TO ΣΕΝΑΡΙΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΑΣ

«Ζωή που δεν μπορείς να την αναλύσεις,δεν αξίζει να την ζεις!» Σωκράτης

Aπό την Κρυσταλία Πατούλη

Η οικογένεια είναι το πρωταρχικό και το ισχυρότερο σύστημα στο οποίο ανήκει ένα άτομο. Οι φυσικές, κοινωνικές συναισθηματικές λειτουργίες των μελών της βρίσκονται σε τόσο σημαντική αλληλεξάρτηση, ώστε οι αλλαγές σε ένα μέλος του συστήματός της έχουν αντίκτυπο και στα άλλα μέλη του. Ποιο όνομα σας έδωσαν οι γονείς σας και γιατί; Ποιο παραμύθι σας άρεσε να ακούτε όταν ήσασταν παιδιά; Γιατί ο χαρακτήρας δύο αδελφών μοιάζει να είναι εντελώς διαφορετικός, αν και μεγάλωσαν στην ίδια οικογένεια και από τους ίδιους γονείς; Ποιο «ρόλο» υποψιάζεστε ότι επαναλαμβάνετε σε κάθε είδους σχέση σας – επαγγελματική, ερωτική ή φιλική; Και γιατί άραγε οι σχέσεις μιας οικογένειας πλάθονται με τόσο διαφορετικό τρόπο για κάθε άτομο;

Γιατροί, ερευνητές, ψυχίατροι, ψυχολόγοι – ψυχοθεραπευτές της Συστημικής θεωρίας αλλά και κοινωνικοί ανθρωπολόγοι πιστεύουν σήμερα πώς το «γενεόγραμμα» είναι η απάντηση σε πολλά αναπάντητα ερωτήματα: Ένας αδιάψευστος τρόπος ανακάλυψης του «σεναρίου» της ζωή μας που όλο και περισσότερο προκαλεί το ενδιαφέρον σε όσους θέλουν να εξηγήσουν το «γιατί» και το «πως» σε κάθε περίεργο, αξιοσημείωτο ή ακόμη και δυσλειτουργικό τους συμβαίνει στο ψυχολογικό – συναισθηματικό, κοινωνικό, επαγγελματικό αλλά και στο οργανικό επίπεδο της ζωής τους. 

Πότε ξεκινά το σενάριο της ζωής μας

Η ιστορία του κάθε ανθρώπου, δεν ξεκινά από τη στιγμή που γεννιέται. Ένα πλήθος συγγενικών δεσμών, οικογενειακών μύθων, ανεκπλήρωτων ρόλων αλλά και προσδοκιών, έχουν ήδη πάρει τη θέση τους πάνω από την κούνια του νεογέννητου – σαν τις καλές νεράϊδες ή τις κακές μοίρες- με σκοπό να καθορίσουν και να υπογράψουν την επερχόμενη εμφάνισή του! Σκοπός τους; Η συνέχεια ενός πλήρως οργανωμένου συστήματος οικογένειας με άγραφους νόμους και τρόπο «λειτουργίας» που αγωνίζεται να επιβιώσει. Το κάθε νέο μέλος του που έρχεται στη ζωή χρειάζεται να δώσει το δικό του στίγμα καταγράφοντας τον προσωπικό του ρόλο στο ήδη καταγεγραμμένο manual τρόπου ζωής των προηγούμενων γενεών –αναμορφώνοντας μάλιστα πολλές φορές ή και συντηρώντας το με αξιοσημείωτη ευλάβεια!

