτης: Κυκλοφορεί ανάμεσά μας μία τίγρη…
• Σ. Δημητρίου: Μοναδική ιστορική έξοδος από την παγκόσμια κρίση η ανατροπή
• Νάνος Βαλαωρίτης: Προχωρούμε σε έναν αιώνιο πόλεμο
• Δημήτρης Πουλικάκος: Zoύμε πλέον, μέσα σε «νομότυπα» Άουσβιτς
• Νίκος Ζούδιαρης: Ζούμε την απόλυτη κατάρρευση
• Στέφανος Ροζάνης: Κινδυνεύει η κοινωνία στο σύνολό της!
• Βεργόπουλος: Ομολογία ανίσχυρης κυβέρνησης το κλείσιμο της ΕΡΤ
• Νίκος Καλογερόπουλος: Αυτά πουλημένα τομάρια είναι, αλλά ας ξυπνήσει κι ο Έλληνας!
• Βαγγέλης Θεoδωρόπουλος: Ο «Κοινός Λόγος» είναι το δικό μας μνημείο
• Χαϊνης Δ. Αποστολάκης: Το κλείσιμο της ΕΡΤ ήταν μια πράξη ασχήμιας
• Ούτε οι χούντες! Του Νίκου Κουνενή
• Μόνη μορφή επιβίωσης η ανυπακοή στο θάνατο, της Φωτεινής Τσαλίκογλου
• Αρετή Γεωργοσοπούλου: Ο λαός δεν μπορεί να αγνοηθεί
• Μαρία Φαραντούρη: Ο κόσμος πρέπει ν’ αγωνιστεί! Να διεκδικήσει!
• Η κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης, του Γιώργου Κολέμπα
• Γ. Κοντογιώργης: Η υπέρβαση της κρίσης προϋποθέτει την υπέρβαση της εποχής
• Νάνος Βαλαωρίτης: Η χώρα μας βρίσκεται ανάμεσα σε δύο συμπληγάδες
• Ευρώπη: Ο ηλίθιος του Παγκόσμιου χωριού, του Κ. Βεργόπουλου
• Κώστας Μακεδόνας: Όλοι φταίμε που δεν αντιδράμε
• Στ. Τομπάζος: Να εφαρμοστούν εναλλακτικές πολιτικές απεμπλοκής από το μνημόνιο
• Λάκης Παπαδόπουλος: Έχω την εντύπωση ότι η Ευρώπη θα διαλυθεί
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Κώστας Μουρσελάς
• Ν.Βαλαωρίτης: Αγγλία και ΗΠΑ να μας στηρίξουν για τις γερμανικές αποζημιώσεις
• Γιάννης Στεφόπουλος: Έχουμε τον μεγαλύτερο κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα
• Κ. Γέρου: Μπορεί ο κόσμος να αλλάξει; Μπορεί να σκεφτεί διαφορετικά;
• Τί πρέπει να κάνουμε; Aπαντά η πολιτική επιστήμονας Νέλλη Ψαρρού
• Νάνος Βαλαωρίτης: Πάμε προς τον χιτλερισμό;

