Η δύναμη του μυρμηγκιού. Του Ηλία Λυκούδη

Βιβλία

Ηλίας Λυκούδης
Η Δύναµη του µυρµηγκιού

Από το νόηµα της χρήσης στην ουσία της θεραπείας. Εκδόσεις Ερευνητές/ΚΕΘΕΑ, σελ. 80

«Yπάρχει ένας µύθος:

ότι συνήθως οι άνθρωποι παίρνουν ναρκωτικά επειδή παρασύρονται ή βρίσκονται σε αδιέξοδο ή έχουν οικογενειακά προβλήµατα.

Η εµπειρία όµως µας δείχνει ότι η χρήση στην πρώτη της φάση είναι µια ενεργητική κίνηση. Δηλαδή ο άνθρωπος κάτι ψάχνει µέσα από τα ναρκωτικά, κάποιο νόηµα βρίσκει», είχε αναφέρει σε µια συνέντευξή του ο Ηλίας Λυκούδης, υπεύθυνος της θεραπευτικής Κοινότητας Νόστος του ΚΕΘΕΑ για 15 χρόνια, όπως και του ανοιχτού θεραπευτικού προγράµµατος εφήβων Πειραιά Εξάντας, κλονίζοντας µε αυτόν τον τρόπο τη µέχρι σήµερα διαδοµένη ερµηνεία για τα αίτια της τοξικοεξάρτησης.

Έπειτα από περίπου τρία χρόνια, κι ενώ ο ίδιος έφυγε από τη ζωή, κυκλοφόρησε το παρόν βιβλίο όχι µόνο για να υποστηρίξει τα λεγόµενά του σε σχέση µε το νόηµα της χρήσης, αλλά δίνοντας ταυτόχρονα και νέα στοιχεία για την ουσία της θεραπείας µέσα από την ανάλυση µιας αυτοβιογραφίας ενός θεραπευµένου πρώην χρήστη ουσιών µε το ψευδώνυµο Μάρκος.

«Το ενδιαφέρον της αφήγησης ζωής και της αυτοβιογραφίας δεν αφορά την αναζήτηση µιας κρυµµένης στο παρελθόν αιτίας που εξηγεί τη συµπεριφορά του ατόµου στο παρόν. Μάλλον η αντίστροφη διαδικασία είναι το ζητούµενο.

Η θεραπευτική λειτουργία της αφήγησης έγκειται στην αναδροµική δράση του παρόντος στο παρελθόν, η κατασκευή δηλαδή ενός νέου παρελθόντος από τη σκοπιά του παρόντος», εξηγεί ο συγγραφέας στις σελίδες του βιβλίου που, όπως σηµειώνει ο Ν. Παρασκευόπουλος, καθηγητής Ποινικού Δικαίου και πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ»Έχει την αξία της επιστήµης που ανοίγει νέους δρόµους».-

Κρυσταλία Πατούλη, Η δύναμη του μυρμηγκιού, Περιοδικό “Αθηνόραμα”, 20.8.2009

---

Δείτε το ντοκυμαντέρ: ‘Ο Δρόμος της Επιστροφής’ –

‘Ο Δρόμος της Επιστροφής’
Σκηνοθέτης: Παναγιώτης Κακαβιάς
Διεύθυνση παραγωγής:Δήμητρα Λιούμη
Συνεργάτης:η δημοσιογράφος Έμυ Δημητρακοπούλου
Κάμερα:Νικόλαος Κασκαμπανιώτης
Ήχος:Κων/νος Πλατανάκης

Τα μέλη της θεραπευτικής κοινότητας ΝΟΣΤΟΣ του ΚΕ.Θ.Ε.Α είναι οι πρωταγωνιστές στο ντοκιμαντέρ αυτό. Ο Αργύρης Ντινόπουλος έζησε τέσσερις ημέρες μέσα στη θεραπευτική κοινότητα ΝΟΣΤΟΣ και κατέγραψε με την κάμερα της ΝΕΤ τις διαδικασίες του προγράμματος απεξάρτησης. Τα μέλη του ΝΟΣΤΟΥ μιλούν χωρίς προκαταλήψεις για το δρόμο της επιστροφής από τα ναρκωτικά στην ζωή. Το ντοκιμαντέρ γυρίστηκε στην καλοκαιρινή κατασκήνωση της θεραπευτικής κοινότητας στην Σκαφιδιά της Ηλείας.