Τι είναι το γενεόγραμμα;

Το γενεόγραμμα αναπτύχθηκε αρχικά το 1978 από τη συστημική θεωρία του Μάρεη Μπόουεν για την οικογένεια. Συγκεκριμένα, είναι «το οικογενειακό δέντρο μιας οικογένειας που καταγράφει όλες τις πληροφορίες για τα μέλη της αλλά και τις σχέσεις τους για τρεις τουλάχιστον γενιές» είπαν οι McGoldric και Gerson σαν συστημικοί ψυχοθεραπευτές. Αναβιώνοντας ένα άτομο τις οικογενειακές αναμνήσεις και τα προσωπικά γεγονότα, που μέχρι εκείνη τη στιγμή του φαίνονταν ασύνδετα έως και άσχετα μεταξύ τους, συνθέτει ένα ζωντανό παζλ του σεναρίου του, με τέτοιο τρόπο που σιγά σιγά, η πιθανή επιθυμία διαφοροποίησής του από το καλά σκηνοθετημένο «έργο» -ειδικά μάλιστα με την παρέμβαση ενός ειδικού- γίνεται πραγματικότητα! Το γενεαλογικό δένδρο και η ιστορία του, μπορεί να γίνει από μόνο του ένα δυνατό όπλο αυτογνωσίας και σίγουρα ο «μαγικός» τρόπος ολοκλήρωσης της ταυτότητας του!

Πώς φτιάχνεται ένα γενεόγραμμα

1. Με την χαρτογράφηση

Με σχήματα που συμβολίζουν ανθρώπους και γραμμές που δηλώνουν τη συγγένεια μεταξύ τους.

2. Καταγραφή πληροφοριών

α) Δημογραφικές (Ηλικίες, ημερομηνίες γέννησης και θανάτου, τόπους, επαγγέλματα και μορφωτικό επίπεδο) β) Λειτουργικές (πληροφορίες γύρω από συναισθηματικές συμπεριφορές, σημάδια επιτυχημένης λειτουργικότητας αλλά και αποτυχημένης, όπως και επίθετα που μπορεί να χαρακτηρίζουν τον κάθε άνθρωπο). γ) Κρίσιμα οικογενειακά γεγονότα (Μεταβατικές περίοδοι όπως, γάμοι, χωρισμοί, διαζύγια, μετακινήσεις, αλλαγές δουλειάς, κλπ), μεταβολές στις σχέσεις, μεταναστεύσεις, απώλειες, ασθένειες, αποτυχίες αλλά και επιτυχίες).

3. Απεικόνιση των σχέσεων

Με τη γραμμική απεικόνιση των σχέσεων των μελών μιας οικογένειας.

Η ερμηνεία του γενεογράμματος

Η ολοκληρωμένη ερμηνεία ενός γενεογράμματος στην πραγματικότητα μπορεί να υλοποιηθεί μέσω ειδικού συστημικού ψυχοθεραπευτή και ανθρωπολόγου ειδικού στα γενεογράμματα – αφού καταγραφούν εξαντλητικά όλοι οι πολύπλοκοι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη!

Η ερμηνεία ενός γενεογράμματεος ενδεικτικά, γίνεται μέσω:

1. Της οικογενειακή δομής

Μια απλή εξέταση της δομής των σχέσεων, των προσωπικών ρόλων, των αδελφικών σχηματισμών, και των ασυνήθιστων οικογενειακών καταστάσεων, μπορεί να μας δώσει πολλά στοιχεία για την προσωπικότητα μας. Για παράδειγμα:

Α. Η σειρά γέννησης

Η σειρά γέννησης των παιδιών μπορεί να έχει σημασία για το ρόλο του ατόμου στην οικογένεια όπως και για τις μελλοντικές προσωπικές και επαγγελματικές του σχέσεις.

Το πρωτότοκο παιδί: Συχνά αισθάνεται πως είναι ξεχωριστό και πως φέρνει σημαντική ευθύνη για τη διατήρηση της οικογενειακής ευτυχίας. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ για παράδειγμα ήταν ένας άνθρωπος με ιδιαίτερη ιδέα για τον εαυτό του και τις ευθύνες του. Ένας από τους βιογράφους του λέει: «Ήταν μια προσωπικότητα διαμορφωμένη σε ηρωικές προδιαγραφές. Μια τερατώδης σύνθεση θάρρους, ενεργητικότητας, φαντασίας, επιμονής, κλπ.».