• Φοίβος Οικονομίδης: Δεν υπάρχουν άνθρωποι για να επανδρώσεις αυτή τη χώρα
• Νότης Μαυρουδής: Εκπαίδευση, Παιδεία, Πολιτισμός, τρεις έννοιες που εγκαταλείφτηκαν
• Η κουλτούρα της ντροπής, του Γρηγόρη Γκιζέλη
• Χρήστος Παπαμιχάλης: Είμαστε με μηδέν αντανακλαστικά σε όλα!
• Αρλέτα: Ναι, έχουμε ναυαγήσει!
• Μάνια Παπαδημητρίου: Δεν ξέρω αν υπάρχει διέξοδος…
• Έλλη Πασπαλά: Όλοι αναζητούν τον αρχηγό… κι αυτό είναι επικίνδυνο
• Ευσταθία: Η δικτατορία του light, έριξε το συναισθηματικό IQ μας
• Π.Τατσόπουλος: Ζούμε την πιο βίαιη εσωτερική υποτίμηση σε καιρό ειρήνης
• Κώστας Βεργόπουλος: Ωρολογιακή βόμβα η ανεργία στα θεμέλια της Ευρώπης
• Γωγώ Μπρέμπου: Να δουλέψουμε, να δράσουμε και να φροντίσουμε…
• Πέτρος Ζούλιας: Παρακολουθούμε τη ζωή μας σαν τηλεθεατές!
• Σ. Βλαχόπουλος: Κλίμα ανασφάλειας Δικαίου στην Ελλάδα
• Κώστας Χρυσόγονος: Υπάρχει συστηματική καταστρατήγηση του Συντάγματος
• Για τις κινητοποιήσεις των αγροτών: Διέξοδος η «Αγροτική γεωργία»! του Γ. Κολέμπα
• Πέτρος Μάρκαρης: Η Ελλάς των Ελλήνων Ορφανών!
• Πέτρος Μάρκαρης: Εξελιχθήκαμε με μία λογική θυλάκων!
• Νένα Μεντή: Δεν υπάρχει ένας, που να βγει και να πει «Φτάνει!»;
• Να ξεβρομίσει ο τόπος
• Ο ελληνικός λαός είναι απολίτικα υπέρ-πολιτικοποιημένος. Του Ζ. Παπαδημητρίου
• Γ. Χατζηκωνσταντίνου: Να αναζητήσουμε την ταυτότητά μας που χάνεται
• Άννα Βαγενά: Φτάσαμε ως εδώ, κυρίως από έλλειψη Παιδείας
• Οι πολέμιοι της πολιτικής για τη προστασία του κλίματος, του Γιώργου Κολέμπα
• Χ. Πουλόπουλος: Χρειάζεται να προασπιστούμε την κοινωνική δικαιοσύνη
• «Διευρυμένη οικογένεια»: Το κύτταρο της αποανάπτυξης. Toυ Γ.Κολέμπα
• Μ.Γλέζος: Να μας δώσουν οι Γερμανοί αυτά που μας οφείλουνε
• Xρόνης Μίσσιος: Δε γουστάρω συγκεντρωτισμό, δε γουστάρω αυτά τα πράγματα!
• Υπάρχει ελπίδα να αλλάξει αυτός ο κόσμος… Κεμάλ. Της Κρυσταλίας Πατούλη
• Βαγγέλης Ραπτόπουλος: Έχουν ανοίξει μεγάλες πληγές, φανερές και κρυφές
• O ήλιος είναι ελληνικός

• Χαράλαμπος Πουλόπουλος: Κοινωνία αλληλεγγύης και όχι αποκλεισμών
• Οι καταστροφές της «Sandy», η κλιματική αλλαγή και οι ΗΠΑ, του Γιώργου Κολέμπα
• Αλκίνοος Ιωαννίδης: Δεν έχει ανάγκη η κοινωνία μας από στείρο και τυφλό μίσος
• Γελάει η ιστορία με μας… Της Αντιστασιακής μαχήτριας Κ. Τέντα-Λατίφη
• H μόνη υπαρκτή διέξοδος, του Άρη Μαραγκόπουλου
• Νόμπελ πράις, φορ Γιουροπίαν πράιντ. Του Νίκου Κουνενή
• Άγγελος Αντωνόπουλος: Να γίνουμε μάχιμοι για την ανατροπή της διαφθοράς
• Γιώργος Κοντογιώργης: Μας χρειάζεται -επειγόντως- ένα νέο πολιτικό συμβόλαιο!
• Γιάννης Μπέζος: Να πολιτευτούμε επί της ουσίας
• Γιάννης Βόγλης: Σημασία έχει για μένα η ενότητα
• Διονύσης Τσακνής: Με όρους μαγκιάς δεν θα τελεσφορήσει ένας αγώνας
• Αμούρ. Της Φωτεινής Τσαλίκογλου
• Κώστας Βεργόπουλος: Το λόγο έχουν οι κοινωνίες και οι λαοί
• Κώστας Καζάκος: Το πρόβλημα του λαού μας, είναι πρόβλημα ελευθερίας
• Γ. Κολέμπας: Υπάρχει η ανάγκη για τη δημιουργία ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου
• Ουτοπικοί ρομαντισμοί. Του Περικλή Σφυρίδη
• Έφη Δραμαλή: Ο εχθρός δεν είναι μόνο εξωτερικός
• Πέτρος Τατσόπουλος: Τη δημοκρατικότητά σου καλείσαι να την αποδείξεις στις άγριες εποχές!
• Αφροδίτη Μάνου: Ο Έλληνας πρέπει να μάθει να ελέγχει την εξουσία του!
• Τερατόικα: Η επιστροφή. Του Νίκου Κουνενή
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Κώστας Λάμπος
• Γιώργος Μιχαλακόπουλος: Αντισταθείτε!
• Δήμητρα Πέτρουλα: Οι φασίστες δεν έχουν πατρίδα
• Κ. Βεργόπουλος: Μεταξύ απάτης και τραγωδίας
• Γ. Κολέμπας: Χρειάζεται επειγόντως να αναπτυχθεί ένας ουσιαστικός δημόσιος διάλογος
• Τάκης Καφετζής: Πιστεύω, ότι πάμε πολύ πίσω στην ιστορία
• Στέλιος Μάινας: Η ομονόηση, μοιάζει να είναι μονόδρομος
• Σωτηρία Σταυρακοπούλου: Πληρώνουμε την ανοχή μας
• Γιάννης Μακριδάκης, φωνή βοώντος εν τη ερήμω…
• Άννα Παναγιωτοπούλου: Όλη την Ελλάδα θα την πουλήσουνε!