«Η συμβίωση – σε 24ωρη βάση – με τα μέλη του ΝΟΣΤΟΥ με έκανε να συνειδητοποιήσω τι σημαίνει απεξάρτηση από τα ναρκωτικά. Είναι μια διαδικασία που αφορά όλους μας. Γιατί τα μέλη του ΝΟΣΤΟΥ είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας» είπε ο Αργύρης Ντινόπουλος.

Η παρουσίαση του ντοκιμαντέρ από τη ΝΕΤ αποτελεί μια ακόμη συμβολή της δημόσιας τηλεόρασης στον αγώνα κατά των ναρκωτικών. Μέσα από τα -στεγνά- προγράμματα του ΚΕ.Θ.Ε.Α υπάρχει ελπίδα για όλους τους χρήστες είναι το μήνυμα του ντοκιμαντέρ.

«Αρκεί ένα τηλεφώνημα! Η συνάντηση με τους ενδιαφερόμενους για το πρόγραμμα ΝΟΣΤΟΣ μπορεί να γίνει και την επόμενη ημέρα. Εμείς δεν έχουμε λίστες αναμονής!» λένε -στη ΝΕΤ- οι υπεύθυνοι του προγράμματος.

Τα προγράμματα του ΚΕ.Θ.Ε.Α προσφέρονται δωρεάν στα εξαρτημένα άτομα και στις οικογένειές τους μαζί με πλήρη ιατρική περίθαλψη και νομική στήριξη.

Το 2007 στις θεραπευτικές κοινότητες του ΚΕ.Θ.Ε.Α ενεγράφησαν 1552 μέλη ενώ στα κέντρα οικογενειακής στήριξης συμμετείχαν 5.763 άτομα.

Η γραμμή τηλεφωνικής στήριξης (στο νούμερο 1145 -με αστική χρέωση από όλη την Ελλάδα) δέχθηκε 2.461 κλήσεις.

 

O Ηλίας Π. Λυκούδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1965. Εργάστηκε στο Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) από το Σεπτέμβριο του 1990 έως το Σεπτέμβριο του 2008, αρχικά ως μέλος του θεραπευτικού προσωπικού της Θεραπευτικής Κοινότητας «Παρέμβαση» (Ραφήνα) και από το 1994 ως Υπεύθυνος του Θεραπευτικού Προγράμματος του ΚΕΘΕΑ «Νόστος» (Πειραιάς – Σαλαμίνα) και του Ανοικτού Θεραπευτικού Προγράμματος Εφήβων Πειραιά «Εξάντας». Ήταν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Οικογενειακής Θεραπείας (EFTA) και πιστοποιημένος σύμβουλος τοξικοεξάρτησης από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Θεραπευτικών Κοινοτήτων (WFTC / USA). Εκπαιδεύτηκε στη Συστημική / Διαλεκτική προσέγγιση και την Οικογενειακή Θεραπεία στο Αθηναϊκό Κέντρο Μελέτης του Ανθρώπου (AKMA) με το οποίο και συνεργάστηκε από το 2005 έως το 2008.

Το 2001 ολοκλήρωσε τη μελέτη του (MΑ), στο Middlessex University, με τίτλο «Being ‘open’ about addiction and rehabilitation. Approaching the use and abuse of substances’ through life histories».

«Η δύναμη του μυρμηγκιού» βασίζεται σε αυτή τη μελέτη και είναι το πρώτο του βιβλίο.

Πέθανε από λευχαιμία το 2008.-

—

(2009) Η δύναμη του μυρμηγκιού, Ερευνητές Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕ.Θ.Ε.Α.)