Το μεσαίο παιδί: Χρειάζεται να παλέψει για να αποκτήσει ένα ρόλο στην οικογένεια, εκτός κι αν είναι το μοναδικό αγόρι ή το μοναδικό κορίτσι από τα αδέλφια του – κάτι ιδιαίτερα επιβαρυντικό! Ένα τέτοιο παιδί μπορεί να γλιτώσει από τις πιέσεις που ασκούνται προς τα μεγαλύτερα ή τα μικρότερα παιδιά, αλλά πρέπει να προσπαθήσει ιδιαίτερα για να το προσέξουν.

Το μικρότερο παιδί: Αισθάνεται συνήθως περισσότερη ανεμελιά, το βαραίνουν λιγότερο οι οικογενειακές ευθύνες και τρέφει λιγότερο σεβασμό για την εξουσία και τις συμβατικότητες. Ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σω, διάσημος θεατρικός συγγραφέας ήταν ο μικρότερος γιος, ενός μικρότερου μάλιστα γιου. Ήταν πάντα επαναστάτης, χρησιμοποιούσε το χιούμορ για να σχολιάσει τις συμβατικότητες και τους θεσμούς και κορόιδευε την τάξη που την θεωρούσε περιττή… Αυτή η κατάσταση άλλαξε μόνο όταν σε ηλίκα 42 χρονών παντρεύτηκε μια γυναίκα πρωτότοκη. Κάτι όχι τυχαίο!

Το μοναχοπαίδι: Έχει τη τάση να είναι πιο ανεξάρτητο κοινωνικά, να συμπεριφέρεται σαν μεγαλύτερο από την ηλικία του και ίσως λόγω της προστατευτικότητας των γονιών του να είναι πιο αγχώδης. Η Ίντιρα Γκάντι, η 2^η πρωθυπουργός της Ινδίας, για παράδειγμα μεγάλωσε απόλυτα απομονωμένη και ανάμεσα σε μεγάλους. Είχε σαφώς την αίσθηση του καθήκοντος και της αποστολής που έχει το μεγαλύτερο παιδί – αφού τα μοναχοπαίδια είναι και πρωτότοκα!- και ως ηγέτης, ήταν αυταρχική και έπαιρνε μόνη της τις αποφάσεις της. Είναι ενδιαφέρον επίσης ότι και ο πατέρας και ο παππούς από την πλευρά του πατέρα της, είχαν ανατραφεί σαν μοναχοπαίδια στην πράξη.

Αποτελώντας το κέντρο της προσοχής, τα μοναχοπαίδια συχνά μένουν προσκολλημένα στους γονείς τους για όλη τους τη ζωή. Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Φράκλιν Ρούζβελτ που ανατράφηκε σαν μοναχογιός γιατί ο αδελφός του ήταν 28 χρόνια μεγαλύτερος. Ο ίδιος, έμεινε αφοσιωμένος στη μητέρα του όλη του τη ζωή, προς μεγάλη πικρία της συζύγου του Έλινορ!

Β) Οι δυσκολίες στο γάμο

Αυτοί που παντρεύονται κάποιον που έχει την ίδια σειρά γέννησης με τους ίδιους θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες προσαρμογής στο γάμο. Στα ζευγάρια που όμως πχ. το μικρότερο παιδί μιας οικογένειας να έχει παντρευτεί το πρωτότοκο μιας άλλης, φαίνεται να μην έχουν τόσες δυσκολίες. Από την άλλη πλευρά αν παντρευτούν δύο άτομα που είναι και οι μικρότεροι στην οικογένειά τους, είναι πιθανό να υπάρχει μεταξύ τους ανταγωνισμός για το «ποιος θα είναι ο νεαρότερος στη σχέση». Ο Ρίτσαρντ Μπάρτον και η Ελίζαμπεθ Τέιλορ που παντρεύτηκαν και χώρισαν δύο φορές είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Ο Μπάρτον ήταν μάλιστα ο προτελευταίος από 13 παιδιά, αλλά μεγάλωσε ξεχωριστά σαν βενιαμίν, από τον τελευταίο του αδελφό.