• Γεράσιμος Σκιαδαρέσης: Είμαστε, λίγο, σαν πρόβατα επί σφαγή
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Περικλής Σφυρίδης
• Χρύσα Ρώπα: Ας έρθουν να τα πάρουν όλα…
• Μίρκα Παπακωνσταντίνου: Πιστεύω ότι είναι η ώρα της πράξης
• Passive Aggressive χώρα; Tου Βασίλη Παπαθεοδώρου
• Συράκος Δανάλης: Η σημερινή πολιτική κατάσταση είναι άσυλο ανιάτων
• Χάρις Κατάκη: Η πορεία προς το συν είναι μονόδρομος
• Νάσος Βαγενάς: Η Ευρώπη δεν μας έχει αδικήσει
• Λαοκράτης Βάσσης: Πρέπει να κρατηθούμε απ’ την ψυχή μας
• Αντώνης Καφετζόπουλος: Το μετεμφυλιακό κράτος κατέρρευσε!
• Κ. Βεργόπουλος: Η Ευρώπη, ο κόσμος σήμερα, βαδίζουν προς το πουθενά
• Οι εργασιακές σχέσεις σε φόντο tricolor. Του Θεόδωρου Κουτρούκη
• Νίκος Κούνδουρος: Η πείνα, σε λίγο, θα πάψει να ‘ναι άοπλη!
• Νίκος Ζούδιαρης: Από σήμερα, βγαίνει ο ελληνικός λαός στο μέτωπο!
• Π. Κοροβέσης: Τώρα θα δουν τα βουτηγμένα στο αίμα χέρια τους
• Στ. Ροζάνης: Ζούμε το δράμα της κατάρρευσης του Ευρωπαϊκού πνεύματος
• Κατερίνα Μάτσα: Να συγκρουστούμε με όσους θέλουν να πάνε την κοινωνία πίσω
• Δημήτρης Αποστολάκης στο tvxs: Πρέπει να κάμομε μια παληκαριά ενηλικίωσης
• Βαγγέλης Ραπτόπουλος: Τα ΜΜΕ ευθύνονται όσο και ο δικομματισμός
• Β. Θεοδωρόπουλος: Γι’ αυτούς, το μόνο χρήσιμο συναίσθημα είναι ο φόβος!
• Δήμητρα Γαλάνη: Ζούμε σε πόλεμο και πρέπει να ενωθούμε!
• Με ανθρωπισμό και αλληλεγγύη. Του Jose Manuel Lamarque
• Θάνος Μικρούτσικος: Να φύγουμε, πάση θυσία, από το μνημόνιο!
• Δεν είμαστε ελεύθεροι όταν φοβόμαστε.Της Τασούλας Βερβενιώτη
• Γιώργος Μαρκόπουλος: Τόσοι λίγοι, φάγανε τόσα πολλά!
• Αναζωπυρώνεται η αρχέγονη διαμάχη Αριστεράς – Δεξιάς. Του Ν. Αραπάκη
• Τις πταίει; Της Μαρίας Σκιαδαρέση
• Πως μια εθνική τραγωδία γίνεται καρτούν. Της Ελένης Ζιώγα
• Περικλής Κοροβέσης: To πολιτικό σύστημα της Ελλάδας κατέρρευσε
• Θ. Γκαϊφύλλιας: Μία αριστερή διακυβέρνηση μπορεί να κάνει θαύματα