«Ένα περιοδικό που μου άρεσε τότε -προτιμούσα δηλαδή να το πάρω παρά να ’χω ένα χιλιάρικο και να πάω να ‘γίνω’- ήταν το Εxperiment. Και τώρα που έγινε Γαιόραμα, πήγα και πήρα όλα τα χαμένα τεύχη. (…) Αυτά τα περιοδικά μιλάνε για τα ζώα, μιλάνε για τα φαινόμενα της γης… μιλάνε για τα πάντα… Εxperiment που να μιλάει για τους καρχαρίες, για τους λύκους, για τις αρκούδες… Με συνάρπαζε να διαβάζω πράγματα που με κάνανε να μένω με ανοιχτό το στόμα…
Έμενα με ανοιχτό το στόμα διαβάζοντας πόσο μπορεί να πετάει ένα πουλί, πόσο δυνατό είναι το μυρμήγκι…»

Το βιβλίο του Ηλία Λυκούδη «Η δύναμη του μυρμηγκιού» είναι η ανάλυση μιας βιογραφίας για τη χρήση ναρκωτικών και τη θεραπεία απεξάρτησης. Κάτι τέτοιο, όπως σημειώνει ο συγγραφέας στο εισαγωγικό του σημείωμα, αποτελεί πρόκληση για τον ερευνητή. Η πρόκληση συνίσταται στο κατά πόσο, μέσα από τη μελέτη της βιογραφίας αυτής, μπορεί να μάθει κάτι άλλο από αυτό που ήδη γνωρίζει, κάτι που θα τον ξαφνιάσει και θα τον ταξιδέψει σε έναν κόσμο που προκαλεί την έμπνευση
και τη φαντασία του.
Το κεντρικό πρόσωπο του βιβλίου, ο Μάρκος, μεγαλώνοντας σε μια εργατική, φτωχή συνοικία αισθάνεται ότι ανήκει στους «πολλούς», τους «αδύναμους», σε αυτούς που η ζωή τους προδιαγράφεται δεδομένη, δίχως εκπλήξεις, γόητρο, δύναμη, κύρος. «Δεν ήμουνα κάτι, ήμουν ένας μέτριος παίχτης ποδοσφαίρου, ένας μέτριος μαθητής, ένας μέτριος… κάτι». Η χρήση ναρκωτικών θα αποτελέσει όχημα για το ταξίδι του στη δυνατότητα, εκεί όπου ο αντικειμενικός και ο φανταστικός
του εαυτός συμπίπτουν. Στον κόσμο της νύχτας, ο Μάρκος ανακαλύπτει μιαν εγκόσμια, προσωπική ουτοπία, όπου οι «έσχατοι έσονται πρώτοι» και γίνεται αυτό που φαντάστηκε ότι μπορούσε να γίνει – «δυνατός» και «σημαντικός».
Η ανάλυση της βιογραφίας έρχεται να κλονίσει μια διαδεδομένη ερμηνεία, σύμφωνα με την οποία η χρήση ουσιών αποτελεί σύμπτωμα μιας αποδιοργάνωσης του εαυτού, έκφραση μιας ζωής που στερείται νοήματος: Οι άνθρωποι δεν βρίσκουν νόημα στη ζωή τους κι έτσι πέφτουν στα ναρκωτικά. Από τη σκοπιά αυτής της αντίληψης, η θεραπεία απεξάρτησης νοείται ως διαδικασία, μέσω της οποίας οι χρήστες ουσιών καταφέρνουν να δώσουν νόημα στη ζωή τους.

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να καταδείξει το θετικό περιεχόμενο της χρήσης ουσιών, δηλαδή τη σημασία της για τη συγκρότηση της υποκειμενικότητας των ατόμων. Αφετηρία της είναι η παραδοχή ότι δεν υφίσταται ζωή άνευ νοήματος, γιατί κάθε ανθρώπινο ον είναι οντολογικά εφοδιασμένο με την ικανότητα να ερμηνεύει και να νοηματοδοτεί τον κόσμο του. Η μόνη διάκριση λοιπόν που υφίσταται δεν αφορά ζωές που είναι πλήρεις ή κενές νοήματος, αλλά αφορά νοήματα που είτε
αξιολογούνται θετικά είτε απορρίπτονται ως προβληματικά. Επειδή η χρήση ναρκωτικών έχει νόημα, καθοριστικό για τη συγκρότηση της υποκειμενικότητας των ατόμων, μπορεί η θεραπεία της απεξάρτησης να μεταπλάσει αυτό το νόημα σε ένα νέο, κοινωνικά αποδεκτό, τρόπο ζωής, που θα επιτρέψει την κοινωνική τους επανένταξη.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ

Κρυσταλία Πατούλη, Η δύναμη του μυρμηγκιού, Περιοδικό «Αθηνόραμα», 20.8.2009