Γ) Το φύλο των παιδιών

Κάποιος που έχει μόνο αδελφές θα έχει μεγάλη πείρα με τα κορίτσια αλλά λίγη πείρα με τα αγόρια και το αντίθετο. Παρόμοιες εμπειρίες μπορούν να επηρεάσουν την αρμονία σε ένα γάμο αλλά και σε όλων των ειδών τις σχέσεις.

Δ) Ασυνήθιστοι οικογενειακοί σχηματισμοί

Στο γενεόγραμμα της οικογένειας Φόντα, υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός δεύτερων και τρίτων γάμων ή στο γενεόγραμμα της Ελίζαμπεθ Μπλάκγουελ, της πρώτης αμερικανίδας που έγινε γιατρός βλέπουμε ότι: Η οικογένειά της αντιμετώπιζε αρνητικά τον γάμο και αποθάρρυνε δραστικά τις κόρες από το να παντρευτούν. Έτσι παρατηρούμε: α) την υπερίσχυση των επιτυχημένων γυναικών επαγγελματιών στην οικογένειά της, β) το γεγονός ότι καμία από τις πέντε κόρες της οικογένειας δεν παντρεύτηκε ποτέ.

Ε) Αλλοι παράγοντες για την κατανόηση των οικογενειακών σχηματισμών βοηθούν: η διαφορά ηλικίας ανάμεσα στα αδέλφια, η χρονική στιγμή γέννησης κάθε παιδιού, τα χαρακτηριστικά που επηρεάζονται και από τις προσδοκίες των γονιών του, ο «προγραμματισμός» της οικογένειας για το κάθε παιδί, οι στάσεις και οι προκαταλήψεις των γονιών όσον αφορά τις διαφορές του φύλου, το όνομα που δίνουν στο κάθε παιδί και ο λόγος που το επιλέγουν και πολλά άλλα.

2. Χρονική σύνδεση του κύκλου ζωής

Οι ηλικίες και οι ημερομηνίες σε ένα γενεόγραμμα μια σειρά οροσήμων, και ανάλογων μεταβατικών φάσεων ή σημαντικών στιγμών για την εξέλιξή της (πχ. οι αποχωρισμοί από την οικογένεια, ο γάμος, η γέννηση των παιδιών, η ανατροφή τους, το ξεκίνημα της καριέρας, η συνταξιοδότηση κλπ). Ο Μπέρναντ Σω για παράδειγμα και η σύζυγός του παντρεύτηκαν και οι δύο μόλις είχαν μπει στα 40. Πράγματι είχαν και οι δύο περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια, ως αποτέλεσμα των αποτυχημένων γάμων των γονιών τους, και ήταν τουλάχιστον επιφυλακτικοί απέναντι στις στενές σχέσεις.

Α)Προβλήματα αποχωρισμού

Στην οικογένεια Μπροντέ όλα τα παιδιά της οικογένειας όταν επιχείρησαν να ζήσουν μόνα τους, αρρώστησαν και ξαναγύρισαν πίσω. Πέθαναν μάλιστα πριν φτάσουν σε ηλικία 40 ετών. Όταν ενηλικιώθηκαν οι τρεις αδελφές της οικογένειας εξελίχθηκαν σε επιτυχημένες συγγραφείς. Η Σαρλότ Μπροντέ ήταν η μοναδική που παντρεύτηκε, αν και σε ηλικία 38 χρόνών. Πέθανε όμως 9 μήνες αργότερα, λίγους μόνο μήνες μετά την εγκυμοσύνη της και ακριβώς μετά το θάνατο της νταντάς που την μεγάλωσε!