• Nα ανοίξουν το δρόμο για την αυτόβουλη υπέρβασή τους… Γιώργος Κοντογιώργης
• Θόδωρος Τερζόπουλος: Eκπέμπω SOS στην Αριστερά
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Ανδρέας Μήτσου
• Πέτρος Τατσόπουλος: Ή θα υποχρεωθεί να αλλάξει η Αριστερά ή θα τιμωρηθεί
• Aυτή την Κυριακή θέλω να εξεγερθώ. Του Γιώργου Τσαντίκου
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Μάκης Καραγιάννης
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά η 97χρονη αγωνίστρια της Αντίστασης Κατίνα Σηφακάκη
• Λ. Κονιόρδου – Λ. Μυριβήλη – Κ. Λεμπέση: Αλλάζουμε πολιτική, αλλάζουμε κι εμείς!
• Γυρνάμε ολοταχώς στη δεκαετία του 1940. Του Γιώργου Παναγιωτάκη
• Περικλής Κοροβέσης: Και η αποχή ψήφος είναι
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Νίκος Κουνενής
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Τεύκρος Μιχαηλίδης
• Μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό… Του Γιώργου Ξενάριου
• Θα ψηφίσουμε για την επιβίωσή μας. Του Νίκου Αραπάκη
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Αλέξης Πανσέληνος
• Ίσως να φταίνε οι κανόνες. Ας τους αλλάξουμε. Του Νίκου Ερηνάκη
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Χριστόφορος Κάσδαγλης
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;» Απαντά ο Νικήτας Τσακίρογλου
• Κ. Βεργόπουλος: Αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας είναι αντι-ιστορικό
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Νίκος Καλογερόπουλος
• Στ. Ξαρχάκος – Γ. Κοντογιώργης: Ανοιχτή επιστολή προς τους συμπολίτες μας
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο Νίκος Κούνδουρος
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο συγγραφέας Γιάννης Γρηγοράκης
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;». Απαντά ο σκηνοθέτης Κώστας Κουτσομύτης
• «Ξέρω τι να ψηφίσω;» Απαντά ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός
• Διευρύνεται o Ευρωπαϊκός Διάλογος που πυροδότησαν 2 επιστολές
• Απάντηση ενός Χαϊνη στον Jose Manuel Lamarque
• Η Ελλάδα χωρίς φωνή. Του Jose Manuel Lamarque
• Η Ολιγαρχία των συμμοριών. Tου Γιώργου Κοντογιώργη
• Λίνα Νικολακοπούλου: Να φωτίσουμε την Ιστορία ξανά

• «21/3/12: Δια-μαρτυρία με σημαία τον πολιτισμό». Ο Νίκος Καρατζάς στο tvxs.gr
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Νίκος Κουνενής
• Είμαστε όλοι Έλληνες: Είμαστε όλοι ένα σύστημα! Της Κρυσταλίας Πατούλη
• Ο δρόμος της αυτονομίας είναι εφικτός. Του Ν. Ερηνάκη
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Γιώργος Λίλλης
• Χρόνης Μίσσιος στο tvxs.gr: Είναι επιτακτική η ανάγκη της συνεργασίας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ιστορητής Στέλιος Πελασγός
• Ο Κ.Βεργόπουλος στο tvxs.gr: «Υπόδειγμα καταστροφής η Ελλάδα»
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Γιάννης Γρηγοράκης
• Πένθος ναι! Της Ελένης Νίνα
• «Ποιός τη ζωή μου, ποιός την κυνηγά;», Μάνος Ελευθερίου
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Ευάγγελος Μαυρουδής
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Μανώλης Γλέζος
• «Φοβάμαι μη φαγωθούμε πάλι μεταξύ μας», συνέντευξη της ιστορικού Τ. Βερβενιώτη
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Γιώργος Μεράντζας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ηθοποιός Σπύρος Παπαδόπουλος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η ιστορικός Μαρία Σκιαδαρέση
• Oικονομικές αυτοκτονίες και ψυχικό αδιέξοδο
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Νίκος Αραπάκης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Κωνσταντίνος Τζούμας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Παντελής Σαββίδης
• Μαγική εικόνα: ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος γράφει για τους Αγανακτισμένους
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας, Τέος Ρόμβος
• Τί πρέπει να κάνουμε ενόψει της περικύκλωσης της Βουλής; Απαντά ο Γιώργος Κοντογιώργης
• Νίκος Καλογερόπουλος: Δεν έχουμε άλλα περιθώρια εδώ που φτάσαμε!
• Οι Αγανακτισμένοι εκ γενετής θέλουν αποτέλεσμα! Γράφει η Ανώνυμη
• Κάλεσμα στην κοινωνία των πολιτών, του Γιώργου Κοντογιώργη
• Ένα κανάλι για τους αγανακτισμένους, της Κρυσταλίας Πατούλη
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο βουλευτής της ΝΔ, Κωστής Χατζηδάκης

• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Θεόδωρος Γρηγοριάδης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Παναγιώτης Ήφαιστος
• Τί πρέπει να κάνουμε; «Απαντά» ο Νικόλας Άσιμος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Άρης Σφακιανάκης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο μουσικός ερμηνευτής Γιάννης Κούτρας
• Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Νίκος Δαββέτας
• Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Χαϊνης Δημήτρης Αποστολάκης
• Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ηθοποιός – σκηνοθέτης Γιώργος Αρμένης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντούν οι: Βάσσης, Γκαϊφύλλιας, Καραποστόλης, Τσακίρογλου
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο καθηγητής Αντώνης Μακρυδημήτρης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά o συγγραφέας Μάνος Κοντολέων
• Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά o ηθοποιός Αλέξανδρος Αντωνόπουλος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά o καθηγητής του Παντείου Θ. Διαμαντόπουλος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά o πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων, Α. Ζήρας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά o επικεφαλής Ιστορικών Αρχείων της ΕτΕ, Γεράσιμος Νοταράς
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο μουσικός ερμηνευτής Μανώλης Μητσιάς
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας και σκηνοθέτης Θ. Σκρουμπέλος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας, Κ. Βεργόπουλος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Μένης Κουμανταρέας
• Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τί πρέπει να κάνουμε; Της Κρυσταλίας Πατούλη
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ψυχαναλυτής Κώστας Νασσίκας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης Γιώργος Κοντογιώργης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η συγγραφέας και κριτικός Έλενα Χουζούρη
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Π. Κοροβέσης
• Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο Κώστας Ακρίβος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο δ/ντής του ΔΙΠΕ, Ηλίας Ευθυμιόπουλος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η συγγραφέας και δημοσιογράφος Α. Μιχαλοπούλου
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο σκηνοθέτης Νίκος Κούνδουρος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός

• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Βαγγέλης Ραπτόπουλος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ψυχοθεραπευτής Πατήρ Φιλόθεος Φάρος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο φωτοειδησεογράφος Γιάννης Μπεχράκης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο σκηνοθέτης και χορογράφος Κωνσταντίνος Ρήγος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συνθέτης Λουδοβίκος των Ανωγείων
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο σκηνοθέτης Θόδωρος Τερζόπουλος
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συνθέτης Δημήτρης Ζερβουδάκης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντούν 18 γνωστές προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο μουσικός Διονύσης Τσακνής
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η υπεύθυνη του «18 ΑΝΩ», Κατερίνα Μάτσα
• Τι πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο στιχουργός Φίλιππος Γράψας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο μουσικός και ηθοποιός Γ. Ζουγανέλης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο συγγραφέας Γιάννης Μακριδάκης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η μουσικοσυνθέτρια Ευανθία Ρεμπούτσικα
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο φωτοδημοσιογράφος Λευτέρης Πιταράκης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντούν οι Kώστας Κουτσομύτης και Θωμάς Κοροβίνης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η αντιστασιακή μαχήτρια Μ. Μπέικου
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο ποιητής Ν. Βαλαωρίτης
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά η σκηνοθέτις Λουκία Ρικάκη
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντά ο σκηνοθέτης Μάνος Ζαχαρίας
• Τί πρέπει να κάνουμε; Απαντούν οι Σ. Σεραφείμ και Θ. Χειμωνάς

—

Δείτε επίσης: Συμμετοχή στην Έρευνα: «Αφηγήσεις ζωής στην κρίση»