3. Οι επανάληψη των προτύπων από γενιά σε γενιά

Οι οικογενειακές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις τείνουν να είναι σε μεγάλο βαθμό αμοιβαίες, να ακολουθούν ορισμένο πρότυπο και να επαναλαμβάνονται! Μπορούμε να επισημάνουμε πολλαπλά μοτίβα επιτυχίας όσο και αποτυχίας σε μια οικογένεια. Η οικογένεια Άνταμς (που μετρά εκτός των άλλων τον 2ο και τον 6^ο Πρόεδρο των ΗΠΑ!) αποκαλύπτει ένα πρότυπο επιτυχίας που κράτησε για τέσσερις γενιές. Οι Άνταμς όμως ήταν αυστηροί, επικριτικοί με τον εαυτό τους και συχνά μελαγχολικοί. Μόνο στην Πέμπτη γενιά δεν υπήρχαν ούτε μεγάλες επιτυχίες αλλά ούτε και μεγάλες αποτυχίες.

Παράλληλα, συχνά συμβαίνει ένα πρόβλημα που παρουσιάζεται σε μία οικογένεια, να έχει εμφανιστεί και σε προηγούμενες γενιές. Στην οικογένεια της Τζέιν Φόντα για παράδειγμα είναι φανερό πώς υπάρχει μια επαναλαμβανόμενη αυτοκτονική συμπεριφορά. Ο Πίτερ Φόντα αυτοπυροβολήθηκε στο στομάχι σε διάστημα μικρότερο του ενός χρόνου μετά από την αυτοκτονία της μητέρας του, και η Μπρίτζετ, κόρη της Μάργκαρετ Σάλιβαν, αυτοκτόνησε ένα χρόνο μετά την αυτοκτονία τη μητέρας της.

Ο Ευγένιος Ο’Νιλ γνώριζε καλά τη δύναμη που έχει το παρελθόν στην προαναγγελία του μέλλοντος. Σε πολλά από τα έργα του ξαναζωντάνεψε την οικογένεια από την οποία προερχόταν σε μια προσπάθεια να εξορκίσει την επιρροή της, γνωρίζοντας πως δεν το είχε καταφέρει λέγοντας: «Πώς μπορώ; Το παρελθόν είναι το παρόν, έτσι δεν είναι; Είναι και το μέλλον επίσης. Προσπαθούμε όλοι να το αποφύγουμε λέγοντας ψέματα, αλλά η ζωή δεν μας αφήνει». Ο ίδιος κατάφερε όμως να μετατρέψει σε τέχνη, το μακροχρόνιο οικογενειακό πρότυπο που οδηγούσε σε τραγωδίες.

 

Επαναληπτικά πρότυπα σχέσεων

Πρότυπα στενών, απομακρυσμένων ή συγκρουσιακών σχέσεων μπορούν επίσης να επαναληφθούν ανά γενεές. Παράδειγμα μιας τέτοιας επανάληψης θα ήταν μια οικογένεια στην οποία μητέρα και γιος σε κάθε γενιά έχουν μια ιδιαίτερη συμμαχία ενώ πατέρας και γιος έχουν μια αρνητική συγκρουσιακή σχέση. Στην οικογένεια της Έλινορ Ρούζβελτ, το πρότυπο ήταν μνησικακία ανάμεσα σε μάνα και κόρη και στενοί δεσμοί ανάμεσα σε πατέρα και κόρη.

4. Γεγονότα και οικογενειακή λειτουργία

Η εντόπιση κρίσιμων γεγονότων και αλλαγών στην οικογένεια επιτρέπει να κάνουμε συνδέσεις ανάμεσα σε φαινομενικές συμπτώσεις, να υπολογίσουμε τον αντίκτυπο τραυματικών αλλαγών και την ευπάθεια σε μελλοντικές εντάσεις και να προλάβουμε κακές αντιδράσεις σε σημαντικές επετείους.

Α) Οι συμπτώσεις των γεγονότων

Οι πρώτοι «νευρικοί κλονισμοί» της Βιρτζίνια στα 13 και στα 22 της χρόνια συνέβησαν αντίστοιχα, λίγο μετά το θάνατο της μητέρας της και του πατέρα της αντίστοιχα. Ο θάνατος όμως του πατέρα της (που ήταν αναγνωρισμένος συγγραφέας) την απελευθέρωσε στο τέλος κατά κάποιον τρόπο ώστε να μπορέσει να δημοσιεύσει το πρώτο συγγραφικό της έργο.

Β) Μεταβάσεις και τραυματικά γεγονότα

Τα κρίσιμα γεγονότα στη ζωή μιας οικογένειας συχνά επηρεάζουν ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα και έχουν αντίκτυπο με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ένα παράδειγμα είναι η οικογένεια Κένεντι: Το πιο συνταρακτικό στοιχείο είναι ο εξαιρετικά μεγάλος αριθμός πρόωρων θανάτων και τραγικών συμβάντων. Τέσσερα από τα εννέα παιδίά των Κένεντι, καθώς και η σύζυγος και η μνηστή δύο από αυτών, πέθαναν πριν φτάσουν στη μέση ηλικία. Ο Τζον είχε ήδη θεωρηθεί νεκρός τουλάχιστον τρεις φορές πριν, η Ρόζμαρι υποβλήθηκε σε λοβοτομή στα είκοσί της χρόνια, η Καθλίν και ο αρραβωνιαστικός της σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια μιας επικίνδυνης αεροπορικής πτήσης ακριβώς μετά από μια διακοπή σχέσεων με την μητέρα της και ο Τεντ έσπασε την πλάτη του σε ένα αεροπορικό δυστύχημα (επτά μήνες μετά τη δολοφονία του Τζον) και ήταν αναμεμειγμένος σε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα στο οποίο πνίγηκε ένα άτομο (12 μήνες μετά τη δολοφονία του Ρόμπερτ). Στη συνέχεια, πάρα πολλά σοβαρά ατυχήματα επακολούθησαν. Οι μελέτες δείχνουν πώς τα έντονα γεγονότα στη ζωή ενός ατόμου αυξάνουν εκτός των άλλων τη ροπή του προς τα ατυχήματα.

Δ) Η επιρροή ενός διάσημου γονιού!

Ο Μάρτιν, ο γιος του Σίγκμουντ Φρόιντ είπε για την επιρροή που ασκεί ένας διάσημος γονιός στα παιδιά του: «Δεν είχα ποτέ μου τη φιλοδοξία να διακριθώ. Είμαι απόλυτα ευτυχής να απολαμβάνω τη ζέστη που αντανακλά η δόξα. Ο γιος μιας ιδιοφυϊας παραμένει ο γιος μιας ιδιοφυϊας. Οι πιθανότητες που έχει να κερδίσει την αναγνώριση των ανθρώπων για οτιδήποτε κάνει είναι ελάχιστες, αν μάλιστα αποπειραθεί να κατακτήσει τη δόξα ανεξάρτητα από την πατρική επιρροή». Παρ’ όλα αυτά αρκετοί το δοκίμασαν!

Ε) Αντιδράσεις σε επετείους

Ορισμένες απο τις λεγόμενες συμπτώσεις αποκτούν νόημα όταν τις δούμε σαν αντιδράσεις σε επετείους. Ενδιαφέρον είναι το παράδειγμα του Τόμας Τζέφερσον (ο δεύτερος Πρόεδρος των ΗΠΑ) και του Τζον Άνταμς (ο τρίτος Πρόεδρος των ΗΠΑ) που πέθαναν την ημέρα της 50^ης επετείου από την υπογραφή της διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, την 4^η Ιουλίου 1826!

Είναι σημαντικό όμως να ψάξουμε στο γενεόγραμμα όχι μόνο για χρονικές συμπτώσεις αλλά και συμπτώσεις σε ημερομηνίες στην ηλικία και σε σημαντικές χρονικές στιγμές γεγονότων της οικογένειας.

5. Πρότυπα σχέσεων και τρίγωνα

Τα πρότυπα σχέσεων μέσα στην οικογένεια εμφανίζονται με διάφορους τύπους. Τα άτομα μπορεί να συνδέονται στενά, να κρατούν μεγάλη απόσταση ή να διατηρούν κάποια ενδιάμεση κατάσταση. Στο ένα άκρο είναι εκείνα τα μέλη που βρίσκονται σε μεγάλη απόσταση ή και σε σύγκρουση μεταξύ τους. Στο άλλο άκρο υπάρχει η συναισθηματική «συγχώνευση» ή «αμοιβαία προσκόλληση» των ατόμων. Οι διάφοροι τύποι συμπεριφοράς των μελών μιας οικογένειας είναι είτε συμπληρωματικοί είτε αμοιβαίοι. Έτσι κάποια έλλειψη (πχ. ένα ανεύθυνο άτομο) σε ένα τμήμα της οικογένειας μπορεί να συμπληρώνεται με πλεόνασμα (πχ. ένα υπέρ-υπεύθυνο άτομο).

Τα τρίγωνα

Δύο άτομα σε καταστάσεις έντασης τείνουν να συμπαρασύρουν μέσα στο σύστημα ένα τρίτο, σταθεροποιώντας το σύστημα με το σχηματισμό ενός συνασπισμού όπου τα δύο συνάπτονται σε σχέση προς το τρίτο. Παρατηρείται λοιπόν η τάση να αποτελεί το τρίγωνο τη βασική μονάδα ενός συναισθηματικού συστήματος. Το γενεόγραμμα βοηθάει να ξεχωρίσει κανείς τα βασικά τρίγωνα σε μια οικογένεια, να δει την επανάληψη των τριγώνων από γενιά σε γενιά και να χαράξει μια άλλη στρατηγική για την αλλαγή τους.

6. Ισορροπία και ανισορροπία στην οικογένεια

Πώς άραγε μια οικογένεια προσαρμόζεται στις ανισορροπίες που δημιουργούν εντάσεις στο σύστημα; Ανάλογα με τον τρόπο λειτουργίας μιας οικογένειας, μπορούμε να καταλάβουμε την επιτυχία της ισορροπίας ή την εμφάνιση μιας δυσλειτουργίας και των συνεπειών της. Στην οικογένεια του Γκράχαμ Μπελ που εφηύρε το τηλέφωνο, υπήρχε σε πολλά μέλη πρόβλημα κώφωσης. Η λειτουργία όμως της οικογένειας ήταν τέτοια που κατάφερε να ισορροπήσει τις ελλείψεις και τα προβλήματά της: Τόσο η μητέρα όσο και η σύζυγος του Μπελ ήταν σχεδόν τελείως κουφές, όμως τρεις γενιές αντρών στην οικογένεια ειδικεύονταν στην άρθρωση του λόγου και στην έκφραση. Όταν ο Αλεξάντερ ήταν έφηβος ο πατέρας του πρότεινε να κατασκευάσουν μια μηχανή που να μιλά!

Α)Οι ρόλοι

Στις οικογένειες τα μέλη αναλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία διαφορετικών ρόλων: αυτός που φροντίζει, αυτός που εξαρτάται, αυτός που κυρίως συντηρεί οικονομικά την οικογένεια, αυτός που την εκπροσωπεί, αυτός που παίζει το μαύρο πρόβατο, αυτός που παίζει το μεγάφωνο, ή αυτός που κατευνάζει τα πνεύματα κλπ. Αν κάποιος θελήσει να αποποιηθεί ανάλογους ρόλους, θα πρέπει να συμβουλευτεί το γενεόγραμμά του ώστε να αλλάξει το σενάριό που υιοθέτησε λόγω των οικογενειακών αναγκών.

Το γενεόγραμμα στην ιατρική

Το γενεόγραμμα χρησιμοποιείται και από γιατρούς με ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, σχηματίζοντας μια πλήρη εικόνα για το ιατρικό ιστορικό όλου του γενεαλογικού δέντρου ενός ασθενούς. Μεταμορφώσεις του οικογενειακού συμπτώματος, σε συνδυασμό με βιολογική έρευνα μπορούν να εξηγήσουν τις μεταλλάξεις μιας ασθένειας και κυρίως να συνδυαστούν δεδομένα με σκοπό την αλλαγή (στην αγωγή, σε νέα φάρμακα, καλύτερη διατροφή, κλπ.) όχι μόνο στην θεραπεία αλλά και την πρόληψη. Αυτή τη στιγμή γίνονται δύο έρευνες σε συνεργασία με το Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Κοινώνιας με βάση το γενεόγραμμα: 1) Στον Ευαγγελισμό με θέμα «Οικογένεια και περιβάλλον σε ενήλικους διαβητικούς τύπου Ι» από την Δήμητρα Σιούσουρα, Κλινική Ψυχολόγο και 2) με θέμα «Πληθυσμική Γεννετική και οικογενειακό γενεαλογικό δένδρο» από την Δρ. Ευαγγελία Τσελέντη, γιατρό-αιματολόγο, Αναπληρώτρια Δ/ντρια, στο ΠΓΝ Νικαίας.

Το γενεόγραμμα στην ψυχοθεραπεία

Το γενεόγραμμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικές περιόδους μιας ψυχοθεραπείας. Πριν από τη θεραπεία σαν εργαλείο αξιολόγησης της οικογένειας ή του ατόμου, κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας σαν εργαλείο υποβοήθησης της θεραπείας, και στο τέλος της ψυχοθεραπείας ως συνθετικό εργαλείο για την ολοκλήρωση της εικόνας του ‘ατομικού μύθου’ του ανθρώπου. Στο βιβλίο «Το γενεαλογικό δέντρο: εργαλείο αξιολόγησης για την οικογένεια» των McGoldric – Gerson, Εκδόσεις Κέδρος, μπορεί κάποιος να πληροφορηθεί την ιδιαίτερη σημασία του σε όλα τα στάδια αυτογνωσίας ή ψυχοθεραπείας ενός ανθρώπου.

Το γενεόγραμμα μπορεί να γίνει από μόνο του ένα δυνατό όπλο αυτογνωσίας και σίγουρα ο «μαγικός» τρόπος ολοκλήρωσης της ταυτότητας μας!

 —

*Συνεργασία με την Λίλυ Στυλιανούδη, Νομικό – Κοινωνικό Ανθρωπολόγο, Διευθύντρια στο Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Κοινωνίας της Ακαδημίας Αθηνών, ασκεί την εφαρμοσμένη κοινωνιολογία στον χώρο της ψυχικής υγείας από το 1984, που αργότερα θα ονομαστεί κλινική ανθρωπολογία. Συνεργάτης του «Εργαστηρίου Ανθρωπίνων Σχέσεων» που ίδρυσε η Χάρις Κατάκη με ομάδα ψυχολόγων και στόχο την έρευνα και τη ψυχοθεραπεία μέσω της συστημικής προσέγγισης και σκέψης, ασχολήθηκε εκτενέστατα με την ερμηνεία και εφαρμογή του γενεογράμματος τόσο στην ψυχοθεραπεία όσο και στο χώρο των κοινωνικών επιστημών.

 —

**Μέρος του άρθρου δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό Prevention – Εκδόσεις Λυμπερη